Çevrimiçi

FÜSUN SARP NEBİL

2025’te teknolojik gelişmelerin politik tarafına (teknopolitik) bakalım. Çünkü artık teknoloji, politikanın önemli bir aracı haline dönüştü.

Teknolojinin kendisiyle ilgili öngörüleri her yerde görüyorsunuzdur, bu yılın konuları en başta yapay zeka ve makine öğrenmesi olacak. Yanı sıra robotlar ve otomasyon, kuantum hesaplama, uzay teknolojileri, kişisel veriler ve siber güvenlik, sanal gerçeklik ve metaverse, 5G ve 6G, blockchain ve merkezi olmayan teknolojiler, sağlık teknolojileri ve tabii ki yeşil ve yenilenebilir teknolojiler 2025’in gözde uğraş alanları olacak.




Ama biz asıl bunların teknopolitik tarafına bakalım. Son üç-beş yıldır güçlenen teknoloji ve jeopolitik arasındaki etkileşimin, 2025’te -özellikle de Donald Trump’ın yeniden ABD başkanlık koltuğuna oturmasıyla birlikte- aşırı yoğunlaşacağı ve küresel güç yapıları, ittifaklar ve çatışmalar üzerinde etkili olacağı öngörülüyor. Yenilik, düzenleme ve işbirliğini başarıyla dengeleyen uluslar rekabet avantajı elde edecek, siber güvenlik, etik ve kaynak kontrolündeki çözülmemiş zorluklar ise gerginlikleri daha da arttıracak.

Hangi alanlarda çekişmeler var ve tahminen nasıl gelişir diye bakarsak…



Teknoloji rekabeti, bölünmeler ve ittifaklar..

En önemli çekişme, ABD-Çin teknoloji rekabeti alanında devam edecek. Yapay zeka ve kuantum hesaplama tabii ki önemli rekabet alanları olacak. ABD, kritik teknoloji (örneğin gelişmiş çipler) ihracatı için kontrol uygulamaya devam edecek.



Gözetleme artarken, dijital otoriterlik ve sansürlü internet
Teknolojinin güzel yüzü yanında, maalesef otoriter rejimlere daha çok gözetim sağlaması gibi kötü bir özelliği de var. 2025’te yüz tanıma ve suç öngörme polisliği gibi araçların genişlemesi bekleniyor. Dolayısıyla insan hakları endişeleri artacak.

Giderek kısılan ve sansürlenen bir internet yani dijital otoriterlik dönemine girdik. Bunda dev tekellerin payı büyük. Platformlar tarafından şeffaf uygulamalar, adil düzenleyici çerçeveler ve kullanıcıların çevrimiçi deneyimlerini kontrol etmelerini sağlayan güçlendirici bir işbirlikçi yaklaşım gerekli. İfade özgürlüğüyle zararlı içerikleri engelleme dengesi kritik bir zorluk olmaya devam ediyor. Bundan sonrasında hep birlikte internet özgürlüğünü savunmakla daha fazla uğraşacağız.




Yapay zekanın yönetimi...

Sam Altman’ın 2023 kasımında OpenAI’dan kovulup geri dönmesinden bu yana, teknoloji dünyasında en çok tartışılan konuların başında yapay zekanın yönetimi geliyor. Son iki yılda hızlanan yapay zeka alanında çalışan çok büyük firmalar var ve fakat bir yandan da yapay zeka şirketleri çalışanları -yanlış giden şeyleri raporlamak üzere- muhbir koruması almak için ABD Kongresi’ne başvurdular. Yani yapay zeka kötüye mi kullanılacak, kuralların şekillenmesi nasıl olacak?

Sağlık hizmetlerinden lojistiğe kadar çeşitli sektörlerde yapay zeka daha yaygın kullanılma ulaşarak kişiselleştirilmiş hizmetler, öngörücü analizler ve verimlilik iyileştirmeleri sunacak. ChatGPT ve DALL-E gibi araçlar daha karmaşık hale gelecek, yaratıcı endüstrilere, kodlamaya ve problem çözmeye güç verecek.

Bunların uzantısında uluslar, gizlilik, önyargı ve hesap verebilirlik üzerine odaklanan tartışmalarla, yapay zeka kullanımına yönelik etik yönergeler ve düzenleyici çerçeveler belirlemek için işbirliği yapmak istiyor. Ama demokratik ve otoriter devletler arasındaki yapay zeka yönetimindeki farklılıklar, farklı değerleri ve öncelikleri vurgulayacak.

Bu alandaki önemli bir sorun da otonom silahlar ve yapay zeka destekli gözetleme, kullanımlarını yönetecek uluslararası anlaşmalar çağrılarıyla tartışmalı olmaya devam edecek.



Siber güvenlik ve siber savaş...

Ülkeler siber saldırıları giderek daha fazla casusluk, sabotaj ve etki aracı olarak kullanacak. Yani bireyler ve kurumlar için derken, artık siber güvenlik devlet düzeyinde daha fazla önem kazanıyor.

Kritik altyapı (enerji şebekeleri, sağlık hizmetleri ve ulaşım) başlıca hedefler olacak ve siber dayanıklılığa yatırım yapılması önemli bir alan haline geliyor.


Uzay teknolojisi...

Uluslar, gözetleme ve iletişim için uydu takımyıldızları dahil olmak üzere uzay tabanlı savunma sistemlerine yatırımlarını arttırıyor. Başka deyişle uzay eskiden ABD ve Rusya için askeri bir alan iken, şimdi daha çok sayıda ülke bu yarışa girdi, giriyor.


Bir yandan da ay ve asteroit madenciliği hakları için rekabet yoğunlaşacak; ülkeler ve özel şirketler bu alanda boy göstermeye başladı bile. Özel şirketler, uzay turizmi ve Dünya dışı kaynak kullanımına odaklanarak görevlerini Ay, Mars ve ötesine genişletecek. Uzay kaynaklarının kullanımı ve enkaz yönetimi konusunda anlaşmalar yapma çabaları göreceğiz.



İklim değişikliği ve temiz enerji yarışı..

İklim değişikliği etkilerini her geçen gün arttırdıkça ülkeler, gelişmiş piller, yeşil hidrojen ve karbon yakalama gibi yenilenebilir enerji teknolojilerini geliştirme ve dağıtma konusunda rekabet edecek. Jeopolitik ittifaklar, geleneksel fosil yakıt ittifaklarına benzeyen temiz enerji ticareti etrafında oluşabilir. İklim etkileri kötüleştikçe, güneş radyasyonu yönetimi gibi büyük ölçekli jeomühendislik projeleri hakkındaki tartışmalar ortaya çıkacak.


-alıntı-