Çevrimdışı

Kapitalizm çöküyor

AMERİKA'da ve Avrupa'da son zamanlarda patlak veren şirket rezaletlerinden sonra, ‘‘Kapitalizmin kalesi Amerika'da başlayan çatırtı, Avrupa'ya sıçradı'' gibi bir cümleyle yazıya giriş yapmak çok güzel olurdu.

Ama bu ifade doğru olmazdı. Gelin şu kapitalizm kavramını biraz irdeleyelim. Önce, kapitalizm hakkında ansiklopedik bilgi aktarayım.

‘‘Kapitalist ekonomik sistem, gerçek kişilerin ve özel firmaların mal ve hizmet ürettikleri ve bunları karmaşık bir piyasa ve fiyat şebekesi içinde, birbirleriyle değiş tokuş ettikleri bir düzendir. Kökleri eski çağlara dayanır. Ancak gelişmesi itibarıyla Avrupalıdır. 19. yüzyılda doruk noktasına ulaşmıştır. Dünyaya İngiltere'den yayılmıştır. 1. Dünya Savaşı'na kadar rakibi olmamıştır. Bu tarihten sonra, komünizmin (yani Marksizm'in) meydan okuyuşuyla karşı karşıya kalmıştır. ‘‘Kapitalizm'' kelimesini, tarihte ilk defa 19. yüzyılın ortasında, komünizmin kurucusu Karl Marks kullanmıştır. Günümüzde özellikle Avrupa ve Amerika'da uygulanmakta olan ekonomik sistemlere, kapitalizm yerine ‘‘serbest girişim'', ‘‘serbest pazar'' veya ‘‘karma ekonomi'' sistemleri denmektedir.''

Bir bakıma, kapitalizmin kitabını yazan (1776) Adam Smith, kişilerin şahsi çıkarlarını kollarken, ait oldukları toplumun çıkarlarını da azamiye taşıyacaklarını iddia etmiştir. Yaşanan tecrübeler bunun her zaman böyle olmayabileceğini göstermiştir. Kapitalizm, ‘‘insan özgürlüklerini kısıtlamayı değil, onların yaptıklarını denetlemeyi'' tercih etmiştir. Çünkü kapitalizm hayatın kendisidir. Bir optimizasyondur. Yani kapitalist bir ekonomide hilebazlıklar hep olacaktır. Ama bunlar var diye sistem terk edilmeyecektir. Kapitalizmi anlamaya çalışırsak şunları görürüz:

1. Kapitalizm, özünde insanlığın ekonomik sürecidir. Ebet, müebbettir. Dolayısıyla, göçüp gidemez; ortadan yok olamaz.

2. Kapitalizm çökmez demek, kapitalizm her yerde ve her zaman iyi çalışır ve halkın refahını artırır demek değildir. Her doğal sistem gibi, kapitalizmde de küçük veya büyük doğal afetler meydana gelebilir.

3. Kapitalist teorisyen Hayek'in dediği gibi, ‘‘Ekonomi insan yapması değildir; ama içinde insan vardır''. Dolayısıyla kapitalizm sadece doğal değil, beşeri afetlere de açıktır.

4. Kapitalizmin gelişmesi, kişilerin, kurumların ve kuralların gelişmesidir. Bu her şeyden önce hukuk demektir. Hukuk olmayan yerde, kapitalizm değil, yarı vahşi bir düzen vardır. Bu düzen randımansızdır.

5. Kapitalizm, insanlı bir sistem olduğu ve insan, birey ve toplum olarak bu sistemin baş oyuncusu olduğu için, son tahlilde kapitalizmin başarısı da başarısızlığı da onu yaşayan ve yaşatan insana aittir.

6. Kapitalizmin gücü, içinde hata barındırmaması değil, düştüğü hataya tekrar düşmeye karşı tedbir geliştirebilmesindedir. Kapitalizm, ortaya çıkan hatanın sonuçlarıyla da başedebilecek mekanizmalara sahiptir.

SON SÖZ: Hukuk, bireysel enerjiyi toplumsal faydaya dönüştürür.

