MECAZLA İLGİLİ SANATLAR







TEŞBİH







Benzetme sanatı. Aralarında ilgi bulunan iki şeyden zayıf olanın güçlü olana benzetilmesiyle yapılır. Teşbih sanatı genellikle benzeyen/benzetilen/benzetme edatı/benzetme yönü gibi unsurlar kullanılır. Gerek Divan şiirinde gerekse modern Türk şiirinde en çok kullanılan sanattır.











Dünyâyı harâb etti o mestâne bakışlar



Ol çeşm süzüşler o gazâlâne bakışlar







Şeyhülislâm Bahâyî







Şeyhülislâm Bâhâyi, sevgilinin dünyayı birbirine katıp, her şeyi yakıp yıkan ve harap eden bakışlarını, sarhoşun baygınca bakışına ve ceylanın süzgün bakışına benzeterek teşbih sanatı yapar.











Gel artık, mâsivâ yok, şimdi yurdum Tanrı yurdudur



Tüten hücremde îmânım, yatan, yer yer sücûdumdur.







Mehmet Akif Ersoy-Safahat/970







Mehmet Akif, mezar/kabir âlemini, Tanrı yurduna, hücresinde türeni imanına ve yerlerde serilmiş yatanları da secde eden insanlara benzeterek, teşbih sanatı yapar.











Bir acem bahçesi bir seccade



Dolduran havzı âteşten bâde…



Ahmet Haşim-Bütün Şiirleri/131







Ahmet Haşim, üzerinde namaz kılınan seccadeyi bir acem bahçesine benzeterek teşbih sanatı yapıyor. Bununla birlikte güneş ışığı vurmuş havuzu, bâdeye/içki kadehine; güneşin havuzdaki suya yansımasını ise ateşe benzetir.











Akşam… lekesiz, sâf, iyi bir yüz akşam…



Tā karşı bayırlarda tutmuş iki üç cam







Yahya Kemal Beyatlı-Kendi Gök Kubbemiz/131







Yahya Kemal, akşamı saf, lekesiz bir insan yüzüne benzetir. Şair, bu benzetmeyi, yüzün saflığı/ temizliği/ beyazlığı karşısında, akşamın siyah/pis/karanlık olması nedeniyle ayrı bir tezat sanatı içerisinde yapar.











Bırak beni haykırayım, susarsam sen matem et;



Unutma ki şairleri haykırmayan bir millet



Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir.







M. Emin Yurdakul- Bir Şiirden/17







Mehmed Emin, şairleri haykırmayan milleti sevenleri toprak olmuş /ölmüş öksüz bir çocuğa benzeterek teşbih sanatı yapar. Burada şair, ulusların sözcüsü gibi etkin bir özne olarak milliyetçi bir iradeyle karşımıza çıkar.











Yine doldu gemimizin arması.



Bizim gemi martı gibi pek oynak







Enis Behiç Koçyürek- Beş Hececiler/85







Enis Behiç, gemiyi, oynaklığı/ dalgalarla yalpalanması nedeniyle martıya benzeterek teşbih sanatı yapar. Martılar denizlerde oynaşan oldukça oynak/ hareketli kuşlardır. Gemilerin martılara benzetilmesi, onlar gibi oynaklığı/hareketliliği ve denizlerde hızla yol almaları nedeniyledir.











Burada insan, toprak gibi, güneş gibi, deniz gibi bereketli;



Burada insan gibi verimli deniz, güneş ve toprak







Nazım Hikmet-Kuva-yı Milliye/90







Nazım Hikmet, birinci dizede, insanı “gibi” edatıyla toprağa, güneşe ve denize benzetilirken, yine ikinci aynı edatla benzetilenleri, deniz, güneş ve toprağa da tersinden bir okumayla insana benzeterek zincirleme teşbih sanatı yapar.











Dörtnala gelip Uzak Asya’dan



Akdeniz’e bir kısrak başı gibi uzanan



Bu memleket bizim







Nazım Hikmet- Edebiyat Bilgileri/1226







Nazım Hikmet, Anadoluyu, şekil bakımından Uzak Doğu’dan dörtnala koşarak gelen bir kısrak başına benzeterek nefis bir teşbih sanatı yapar. Anadolu’nun coğrafi şekil bakımından bir kısarak başına benzediği bir vakıadır.











Uykuya varmak için bu hazîn günde, erken



Kapanmayan gözlerim duvarlarda gezerken



Birdenbire kıpkızıl birkaç satırla yandı,



Dört mısra değildi, sanki dört damla kandı







Faruk Nafiz ÇAMLIBEL-Han Duvarları/54







Faruk Nafiz, duvarda gördüğü bir şiirin mısralarını/ kıtayı dört damla kana benzetirken, o mısraların dehşetinden sanki kalbine dört damla kan düşmüş gibi olmuştur. Bu nedenle duvardaki şiir kalbe düşen/ damlayana benzetilmiştir.











Ufuklarda bu akşam ne sis var, ne bulut var;



Selviler içinde bir alev Emirsultan







Ömer B. Uşaklı- Hayatı, Eserleri ve Şahsiyeti/96







Ömer Bedreddin, Bursa Emir Sultan türbesini selviler içinde bir aleve benzetir. Alevin insanları aydınlatıcı ve yol gösterici niteliği böyle bir benzetmenin yapılmasına neden olmuştur ki, Emir Sultan da insanlara maneviyatı nedeniyle yol göstericidir/ aydınlatıcıdır.











Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin



Benim doğduğum köyler de güzeldi







Cahit Külebi-Bütün şiirleri/15







Cahit Külebi, Sevgilisini Türkiye kadar aydınlık ve güzel olarak nitelerken teşbih sanatı yapmaktadır. Sevgili, güzellik yönünden Türkiye’ye benzetilirken. Benzetmenin yanında güçlü ve güzel bir irsal-i mesel sanatı da vardır.











Ah bu Türküler



Türkülerimiz



Ana südü gibi candan



Ana südü gibi temiz



Türküler tüter dağ dağ, yayla yayla



Köyümüz, köylümüz memleketimiz







B.Rahmi Eyüboğlu- Dol Karabakır Dol/141







Bedri Rahmi, köyünü/köylüsünü/memleketini saflık ve temizlik yönünden ana sütüne benzetir. Süt beyazdır/siyah değil. Beyazlık, saflığın ve temizliğin bir simgesidir. Şair, köyünün ve memleketinin türkülerini de anan sütüne benzetir. Sanatçı, biraz daha dolaylı olarak türküleri; dağa, yaylaya, köye, köylüye benzetmenin yanında, teşbihi daha da genişleterek “memleketimize” e benzetiyor.





*alıntıdır.