Bilim ve sanat dallarının bütününün ya da bu dallardan birinin verilerini, o alandaki bilgilerin tümünü sistematik ya da alfabetik olarak kapsayan yapıt. Yunanca "en" (içinde), "kiklos" (çevre), "paideia" (eğitim) sözcüklerinden oluşan kavram, eski Yunan'da, her özgür, genç Atinalı'nın geçirmek zorunda olduğu öğreniminin tümü anlamında kullanılmış, ilk ansiklopediler de bu öğrenim için gerekli bilgiyi verecek birer summa (toplam) olarak hazırlanmıştır. Bu bilgi toplamı, 7 özgür sanat denilen gramer, aritmetik, geometri, astronomi, müzik, retorik ve diyalektiğin verilerini içeriyordu.
Bilimin ve sanatın gelişimine koşut olarak ansiklopedilerin kapsamı da genişledi, belli alanlarda uzmanlık ansiklopedilerinin yanı sıra genel bilgi vermeyi amaçlayan ansiklopediler de düzenlendi. Ayrıca bu kavram, özel anlamda, Diderot ve D'Alembert'in yönetiminde Paris'te yayımlanmaya başlayan (1751) "Encyclopédie ou Dictionnaire Rasionné des Sciences, des Arts et des Métiers" için kullanılır ve Diderot ile arkadaşları "ansiklopediciler" olarak anılır.
Türkiye'de 19. yüzyıla kadar batılı anlamda ansiklopedilere rastlanmaz. İlk ansiklopedi girişimini Ali Suavi başlattı. "Kamusü'l-Ulûmî ve'l - Maarif" adını verdiği yapıtını Paris'te çıkardığı Ulûm gazetesinin eki olarak verdi (1870). Ama ancak beş forma yayımlayabildi ve Atabek maddesinde kaldı. Sonraki yıllarda konu sınırlamasıyla Ahmet Rifat'ın "Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye"si (1881), Şemsettin Sami'nin "Kamusü'l-Alâm"ı (1899) yayımlandı. Emrullah Efendi'nin genel ansiklopedi alanındaki girişimi "Muhitü'l-Maarif"in ise ancak birinci cildi çıkarılabildi (1900). Cumhuriyet'ten sonra devletçe çıkarılan (1940) "İslâm Ansiklopedisi" ile "Türk Ansiklopedisi" de ancak 1984 yılında tamamlanabildi.
19 Mayıs 2014, 20:05
Benzer Konular 
Normal