Amerikan İmparatorluğunun Çöküşü: Süratli, Sessiz ve Mutlak

Yorum: Tarihçiler, çöküş, "hırsızın gece, çaldığı bir arabayla hızla kaza yapması gibi olacak diye" ikaz ediyor.

Antropolog Jared Diamond “Çöküş: Toplumlar Başarı veya Başarısızlığı Nasıl Seçer” isimli eserinde, birçok medeniyetin çökmesi tarihin en rahatsız edici gerçeklerinden birisidir, diyor. Birçok “medeniyet birden çöküş meyiline girer. Gerçekten de, birçok toplum’un ölümü, nüfus, zenginlik ve güç açısından zirveye ulaşmalarından, bir 10 veya 20 yıl içinde başlayabilir.”

Şimdi, dünyanın önde gelen finans tarihçilerinden Harvard’lı Niall Ferguson, Diamond -Sert Çöküş-ikazı çok yankı yapıyor: “İmparatorluk birçok tarihçinin tasvir ettiğinden çok daha çabuk şekilde çökebilir. Bütçe açığı ve askerî gerilim, ABD’yi uçurumun kenarındaki bir imparator hâline getirebilir.” Evet, ABD bıçak sırtındadır.

Ferguson’un ikazlarını aklınızda tutmak sizin mesuliyetiniz altında. Öğrendiğiniz her şey, inandığınız her şey ve politik liderlerimize yönelik güttüğünüz herşey, yanıltıcı ve tarihi geçmiş, köhne bir teori üzerine bina edilmektedir. Tehlikeli bir uçurumun kenarındaki Amerikan İmparatorluğu aniden ve hızla çökme tehlikesi içinde.

Ferguson, şeffaf, üretken ve muhalif biri. Son zamanlardaki çalışmaları “Paranın Yükselişi: Dünya Finans Tarihi;” “Nakit Bağ-Ödenebilir Bağ: Modern Dünyada Para ve Güç;” “ Dev: Amerikan İmparatorluğunun Yükselişi ve Çöküşü;” ve derin bir şekilde altını çizdiği”20. asır ‘öyle kanlıydı” ki, paralel ilerlemeyen bir zamandı” dediği, “20. Asır vahşeti”nin bir incelemesi olan ““Dünya Savaşı”dır.

Niçin? Emperyal tarih boyunca liderler, kaçınılmaz olarak halkını çökmeye doğru götürürken, ve bu çöküş 10 veya 20 yıl içinde vuku bulurken, büyük zaferler ve ekonomik ilerleme için halklarını kaçınılmaz olarak savaşlara sürüklemiştir.

Ferguson’un, son çalışması “Çöküş ve Karmaşa: Kaosun Kenarındaki İmparatorluklar”ı, tarafsız bir think-thank kuruluşu olan, Dış İlişkiler konseyi gazetesi, Foreing Affairs’ta bulabilirsiniz. Son mesajı, - ekonomik yeninde büyüme ve yeni boğa pazarları hakkında, “ümid” hakkında, “Amerika’nın büyüklüğünün geri gelmesi” hakkında- Washington siyasetçileri ve Wall Street bankacılarından gelen, bugünlerde her gün duyduğunuz mutlu haberleri boşa çıkarmaktadır.’İmparatorlukların Çöküşü:’ Çağlar boyunca 5 Safhanın tekrarıdır.

Ferguson ilgi çekici bir metaforla başlıyor: “New York Tarihî Sosyetesinde asılı duran, Thomas Cole’in çizdiği beş serilik , ‘İmparatorluk Yolu’ndan('The Course of Empire), bir büyük gücün hayat döngüsünden daha iyi tasvir yok.” Cole, Hudson River Okulu’nun bir kurucusu ve 19. asır Amerikan kır/peyzaj ressamcılığının ustalarından birisidir. Cole, “Course of Empire- İmparatorluk Yolu”nda, günümüze kadar bir çok insanın esir kaldığı, imparatorluğun yükselişi ve düşüşü teorisini çok güzel bir şekilde yakaladı. Bu, seri beş resimden biri, bir büyük nehrin ağzından aşağıdan birden bire ortaya çıkan bir kayalığı tasvir etmektedir.

