IRCForumları Sosyoloji Okulu: Sosyolojinin Ortaya Çıkışında Max Weber'in Etkisi Nedir?

Max Weber’e (1864-1920) de Marx gibi sadece bir sosyolog olarak bakılamaz; çünkü Weber’in ilgilendiği konular ve çalışma yaptığı alanlar çok geniş bir yelpazeye yayılmış durumdadır. Weber, Almanya’da doğmuş ve akademik yaşantısının büyük bir bölümünü bu ülkede geçirmiştir.

Weber’in yazıları; hukuktan felsefeye, ekonomiden tarihe ve nihayet sosyolojiye dair birçok alandaki farklı konuları içermektedir. Bu çalışmalarından birçoğu, çağcıl kapitalizmin gelişmesinin, yazının yazıldığı alana (Sosyoloji, Felsefe vb.) bağlantısını içermektedir. Yani Weber’in ele aldığı en temel konularından birisi, çağcıl kapitalizmin gelişmesidir.

Weber de toplumsal değişmeyi anlamaya çalışmış ve bu konuda Marx’tan çok etkilenmiş; buna rağmen Marx’ın kimi önemli görüşlerinin güçlü bir eleştiricisi olmuştur. Bu bağlamda Weber, tarihin materyalist kavrayışını reddetmiş ve sınıflar arası savaşa Marx’ın verdiğinden daha az önem vermiştir. Weber’e göre de ekonomik etkenler toplumsal değişmede önemlidir; ancak düşünce ve inançlar da toplumsal değişme üzerinde aynı derecede etkilidir. Bu açıdan bakılınca Weber’de bir “Durkheim-Marx Diyalektiği” görebilmek mümkündür.

Weber’in çağcıl toplumların yapısı ve batı yaşam biçimlerinin dünya üzerine yayılma nedenlerine ilişkin anlayışı Marx’ınkinden farklılık göstermektedir. Weber’e göre kapitalizm, -ekonomik girişimi örgütlemenin belirgin bir biçimi- toplumsal değişmeyi biçimlendiren birçok önemli etkenden yalnızca birisidir. Kapitalizmin dayandığı kimi bakımdan ondan daha temel olan şey, bilim ve bürokrasinin etkisidir. Bilim çağcıl teknolojiyi biçimlendirmiştir ve gelecekteki her toplumda da biçimlendirmeye devam edecektir. Bürokrasi çok sayıdaki insanın etkin bir biçimde örgütlenmesinin tek yoludur ve dolayısıyla da ekonomik ve siyasal gelişmeyle birlikte kaçınılmaz olarak artmakta, büyümektedir. Bilimin, çağcıl teknolojinin ve bürokrasinin gelişimi, Weber tarafından bir bütün olarak; “Rasyonelleşme” -ekonomik yaşamla toplum yaşamının etkinlik ilkeleri ve teknik bilgiye dayanarak örgütlenmesi- diye adlandırılmaktadır.

KAYNAK: SOSYOLOJİ TARİHİ KİTABI