Çevrimdışı

Sakallı Kertenkele

Sakallı kertenkele, ‘sakallı ejder’ya da ‘Yahudi kertenkelesi’diye de tanınır. Sürüngenin vücudunun her tarafı, ufak dikenlerle kaplıdır. Bir çene kesesi, burnun etrafında bir tür zırh oluşturur. Bu bölüm şiştiği zaman sakala benzer bir hal alır. Erkek, dişiden daha iridir, boğazı da siyahtır. Sakal, erkeklerde dişilerden daha iyi gelişmiştir. Ayrıca içeri kesimlerde yaşayan kertenkelelerde de daha ufaktır. Sakallı kertenkele agamagiller familyasından şişman gövdeli bir sürüngendir. Avustralya ‘da yaşayan hayvanın kafası uzun, kuyruğu da kamçı gibidir. Boyu 60 santime kadar olabilir.


Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


KURU, SICAK YER

Sakallı kertenkele, seyrek ağaçlı kesimlerde, çalılıklarda, çöllerde ve bir de kıyılarda yaşar. En çok, doğu Avustralya’da bulunur. Kıtanın sadece kuzeybatı kesiminde yaşamaz. Kertenkele ıslaktan çok, kuru yerlerde fazla sayıda bulunur. Yaşadığı yer ne kadar kurak sa, rengi de o kadar parlak olur. Bu kertenkele çok hareketlidir, elle yakalanması da zordur. Bu sürüngen 30° – 40° C arası ısıyı tercih eder. Sıcaklık bunun dışına çıktığı zaman hemen hiç kımıldamaz. Sakallının diğer kertenkelelerden farkı hantal gövdesi ve bir de güneşlenerek vücuduna ısı depo etmesidir. Böylece sürüngen kertenkelelerin hareketsiz kaldıkları daha düşük ısıda faaliyetini sürdürür. Ayrıca bu hayvan birkaç saat süreyle daha yüksek ısıya da dayanabilir. Oysa diğer kertenkeleleri sıcak çarpar. Sakallı kertenkelenin bunu başarabilmesinin sebebi buharlaşmayla vücut ısısını ayarlayabilmesi ve su kaybı oranının düşük olmasıdır.

Sakallı kertenkele, güneşlenmek için bir ağaç gövdesine, kütüğe ya da bir termit yuvasına tırmanır. Güneşte yamyassı uzanır ve birkaç saat öylece kalır.

Hayvan bir köşeye kıstırıldığı, ya da toprak meselesi yüzünden bir rakibiyle karşılaştığı zaman hemen saldırganca bir gövde gösterisine başlar. Kaburgalarını kaldırarak gövdesini ‘genişletir. Çene kesesini gererek sakalını dikleştirir. Ağzının içinin ve dilinin, altın sarısından sarımsı yeşile kadar değişen rengini göstermek için çenelerini ayırır. Ve bir yılan gibi de ıslık çalar. Aslında bu daha çok bir ihtar gösterisidir. Çünkü kertenkele ender olarak karşısındakini ısırır. Genellikle hiç kımıldamadan durarak ve renk değiştirerek saklanmaya çalışır.

BÖCEK YİYEN

Sakallı kertenkele genellikle böceklerle beslenir. Ek olarak da küçük kertenkeleleri, yılanları bazı bitkileri, özellikle yerde açan çiçekleri

yer.

AYRINTILI KUR

Çiftleşme için ayrıntılı bir kur gereklidir. Çiftleşmeden önce dişinin kuyruğunun dibinde kırmızı erkekte ise aynı yerde yeşil bir leke görülür. Ama erkeğin alt kısmı, karnından boğazına kadar siyahlaşır. Sırtında ise parlak renkler belirir. Bu kısımda gri, sarı ve parlak yeşil lekeler olur. Erkek ayrıca şişinir ve zaman zaman çenelerini açarak ağzının sarı rengini gösterir. Arada bir dört ayağını yere vurarak, şaşılacak kadar gürültü eder. Başını aşağı yukarı sallar ve sakalını iyice gerer. Sonra, dişinin önünde, koşarak daireler çizer. Ve nihayet onun 60 santim kadar ilerisinde, doksan derecelik bir açı yapacak şekilde durur. Bu hareketler birleşmeden önce bazı değişikliklerle bir süre devam edebilir.