Tarih toplumunda görebileceğiniz, Foreign Affairs’te reprodüksiyonu yapılan ve bu resimlerde, Ferguson’un vurguladığı şey, “Amerikan İmparatorluğunun çöküşe yakın bir uçurumun kenarında” olduğudur. Bu resimlerin ilki, İmparatorluğun yükselişinden önceki “Vahşî Hâl-Savage State”tir.

“İlkinde, ‘Vahşî Hâl’, “çöken bir fırtınalı şafakta, ilkel varlığını idame ettiren, yakışıklı avcı- toplayıcılar tarafından nüfusu çoğaltılan çılgın bir vahşiliktir. Kolomb’un Amerika’yı keşfettiği 1492’den 4 asır sonrasına kadar hayal edin, kıta boyunca vahşice yayıldığımızı görürsünüz.

İkinci tablo, ‘Sade veya Pastoral Hâl- The Arcadian or Pastoral State” Amerikan İmparatorluğu’nun gelişmesi gibidir.

“İkinci tablo, ‘Sade veya Pastoral Hâl- The Arcadian or Pastoral State’ tarımsal, köylü bir hayatı anlatan pastoral bir şiirdir. Resimdekiler, kırsalda yaşayanlar ağaçları budar, arazileri eker ve zarif bir Yunan tapınağı inşâ eder. Tapınak görünürden uzak olabilir. Bununla birlikte, Cole’ün resimleri 1833-1836 yılları arasında yapıldı ki bu tarih, Thomas Jefferson’un klasik Yunan ve Roma mimarilerini yeniden canlandırarak inşâ ettirdiği, Virjinya Üniversitesi-University of Virginia’nin inşâsından çok uzak bir tarih değildir.

Ferguson, bu tasviriyle, sizi, kesinlikle New York Historical Society- New Yor Tarihî Sosyetesi”ndeymiş hissettirmeye devam ederken, gerçekten de, tarihin büyük dönüşümlerinin defalarca ve defalarca, vukubulduğunu hayalen hatırlatıyor. Ayrıca size, tarihin büyük trajik ironilerinden birini- bütün milletleri tarihten ders çıkarmada başarısız ve bütün milletlerin ve liderlerinin, nihayetinde kendilerini içten çöküşe götüren, kendini beğenmiş, kibirlerinin üstesinden gelmede başarısız kaldıklarını- hatırlatmaktadır.

Üçüncü resim. “Amerikan İmparatorluğu’nun Tamamlanması- Consummation of the American Empire”.

En büyük resim üçüncüsü, “Amerikan İmparatorluğu’nun Tamamlanması- Consummation of the American Empire.” Şimdi, resmin zemini muhteşem bir mermer antrepo ile kaplanmış, ve önceki tablonun mutlu çiftçi-filozofları yerini, cadde boyunca ilerleyen kalabalık elbise tüccarları, İngiltere’den tayin edilmiş valiler (Roma devri konsülleri. Çev) ve tüketici vatandaşlarla değiştirdi. Bu hayat döngüsünün tam ortasındadır.

“Amerikan İmparatorluğu’nun Tamamlanması- Consummation of the American Empire.” Tablosu, Ferguson’un mesajının özünü tasvir etmektedir. Güçlerini zirvesinde, zenginlik ve zafer, Liderlerin yükselişi, emperyal vizyonlarla, amok gibi sarhoşcasına koşmak ve kendini, insanlarını ve milletini sabote etmek. Hepsi de onlar da var.

Ancak, onları tüketen bir güç arzusu, aç gözlülük ve kibrin fazlası bile yetmiyor. Irak savaşının ilk günlerine döndüğümüzde, siyasî tarihçi ve Nixon eski stratejistlerinden, ayrıca Refah ve Demokrasinin kaçınılmaz eğilimine tutsak olan Kevin Philips şunları söylemiştir:

“Bir çok büyük millet, ekonomik güçlerini zirve noktasında kibirli olur ve, büyük bir bütçe açığını getirecek olan, masraflı, uzun süren ve bol kaynakları tüketen ve nihayetinde kendilerini yakan, bir büyük dünya savaşlarına girer. Amerikan İmparatorluğu’nun, "consummation-tamamlanma”sının liderliğin Bill Clinton’dan, George W. Bush’a geçtiğinde vuku bulduğunu fark ederiz.”

