Sosyolojiye Giriş: Sosyoloji Kavramı Olan Toplumun Genel Özellikleri Nedir?

Toplum, sosyolojinin en temel kavramıdır ve belirli bir kültürü ve birtakım toplumsal kurumları paylaşan insanlar arasındaki ilişkilerden meydana gelir. Başka bir deyişle toplumu oluşturan şey bireylerden çok bireylerin arasındaki ilişkiler, paylaştıkları değerler ve davranış kalıplarıdır. Dolayısıyla toplum, bireylerin toplamı demek değil, birbiriyle bağları bulunan bireylerin bir aradalığıdır.

Şöyle ki basketbol oynamayı bilen beş kişiyi bir araya getirdiğimizde nasıl bir basketbol takımı elde edemezsek, sadece bireylerin bir araya gelmesiyle de bir toplum yapısı oluşturamayız. Burada basketbol takımında her oyuncunun bir görevi, rolü olmalıdır. Oyuncular birbirleriyle ilişkilidir, her biri diğer oyuncuların rollerini bilir ve buna göre davranır. Oyunu kuran oyuncunun görevi başkadır, pota altı oyuncusunun görevi başkadır. İşte toplumda da insanlar ve gruplar arasında bu tip ilişkiler vardır ve toplum insanları etkileyen bu ilişkilerden meydana gelir.

Toplum ve ulus kavramları, günlük kullanımda neredeyse aynı anlama sahipmiş gibi anlaşılsa da toplumun ulus kavramıyla aynı anlama gelmediğine dikkat etmek gerekir. Ulus, resmî olarak tanınmayı içeren ve varsayılan bir birliktir; siyasal bir kategoridir. Toplum ise karşılıklı olarak birbirine bağlı olan toplumsal ilişkiler tarafından kurulan bir pratiktir. Siyasal bir birlik olarak bir ulus kendi kendinin varlığını sürdüremez, uluslar varlıklarını çoğunlukla devletleri aracılığıyla sürdürürler. Toplumlar ise siyasal birimler değildirler, siyasal otoriteler tarafından değil, toplumun kendisi tarafından yönetilirler ve toplumu meydana getiren kalıplaşmış ilişkiler yapısını, yani kendi varlıklarını kendileri sürdürebilirler.

Bir örnek vermek gerekirse az sayıda da olsa günümüzde hâlâ var olan avcı-toplayıcı kabileler ulus olmadıkları hâlde birer toplumdur. Her ulus bir toplumdur, ama her toplum ulus değildir. Şu halde toplumu belirli bir toprak parçasında yaşayan, belirli bir kültürü ve ortak toplumsal kurumları paylaşan insan topluluğunun aralarındaki karşılıklı ilişkiler bütünü olarak tanımlamak mümkündür.

KAYNAK: SOSYOLOJİ TARİHİ KİTABI