Stalinizmi eleştirmesi ve Sovyet konsantrasyon kamplarına ilişkin yazıları yüzünden 1974'de SSCB'den sürgün edilen Aleksandr Isayeviç Soljenitsin, 11 Aralık 1918'de Kuzey Kafkasya'daki Kislovodsk'da dünyaya geldi. Orduda subay olan babasının ölümünden kısa bir süre sonra doğan ve beş yaşına gelince annesiyle birlikte Rostov'a taşınan Soljenitsin, burada liseyi bitirdi ve fizik ile matematik dallarında yüksek öğrenim görerek 1942'de üniversite diplomasını altı. 30'lu yılların sonlarında ayrıca Moskova Felsefe ve Edebiyat Enstitüsünde mektupla eğitim gördü. 1940'da Natalya Reşetovskaya ile evlenen Soljenitsin ikinci evliliğini 1973'te Natalya Svetlova ile yaptı ve bu evlilikten üç çocuk sahibi oldu. 22 yaşına geldiğinde Rostov yakınlarındaki Morokovsk'da fizik öğretmenliğine atandı. 1942 yılında ise yüzbaşı rütbesiyle İkinci Dünya Savaşı'na katıldı.Ancak cephedeyken yazdığı mektuplarda Josep Stalin hakkında eleştirilerini belirtince tutuklandı ve sekiz yıl ceza kampında hapis cezasına çarptırıldı.

Savaş bittikten sonra Moskova yakınlarındaki bir hapishaneye konulan Soljenitsin, 1950'de Kazakistan'da bulunan Ekibastus'ta siyasal tutuklular için düzenlenmiş özel bir kampa gönderildi ve üç yıl burada kaldı. Onu izleyen yıllarda istemeyen kişi (persona non grata) ilan edildiği için sürgüne gönderildi. Kazakistan'ın Kok Terek köyünde öğretmenlik yapmaya başlayan yazar, bu dönemde kansere yakalandı ve bir süre Taşkent'te tedavi gördü. Yeni parti şefi Nikita Kruşçev tarafından başlatılan Stalin'in etkilerini ortadan kaldırmaya yönelik operasyonlar çerçevesinde hakları geri verildiği için Ryasan'da çalışmasına olanak tanındı.

Dikkatleri pek çekmeyen iki tiyatro oyunu yazdıktan sonra 1962'de "İvan Denisoviç Bir Günü" adlı kitabını çıkardı.Bu öyküsünün başarısı üzerine kendini tamamen yazarlığa veren Soljenitsin, zorunlu çalışmayı anlatan Stalin karşıtı bu yapıtıyla Kruşçev'in takdirini kazandı ve bir yıl sonra Sovyet Yazarlar Birliği'ne kabul edildi. Ancak "Matrenin dvor" ve "Dlya polsu dela" adlı öyküleriyle tekrar partinin hedef tahtası haline geldi. Biliminsanlarının, Sovyet Rusya Komünist Partisi'yle yaşadıkları sorunları anlatan bir yazısı nedeniyle, 1964'te Lenin ödülü adaylarının listesinden adı silindi. Sürgün yıllarındaki deneyimlerini anlattığı "W kruge perwom" ile "Kanser Koğuşu" adlı romanları kaçak olarak basılarak 1968'de Rusya dışında yayınlanabildi. 1966'da yazara ülke dışına çıkma yasağı konuldu ve üz yıl sonra Yazarlar Birliği'nden çıkartıldı. Yaşadığı dönem boyunca çeşitli cezalara çarptırılan Aleksandr Isayeviç Soljenitsin, kendisine verilen 1970 Nobel Edebiyat Ödülü'nü dört yıl sonra alabildi. Sovyet fizikçi Andrey Sakharov'un başını çektiği yurttaşlık haklarını savunan bir topluluğa katıldı. Gulag Takım Adaları adlı belgesel çalışmalarını yürüttüğü sırada bu belgeselin bir bölümünden Gizli Servis KGB'nin haberdar olmasını öğrenmesi Soljenitsin'in ülke dışına sürgün edilmesine neden oldu. Üç ciltten oluşan ve 1973'te Paris'te yayınlanan bu eserde yazar, Sovyet konsantrasyon merkezlerinin varlığından söz edip uyguladıkları işlemlerden dolayı iktidar mekanizmasını suçluyordu.

Memleketinden sürüldükten sonra kısa bir süre Alman yazar Heinrich Böll'ün evinde yaşayan Soljenitsin, 1976'da Amerika'ya, Vermont'a yerleşti. İzleyen yıllarda açık mektuplarıyla Sovyet yönetimine hitap ederek demokratik reformlara geçilmesini ve SSCB'yi dağıtması yönünde çağrılar yaptı. Batıdaki siyaset adamlarını Sovyet iktidarındakilere aşırı ödün verdiği yönünde eleştiriler yönelttikten sonra Meşe ve Buzağı adlı otobiyografik yapıtında Sovyetler Birliği'ndeki edebiyat hareketlerini değerlendirdi.

Yazar bundan sonra 20 ciltlik anıtsal bir yapıt olarak tasarladığı Ekim Devrimi'ni anlatan Kırmızı Tekerlek adlı eseri üzerinde çalıştı. İlk baskısını 1971'de yapan Ağustos 1914'ten sonra Kasım 1916 ve Mart 1917 adlı kitapları yayınlandı. Bu yapıtlar umut ettiği başarıyı getirmeyince Soljenitsin, 1991 yılında roman dizisine devam etme fikrinden vazgeçti. 1989'da yeniden Yazarlar Birliği'ne alındı. O dönem iktidarda bulunan Mikael Gobaçov, yazarın yurttaşlık haklarının geri verilmesi doğrultusunda çalışmalar başlattı ve sürgünüyle ilgili kararı 1991 yılında resmen kaldırttı. 1994'te Rusya'ya dönen yazar parlamento önünde yaptığı konuşmada Rusya'nın kendisine göre hatalarla dolu demokrasiye geçiş şeklini eleştirdi.

Eserleri
Roman: İvan Denisoviç Bir Günü (Odin den Ivana Dennisovitşa, 1962), W kruge perwom (1964), Kanser Koğuşu (Rakoviy korpus, 1966), Ağustos 1914 (Avgust, 1971) Gulag Takım Adaları (Archipelag Gulag, 1973), Kırmızı Tekerlek (Krasnoye kolesso), Kasım 1916 (Noyabr, 1986), Mart 1917 (1987)
Otobiyografi: Meşe ve Buzağı (The Oak and the Calf, 1975)