Maalesef zirvenin arkasında. Clinton, Bush, Henry Paulson, Ben Bernanke, Sarah Palin, Barack Obama, Mitt Romney ve gelecekteki Amerikan liderleri sadece, eski şanını yeniden yakalamak için” doymak bilmez “ekonomik ilerleme” siyasetinde, sürekli tekrar eden tarihten asla tam ibret almayarak, bütün tarihî dramların en büyüğündeki kısmî rollerini oynuyorlar. Üstelik, imparatorluğumuzu çöküşün kenarına getirdiklerinin farkına bile varmadan…

Dördüncü Tablo: İmparatorluğun Yıkımı

Ardından, Ferguson’un bütün imparatorlukların hayat döngüsü hakkındaki büyük dramasında, dördüncü safha, “İmparatorluğun Yıkımı-'The Destruction of Empire” gelir.”Yıkımda”, “kuluçkaya yatmış akşam güneşi altında, şehir alevler içinde yanmakta, vatandaşlar kaçmakta, kalabalıklara tecavüz etmekte ve yağma dizboyu gitmektedir.” Başka bir yerde, “The War Of the World- Dünya Savaşı”nda, Ferguson, 20. asrı “bir asır boyu süren kasaplık, tarihteki en kanlı çağ” olarak anlatmaktadır. Bugünün yüksek tekniğe dayalı acımasız haber döngüsü bize, 21. asır dünyasının vahşîliğe dönüşünün daha kanlı olacağını gösteriyor.

Bu noktada yatırımcılar kendilerine soruyor: “Amerikan İmparatorluğu’nun yıkım ve çöküşüne nasıl hazırlanabilirim? Ferguson’un senaryosunun özünde, bunun için bir çözüm yok, sadece, tarihin kaçınılmaz döngüleri olan, kader ve alınyazısına teslimiyet var!

Ancak, bir tane var. “Refah, Savaş ve Fazilet” isimli makaleyi yazan, Morgan Stanley’in eski global strateji şefi ve hedge fond yöneticisi Barton Biggs bizi, “medeniyetin altyapısının çöküşüne” karşı ikaz ederek, dağlarda bir çiftlik satın almamızı tavsiye ediyor.

“Güvenli limanınız, bazı gıdaları yetiştirebilecek, büyüklük ve yeterlilikte olmalı… döllenmiş tohum, konserve gıdalar, şarap, tıbbî malzeme ve ilalar, elbiseler, vs…”İsveçli Robinson ailesini düşünün. “Yağmaya geldiklerinde, ateş açın” çapulcular yaklaştığında” kafalarından vurun.”

Beşinci Tablo. Harabe… İmparatorluğun ortadan kalkmasından sonra

Ferguson, “Nihayetinde, ay beşinci resim, ‘Desolation-Harabe’ üzerinde yükselir” demektedir. Ortada yaşayan bir canlı görülmez, sadece, yabani çalı ve sarmaşıkların üzerinde fazla boy attığı, tahrip olmuş birkaç sütun ve sıra sütunları.” Ne “eşkiyâlar”ın saldırısı? Ne sevimli çöp toplayan Wall –E robotları? ( Dünyada çöp toplarken başına olmadık işler gelen şirin robot Wall-E, bir çizgi film serisidir. Çev)

İyi haber, yeryüzü, Alan Weisman’ın muhteşem “Bizsiz Dünya: “Çelik binalar çürür. vahşi insansız olarak, kendin tabii olarak yeniden üretecekti. Mikroblar, imha edilmeyen plastikleri yer. Yakın gelecekteki kasvetli çağlardan gelen hikâyeler. Ve Yeryüzü, Bir cennet bahçesine (Garden of Eden), muhteşem şanını yeniden meydana getirir.
Epilog: “Bütün imparatorluklar… Düşüş ve çöküşünde lanetlenir.”

