Periyodik cetvelin 3A grubunda yer alan, gümüş beyazı renkte metal element. Bileşikler hâlinde yerkabuğunun %15'ini oluşturur. Çoğunlukla feldispat, mika ve kaolen biçiminde bulunur. Teknik bakımdan önemli olan doğal bileşikleriyse kriyolit (Na3AlF6) ve boksittir. Türkiye'de Zonguldak ve Toros'larda zengin boksit damarları vardır. Alüminyum en çok ABD, SSCB ve Kanada'da üretilir. Teknikte, 1886 yılında C. M. Hall tarafından geliştirilen ve boksitin temizlenmesiyle saflaştırılan alüminyum oksidin elektrolizi yöntemiyle elde edilmektedir. Isıyı ve elektriği iyi iletir. Demirden hemen hemen üç kez hafiftir. Hava ve kaynar su, üzerinde ince bir oksit tabakası oluşturmaktan başka etki yapmaz. Yüksek sıcaklıktaysa, oksijenle göz kamaştırıcı bir alevle yanarak büyük ölçüde ısı verir. Aktif bir metal olduğundan, alkali ve toprak alkali metaller dışındaki metalleri, bileşiklerinden açığa çıkarır, yani çok iyi indirgendir. Asitlerden ve kuvvetli bazlardan çok kolay etkilenen alüminyum, tuzlu çözeltilerde de aşınır ve çürür. En önemli oksidi, alüminyum oksittir (Al2O3). Flüorla tepkimeye sokulduğunda alüminyum flüorür verir; buysa, doğada, suda çözünmeyen kriyolit çift tuzu hâlinde bulunur.
Alüminyum klorür, alümin - kömür karışımına 800°C sıcaklıkta klor etkisiyle elde edilir; suda bolca çözünen ve organik kimyada katalizör olarak kullanılan önemli bir bileşiktir. Alüminyum bromür ve alüminyum iyodür de aynı özelliklere sahiptirler.
Alüminyum sülfat, alümin ya da boksit üzerine sülfürik asit etkisiyle elde edilir. Bu bileşik, suda kristalleşir, bolca çözünür ve potasyumla birleşerek şap meydana getirir. Kâğıt sanayiinde yapıştırıcı olarak, dericilikte sepi maddesi olarak, tekstil sanayiindeyse renk kaptırma işlemlerinde kullanılır. Alüminyum, yumuşak bir metal olduğundan, teknikte genellikle alaşımları kullanılır. En önemli alaşımları duralümin, %5-15 magnezyum içeren magnalyum ve %4 bakır, %1,5 magnezyum, %2 nikel, %1 demir içeren alüminyum tuncudur.
Alüminyum, saf ya da alaşımlar hâlinde uçak, otomobil ve gemi sanayiinde, inşaatlarda doğrama olarak, mutfak eşyası ve kablo yapımında kullanılır. Ayrıca toz hâlinde, boya sanayiinde pigment olarak, ince levha hâlinde, gıda sanayiinde ambalaj malzemesi olarak ve alüminotermide kullanılır. Plastik kompleksleri, ilâç sanayiinde yumuşak tüp yapımında kullanılan alüminyumdan, dekoratif ve sanatsal amaçlarla da yararlanılmaktadır.
07 Mart 2014, 22:10
Benzer Konular 
Normal
