Çevrimdışı

MERKEZ TEŞKİLATI

Merkeziyetci idâreye sahip Osmanlı Devletinin başı, pâdişâh, sultan, hünkâr, hân, hâkan da denilen hükümdardı. Pâdişâh, bütün ülkenin hâkimi, idârecisi ve Osmanlı Hânedânının temsilcisidir. Osmanlı pâdişâhları, Sultan Birinci Selim Han (1512-1520) zamânında 1516 târihinden îtibâren Halîfe sıfatını kazanmalarıyla, Müslümanların da lideri oldular. Ülkede mutlak hâkim, dünyâda da Müslümanların temsilcisi olan pâdişâhın vazife ve selâhiyetleri kânun ve şerîatle sınırlandırılmıştı (Bkz. Pâdişâh). Vazife ve selâhiyetleri, devlet teşkilâtında, müesseseler ve yüksek kademeli memurlar tarafından da paylaşılırdı. Sadrazam ve Dîvân-ı hümâyûnun diğer üyeleri pâdişâhın en büyük yardımcılarıydı. Dîvân-ı hümâyûn (bakanlar kurulu), sadr-ı âzam da (başbakan) mâhiyetindeydi. Dîvân-ı hümâyûnda, devletin birinci derecede önemli mülkî, idârî, şer’î, mâlî, siyâsî, askerî meseleleri görüşülüp, karara bağlanırdı. Dîvân-ı hümâyûn; pâdişâh adına sadr-ı âzam, kubbe vezirleri, kâdıaskerler, nişancı ve defterdarlardan meydana gelirdi. On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı kabinesi; sadr-ı âzam (başbakan), sadâret kethüdâlığı (içişleri bakanlığı), reisü’l-küttaplık (dışişleri bakanlığı), defterdarlık (mâliye bakanlığı), çavuşbaşılık, yeniçeri ağalığı-1826’da seraskerlik (millî savunma bakanlığı), kapudan-ı deryalık (deniz kuvvetleri komutanlığı) makâmı sâhiplerinden meydana gelirdi. Divân-ı hümâyûnda amedi, beylikçi (dîvân), tahvil, rüus, teşrifatçılık, vakanüvislik, mühimme kalemleri vardı. Dîvân-ı hümâyûn kararlarını ihtivâ eden defterler Topkapı Sarayında arşiv mâhiyetindeki Defterhânede muhâfaza edilirdi.