Ferguson, Los Angeles Times gazetesindeki köşesinde sorar:”Amerika, Kırılgan bir İmparatorluk. İşte bugün, yarın, Birleşik Devletler hızla çökebilir mi?” Onun cevabı açık ve empatik: “Asırlardır, tarihçiler, siyasî teorisyenler, antropologlar ve kamuoyu, mevsimsel ve döngüsel şartlardaki siyasî süreç hakkında düşünmeye meyillidir.

Ferguson, Los Angeles Times’daki köşesinde soruyor: “Amerika:Kırılgan bir İmparatorluk mu: Bugün veya yarın, ABD hızla çökebilir mi? Onun cevabı: açık ve empatik: “Asırlardır, tarihçiler, siyaset teorisyenleri, antorpologlar ve kamuoyu, mevsimsel ve döngüsel zamanlardaki bu soru üzerine düşünmeye meyillidir. Tarihe giden bir ritim sezeriz. Büyük güçler, büyük adamlar gibi, doğar, saltanat sürer ve tedricen güçten düşer. Buna, kültürel, iktisadî, veya ekolojik mi olduğu, onların düşüşünü geciktirip, geciktirmediği artık önemli değil.

“Birleşik Devletler’i yüzyüze kaldığı meydan okumalar çoğu kez, yavaş yana bir ateş gibi sunulmaktadır.. Tehditler çok uzakta görünüyor.” Sözleriyle ikna edilerek, kendimizi kandırıyoruz.

“Ama ya tarih, döngüsel değil ve yavaş hareket etmiyor aksine, düzensizse, yani ritmik değilse?” diye sorar Ferguson. Ya tarih “ çoğu durağan zamanlarda, tıpkı bir spor arabası giib, aniden hızlanma kapasitesine sahipse?” Ya çöküş, asırları bulmaz, tıpkı gece gelen bir hırsız gibi, aniden vuku bulursa?” Ya, önümüzdeki 10 yılın başında, Amerikan İmparatorluğu’nun çökmesi, dosdoğru ise? Ya, 2000 yılındaki borsa balonlarının şişip, patlaması kazasında (dot-com crash – 2000 yılında BAD ve Dünya borsalarının NASDAQ bilişim borsası yüzünden çöküşe geçmesi)olduğu gibi, hadiseyi inkâr edip, hazırlanmayı reddediyorsak?

Ferguson’un, Amerika’nın kaderine dair nihaî mesajı Foreign Affairs’den gelir: “1830’ların ortalarında tasavvur edilen, Cole’ün 5 parçalı resmi, açık bir mesaj içeriyor: ne kadar muhteşem olursa olsun artık, bütün İmparatorluklar, düştüklerinde ve çöktüklerinde lanetlenir.” Tarih boyunca İmparatorluklar, bilinmeyen bazı devir için bir denge görünümünde” fonksiyon üstlenir. Ve sonra, hemen aniden… çökme,” Diamond “Collapse”- Sert “Çöküş” teki, ani, hızlı, kesin zaman tablosunun sözünü sakınmayan bir hatırlatıcısı, “bir toplumun ölümünün, onun, nüfus, refah ve güç olarak zirveye ulaştığı noktada, 10 veya 20 yıl içinde başlayabildiği yerdir.



Amerikan İdeolojisi adlı kitab'ın yazarı Andrew levine, Siyonizm'in dünyada bir düşüşte olduğunu ve her geçen gün güç kaybettiğini yazdı. Levine, Wall Street'i İşgal Et hareketinin bir sonraki aşamasının AIPAC'i İşgal Et şekline dönüşeceğini kaydederek, "Siyonizmin dünyanın emeğini sömürmesi artık her kesimden insanı rahatsız ediyor ve siyonizm yaptıklarına artık kılıf uydduramayacak kadar açıkta kaldı. Siyonizm her zamankinden çok daha zayıf ve çöküşü kaçınılmaz" dedi.


