Çevrimiçi

GİRİŞ


Halide Edip Adıvar'ın kişiliği ve Milli Mücadele'deki yeri ve önemine değinmeden önce, o dönemin şartlarına değinmek hem Halide Edip Adıvar'ın kişiliğini hem de siyasal fikirlerinin anlaşılmasını kolaylaştıracaktır. Bu süreç içinde şekillenen görüşleri böylelikle edebiyatına da yansımış yazdığı roman ve hikâyelerine konu olmuştur. Bu yüzden Halide Edip Adıvar'ı anlatmadan önce onun yaşadığı dönemin şartlarını, o şartlar içinde neticelenen savaş ve iç çatışmalarına değineceğiz.

Osmanlı Devlet'i son döneminde, özellikle XIX. ve XX. yüzyıllarda değişen ve gelişen dünya şartlarına ayak uydurmakta zorluk çekmiştir. Bunun nedeni gerek sömürgeci güçlerin Osmanlı Devlet'ini parçalamak istemesi, gerekse sömürgeci politikalarına uygun bir nüfusa sahip olan Osmanlı'nın bulunduğu kritik ve stratejik konumu itibari ile nüfuz sahibi olmak, bunu getirecek olan sömürgeci tutumun pazar arama isteği ve sömürgelerine giden yolları güvence altına alma güdümüydü. Önceleri bu sömürgeci devletler her ne kadar Osmanlı Devlet'i üzerinde kesinkes tek başına nüfuz etmek istemişlerse de diğer başka bir güç tarafından sürekli engellediğini fark etmiş bu bağlamda en son çare olarak "Hasta Adam" diye nitelendirdikleri Osmanlı Devleti'ni parçalayıp kendi aralarında paylaşma konusunda hem fikir olmuşlardır.

Bu Dönemde Milliyetçilik akımının güç kazanması ile güçlü devletler, Anadolu'da ve diğer hâkim olduğu Osmanlı topraklarının bir kültür ve ırk mozaiği olduğunu bildiğinden, azınlık isyanlarını kışkırtmış yeri geldiğinde finanse etme gereği duymuşlardır. Osmanlıyı önce içten vurarak daha sonra güçsüz bir halde bırakıp hâkimiyetine askeri bir darbe ile sağlama hedefleri vardı. Böylelikle Osmanlı Devleti'ni cephe çevre saran ülkeler tarafından bir baskı unsuru doğmuştur. Milliyetçilik akımı gerek Osmanlı tebaası olarak görülen Rumlar, Ermeniler, Sırplar tarafından gün geçtikçe bir isyan süreci gelişmiş böylelikle yönetimden yoksun ve çaresiz Osmanlı Hükümeti'nin boyun eğmesinden başka bir çaresi kalmamıştı. Vatansever olarak nitelendirilen kişiler ise, bu durumun Osmanlı Devleti'nin geleceğinin ne olacağını daha önceden ileri bir görüşle fark ettikleri için, başka bir oluşum hatta bu oluşum için çeşitli örgütler kurmuşlardır.

Osmanlı'yı parçalama projesi XX. yüzyılda iyice şekillenmiş, bloklaşmalar gerçekleşmiştir. Birinci Dünya Savaşı bunun en açık örneği, parçalama projesinin taslağı da Serv Antlaşmasıdır. Çok ağır şartları taşıyan bu antlaşmaya rağmen, savaştan bitkin, yorgun, yenik bir o kadar da çaresiz çıkan Osmanlı toplumu, başka bir savaşı kaldıramayacak psikolojisi yerleşmişti ki zaten Osmanlı ekonomisi çökmüş durumdaydı.

Osmanlı Devleti'nin daha doğrusu Türk milletinin bekası için, Milli mücadele dönemi başlamış bu süreç içinde Anadolu'da düşman ve sömürgeci güçleri büyük bir hezimetle topraklarından atmış ve yeni bir Türk Devleti kurulmuştur.Halide Edip Adınvar, İşte bu şartlar içinde 1882'de İstanbul'da doğmuştur. Genellikle hikaye ve romanları ile tanınan Halide Edib Adıvar, Milli Mücadele dönemindeki faaliyetleri, mitinglerde ateşli konuşması dışında pek az şey bilinmekte buna bağlı olarak bir çok yazar da edebi tarafını işlemişlerdir. Halide Edib, daha 15 yaşında iken edebiyat dünyası ile tanışmış ilk yazılarını o zaman kaleme almıştır. Bu dönemde işlediği konular genellikle çocukluğunda yaşadığı bir takım olayların da etkisiyle daha çok kadınların problemleri ve kadın hakları konuları olmuştur.
Yine aynı dönemlerde, Halide Edib'in genç yaşta oldukça hareketli günler yaşadığını görmekteyiz. Bir yandan konferanslar vermekte diğer yandan da çeşitli cemiyetler içerisinde aktif bir rol üstlenmektedir. Bunun yanısıra, bir de Cemal Paşa ile birlikte Suriye'ye gitmiş, burada bir takım okullar ve yurtların açılması çalışmalarına katılmıştır.