Dişi, çiftleşmeden sonra yerde bir çukur kazarak, kendisini buraya gömer. Birbirlerine zarla bağlı olan 8-24 yumurta bıraktıktan sonra çukurdan çıkar ve deliği kumla dikkatle örter. Yavrular 3 ay sonra yumurtadan çıkarlar.

SERİNLEMEK İÇİN HIZLA KOŞMA

Çevremizdeki hava ısındığı zaman terleyerek serinleriz. Yani vücut ısımızı otomatik bir şekilde kontrol ederiz. Ayrıca bazı şeyler yaparak da serinlemeye çalışırız. Elbiselerimizi çıkarırız ya da boylu boyunca uzanırız. Bu, davranışla yapılan bir kontroldür. Soğukkanlı hayvanlar ise hemen hemen tamamiyla davranışla kontrole güvenmek zorundadırlar. Bu hayvanların ter bezleri yoktur. Isıyı kontrol için pek az fizyolojik araçları vardır.

Sakallı kertenkelenin akrabası olan bazı kertenkeleler güneşin doğuşundan batışına kadar bütün gün yakından incelenmişlerdir. Her cinsin günlük faaliyetleri birbirinden biraz farklıdır. Ama genel bir davranış görülmektedir. Düzgün bir günlük program.

Güneş doğarken hava serindir. Onun için kertenkele sırtını güneşe verir. Gövdesini yassılaştırarak, vücudunun ısıtıcı ışınlardan kabil olduğu kadar yararlanmasını sağlamaya çalışır. Çevresindeki hava ısınırken, sürüngen, daha çok besin bulma için harekete geçer. O sırada güneş daha da yükselir, hem hava, hem de toprak ısınır. Isı belirli bir sınıra, (sakallı kertenkele bakımından 40°’ye) eriştiği zaman, sürüngen kendisine gölgeli bir yer arar. Bu yer, bir kayanın ya da çalının altı ya da toprağın derinliklerindeki bir kovuğun içi olabilir.

Saatler ilerlerken hava serinlemeye başlar. Ama toprak ısınmıştır ve sıcaklığını korumaktadır. Dinlendiği yerden çıkan kertenkele, aldığı ısının en az derecede olması için başını güneşe doğru çevirir. Kuyruğunu kızgın topraktan korumak için kaldırır. Ayaklarının üzerinde durur. Ama ön ayaklarının sadece parmaklarını, arka ayaklarının ise yalnız tabanlarını kavurucu yere basar. Nihayet, günün sonunda da, hem hava ve hem de toprak soğurken sürüngen yeniden güneşlenir. Bunun için yüksek bir yere çıkar. Sönükleşen ışınların ısısından iyice yararlanabilmek için sırtını güneşe verir.

Tabii bu, olayların kısa bir özetidir. Anlattıklarımız bir günlük hayatın biraz idealleştirilmiş şeklinden ibarettir. Herhalde bu program zaman

zaman kesintiye uğrar. Mesela bir düşmanı yaklaştığı zaman. Böyle zamanlarda sakallı kertenkeleyle akrabaları arka bacaklarının üzerinde kalkar ve koşarak kaçabilirler. Görünüşte sürüngenler daha hızlı kaçmaya çalışıyormuş gibidirler. Ama dört ayaklıların iki ayaklılardan genellikle daha hızlı oldukları da bilinen bir gerçektir.

Kertenkelelerin, bu hareketi, hava sıcaklığının yüksek olduğu zamanlarda yaptığı sanılmaktadır. Avustralya çöl kertenkelelerinin neden arka ayaklarının üzerinde koştukları da bu suretle aydınlığa çıkmış oluyor. Bu hayvanlar, vücutlarını kızgın yerden kaldırmakla, koşarken meydana gelen sıcaklığa karşı bir denge sağlamış olurlar. Yani bu davranış ısı kontrolüyle ilgilidir. Vücutlarını yerden kaldırınca topraktan gelecek sıcaklık çok azalır; vücutlarının üzerinden akan serinletici hava da fazla ısınmalarını önler. Belki de kuşların, 200 milyon yıl önceki Jura devrinin iki ayakları üzerinde koşan sürüngenlerin den meydana gelmesinin sebeplerinden biri de budur.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]