İnsanların kendilerini sömüren gerçek güç odaklarını tanımak konusunda giderek daha çok bilinçlendiğini kaydeden Levine, küresel sömrü sisteminin kalbi olan Wall Street'in işgalinden sonra insanların buranın asıl kurucusu olan Siyonizm'i de hedef almaya başlayacaklarını belirtti. Amerika'nın İsrail'e koşulsuz desteğinin artık Amerikalılarca sorgulanmaya başladığını da ifade eden Levine, "Bugün vicdan sahibi olan herkes Amerika'nın İsrail'in kürsel çapta gerçekleştirdiği operasyonlara koşulsuz destek vermesini sorguluyor ve biliyorlar ki amerika'nın bu koşılsuz desteği kendilerinden alınan vergilerin Siyonist lobilere akıtıllmasıyla sağlanıyor" şeklinde konuştu.

Toplumun yüzde birlik kesiminin yüzde 99'u sömürmesi üzerine kurulu olan sistemin bir çöküşte olduğuna dikkat çeken Levine, "ister demokrat ister cumhuriyetçi olsun, seçilen her ABD başkanının Amerikalılardan önce siyonistlerin çıkarlarını gözetmesi artık insanların canına tak etti. Onlarca yıldan beri Amerikan zihniyeti ve devlet aygıtları siyonizm tarafından şekillendi ve bugün Wall Street'in işgalini isteyen on binlerce insan tam da artık bu zihniyeti hedef alıyor. Kısa bir süre sonra AIPAC'in işgal edildiğini görürsek şaşırmayalım" dedi.

Euro Bölgesi tepetaklak
Euro Bölgesi'nde başlayan kriz teler teker avrupa'da başbakanların istifasıyla daha da derinleşirken merak edilen soru bu krizin sona erip ermeyeceği. Yunanistan, İrlanda, Potekiz, İtalya ve İspanya'da hükümetler düştü. AB ülkeleri kendilerini kurtarmaları için Çin, hindistan, Brezilya ve Rusya'ya heyetler gönderip yardım çağrısında bulunuyor. Son olarak Euro bölgesi'ndeki kriz Almanya ve İngiltere'yi birbirine düşürdü.

Almanya Başbakanı Angela Markel'in İngiltere'nin vergi sisteminde AB müktesebatının dışına çıkacağını duyurmasından sonra yaptığı açıklama iki ülkenin Başbakanlarının birbirlerine düşmesine neden oldu. İngiltere Başbakanı David Cameron'un "Almanya İngiltere'yi yönetmeye kalkışmasın" şeklindeki açıklamasından sonra Markel, İngiliz lidere rest çekti. Daha sonra İngiltere'de görüşen iki lider, anlaşma sağlandığını duyursa da, aslında ekonomisi bıçak sırtında olan ingiltere'nin almanya'nın dayattığı koşulları kabul etttiği şeklinde yorumlandı. İngiliz Başbakan, "Almanya bize yardım ederse biz de AB'ye yardım ederiz" şeklinde konuştu.

İngiliz ekonomisi, son dönemlerde son 25 yılın en kötü seviyelerine inmiş durumda. Enerji fiyatlarının dramatik bir biçimde yükseldiği ingiltere'de sosyal huzursuzluk da ayyuka çıkmış durumda. İngiliz Avam kamarası ise İngiltere'nin AB'de kalmaya devam edip etmeyeceğine yendien karar verilmesi için referanduma gidilmesi gerektiğini savunuyor. Ancak derin bir krizde olan ingiliz ekonomisinin Almanya'yı karşısına alacak böyle bir kararla tamamen çökme noktasına geleceği ve dolayısıyla da ingiltere'nin böyle bir yola başvurmayacağı ifade ediliyor.

Euro Bölgesi'ndeki krizin çözülmesi için bağımsız uzmanların önerdiği çözüm ise, Ekonomisi iyi olan ülkelerin enflasyon yükselişine izin vererek ekonomisi kötü olan ülkelerin rekabet gücünün böylece arttırılması şeklinde. Ancak, ekonomik durumu iyi olan ülkelerden almanya'nın böyle bir çözüme yanaşmaya niyeti yok.