Halide Edib Adıvar'ın düşünce dünyasının oluşmasında hem ailesinden aldığı eğitimin, hem Amerikan Koleji'nde gördüğü eğitim, hem de bir çok değerli bilim ve felsefe adamlarından aldığı derslerin etkisi büyüktür. Bunun yanısıra kendisinin de içine dahil olduğu Türk Ocağı'na mensup geniş bir aydın kesimin fikirleri de onun üzerinde iz bırakmıştır.

1918-1919 yıllarında, ilk Türk kadın profesörü olur. Mütareke ve Milli Mücadele günleri hayatının en kargaşalı, aynı zaman da kahramanlık yıllları olur. İzmir'in işgali üzerinde yapılan mitinglerdeki tutumu ile halkı çoşturan Halide Edib, daha sonra bir çok aydın, asker ve siyaset adamının yaptığı gibi Ankaraya'ya, Mustafa Kemal Paşa'nın yanına geçer.

Ankara'ya geçtikten sonra çok önemli görevlerde bulunmuş, hastabakıcı, onbaşı rütbesi ile orduya katılır. Aynı zamanda cephelerde askerlere moral veren, savaş tercümanlığı yapan, asker ailelerine mektup yazıcılığı ve cepheden cepheye ordu komutanlarına bilgileri aktarma gibi görevlerde bulunmuştur.. Bu görevler süresince Milli Mücadele konulu bir çok anı, makale, roman kaleme almıştır. Böylelikle o dönemdeki bir çok bilgiyi gün yüzüne çıkarmak adına da önem arzetmektedir.

Mücadeleden sonra, İstanbul'a dönüp gazetelerde ve dergilerde yazı hayatına devam etmiş, sonra Milli Mücadele'de başarısında önemli derecedeki kişilerle anlaşmazlığa düşünce 1924 yılında eşi Adnan Bey ile yurtdışına çıkmıştır. Paris'te yaşamı süresince birçok üniversite de konferanslar vermiş, 15 yıl kendi topraklarından ayrı kalmıştır.

1939'da ülkeye döndükten sonra İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Profesörü olur. 1950–1954 yılları arasında İzmir Milletvekili olarak mecliste bulunmuş daha sonraki seçimlerde aday olmamıştır. Eşi Adnan Bey'i 1955'te kaybeden Halide Edib, bundan kısa bir sonra kendi evine çekilip yazılarına devam etmiş 9 Ocak 1964'te vefat etmiştir.

Kısa ve genel hatlarıyla Halide Edib Adıvar'ın yaşadığı dönemin şartları ile olaylarına ve hayatından bazı kesitlere değinerek ele aldık, görüldüğü gibi yaşadığı dönemin ortalama aydın tipinden daha üstün bir kişilik ortaya çıkmaktadır. Kalemini çok iyi kullanabilen, aynı zamanda hitabet sanatını çok iyi bir şekilde ircaa eden Halide Edib, Milli Mücadeledeki manevi desteği ile bire bir yaptığı katkılar onun bir vatansever ruhlu kişiden öte yeni bir devletin temellerini atmada önder kişilerden biri olduğunu söyleyebiliriz. Bundan sonra tezimizde daha ayrıntılı bir şekilde "Milli Mücadeledeki Yeri ve Önemi"ne değinip bu pek incelenmeyen tarafını gün yüzüne çıkarmaya çalışacağız.

__________________________________________________ _________

Bu Çalışma daha doğrusu Tez Giriş bölümü tarafımca bir kişi için yazılmıştır. Bu yönüyle Halide Edip Adıvar pek bilinmediği için paylaşıma sundum.

şuan üzerinde çalıştığım Prens Sabahattin'in siyasi fikirleri ve kişiliği adlı çalışmam var. Yaklaşık 68 kaynaktan(Dergi/Gazete/Makale/Roman/Kitaptan) yaralanarak yapmaya çalışmaktayım. Büyük bir kısmı bitmiştir. Çalışma yayınlanmasına kadar herhangi bir bölümünü paylaşmayı düşünmüyorum.. Gerekli işlemler bitince paylaşıma sunmayı düşünüyorum..

__________________
Şimdi Saat Sensizliğin Ertesi..

 

Çevrimdışı

Etkileyici,sürükleyici ve kesinlikle macera dolu bir yaşam öyküsü...
Milli mücadele döneminde, vatanın müdafaası uğruna her görevi alan ve bunu canla başla yerine getiren , kendini yarınlara feda eden bir Türk kadını...

 

Çevrimdışı

Emeğine sağlık Nuh çok güzel ve de anlamlı bir çalışma olmuş, umarım diğer çalışmalarınıda paylaşırsın bizimle. : )

 

Çevrimdışı

bunu birde "şu çılgın türkler" in dilinden dinlemenizi tavsiye ederim

 

Çevrimdışı

orada atatürk halide edip adıvar a büyük taarruzdan sonra bunların hepsini yazmanı bütün milletlerin bunlardan haberdar olmasını istiyorum demiştir