[PySSyCaT]

Dikkat eksikliği ve hiperkativite bozukluğu







1 Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nedir

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) nun temel özelliği engellemeye yönelik denetim eksikliği nedeniyle davranışlarda ya da bilişte ortaya çıkan ataklık ve aşırı hareketliliktir

Bunun sonucu olarak çocukta gelişimsel olarak aşağıdaki 3 temel sorun ortaya çıkmaktadır:

Kısa dikkat süresi

Yetersiz dürtü kontrolü

Aşırı hareketlilik

Tanı düzenli öğrenim için gerekli dikkat süresi ve yoğunlaşmasının gelişmesinin beklendiği ilkokul yıllarında konulmaktadır DEHB nüfusun yaklaşık %3-6’sında gözlenir Erkek / Kız oranı 3/1 ‘dir

2 DEHB’nun en sık belirtileri nelerdir Aşırı hareketlilik

Yerinde oturmada güçlük

Çok konuşma

Dikkatini sürdürmede güçlük

Dikkatin kolay dağılması

Sıklıkla bir şeyler kaybetme

Sınıfta sorulara sırasını beklemeden cevap verme

Yönergeleri takip etmede güçlük

Sessizce oynamada güçlük

Oyunlarda sırasını beklemekte güçlük

Bir etkinlikten diğer etkinliğe kayma

Sıklıkla araya girme sözünü kesme

Sıklıkla ne söylendiğini dinlememe

Tehlikeli etkinliklerle uğraşma

3 Nasıl DEHB tanısı konur

Tanı koyarken 2 ana yaklaşım var:

DSM-IV (APA ABD)

ICD-10 (WHO Avrupa)

ICD-10 öncelikle dikkat üzerine yoğunlaşmaktadır Tanıda DSM-IV kriterleri daha sık kullanılmaktadır

DSM-IV kriterlerine göre DEHB’nun 3 tipi vardır:

Dikkat eksikliği baskın tip

Kombine tip

Aşırı hareketlilik ve impulsivite baskın tip

Tanı için gözlenen belirtilerin ev ve okul gibi en az İKİ ORTAMDA gözlenmesi gereklidir

4 DEHB bir hastalık olarak düşünüle bilinir mi

Evrimsel görüşe göre DEHB bir kişilik tipi veya başa çıkma şeklidir DEHB olanlar farklıdır fakat hasta değildir şeklinde varsayılmaktadır

5 Yeni bir hastalık mı

Hayır tıbbi literatürde yüzyıldan daha öncesinde saptanmıştır Ünlü Alman öykü yazarı Hoffman çocuklar için yazdığı bir şiirde DEHB olan bir çocuğu tanımlamaktadır

6 Başka hangi isimlerle bilinir

Minimal beyin disfonksiyonu (MBD) ve hiperaktivite

7 Nedenleri (etiyoloji) nelerdir

Kanıtlanmış kesin bir neden gösterilemiyor Bazı olası nedenler şunlardır:

Genetik nedenler

Beyin hasarı

Nörotransmitterler

Gıda ve katkı maddeleri

Psikososyal etkenler

8 Genetik etiyolojiyi açıklar mısınız

Şu anda en fazla kabul gören varsayımdır Frajil-X çok düşük doğum ağırlıklı çocuklar ve daha seyrek olarak ta genetik kökenli tiroid bozuklukları gibi durumla DEHB belirtileri gösterirler Ancak böylesi olgular tüm DEHB olan çocukların çok küçük bir bölümünü oluşturmaktadır

Genetik çalışmalarda fakat araştırmalar sürmektedir DEHB ve Tourette Bozukluğu olan çocuklar ve aileleri ile yapılan bir çalışmada genetik geçişin serotonin :-):-):-):-)bolizması ile ilgili gen ile yarı resesif yarı dominant olarak geçebileceği ileri sürülmüştür

9 Beyin Hasarı etiyolojisini açıklar mısınız

Perinatal dönemde gizli ya da açık minimal derecede MSS (merkezi sinir sistemi) hasarı olduğu belirtilmektedir Bu hasara yol açan toksik mekanik ve dolaşımla ilgili nedenler olabileceği gibi MSS’yi etkileyen enfeksiyonlar da söz konusu olabilir Silik nörolojik belirtiler ve daha az olmakla birlikte bazı öğrenme bozukluklarının olması ve özgün olmayan EEG bozuklukları ve epilepsi gelişme olasılığının normalden daha yüksek olması bu hasarı kanıtlar niteliktedir

Davranım bozukluğu bu çocuklarda MSS’nin olgunlaşmasındaki gecikmeyi gösterebileceği kabul edilmektedir

DEHB olan çocuklarda silik nörolojik bulgular sık görülmektedir Çocukların önemli bir bölümünde MSS’de yapısal hasara ilişkin bir belirti yoktur BBT sonuçları tutarsızdır Korpus kallosumun iki ön bölgesi olan rostrum ve rostral cismi DEHB olan çocuklarda kontrollerden belirgin derecede küçük bulunmuştur Bu bulgular DEHB’nda frontal lob gelişimi ve işlevinde bozukluk olduğu kuramını desteklemiştir Korpus kallosumun splenial bölgesinin normal gelişim gösteren kontrollerden daha küçük olması dikkatsizliği açıklayabileceği ileri sürülmektedir DEHB’de temel eksikliğin dürtülerin engellenmesindeki zorluk olduğu duyu ve motor bölgelerde ise artma olduğu gözlenmiştir PET çalışmalarında DEHB olan çocukların frontal loblarında beyin kan akımı ve :-):-):-):-)bolik hızda azalma olduğu gözlenmiştir Nöro****olojik çalışmalarda frontal lobun daha alt merkezleri baskılayıcı etkisinin bozulduğu ya da olmadığı ve retiküler aktive edici sistemin dikkat merkezi üzerindeki etkisinin azalmasından söz edilmektedir

Nörobiyolojik beyin farklılıkları: Zametkin’sin 1990 çalışmaları ve çoğu çalışmalarda frontal lobda deprese aktivite ileri sürülmektedir Şimdiki teorilerden birinde “alınan mesajları durdurmada ve sıraya koymada” problem yaşamayla ilgili görülmektedir

10 Nörotransmitterler ile ilgili varsayımlar nelerdir

Tedavide kullanılan ilaçların etkilerinden yola çıkarak nörotransmitterler de irdelenmektedir En sık kullanılan ilaçlar olan amfetaminler hem dopamin hem de norepinefrini etkilediğinden her iki sistemde de işlev bozukluğu olabileceği ileri sürülmüştür Ancak genelde süreçten sorumlu tek bir nörotransmitter belirlenememiştir

11 DEHB’nu etkileyen Psikososyal etkenler nelerdir

Bozukluğun gelişmesinde temel bir etkiden çok hazırlayıcı ve ortaya çıkışını hızlandırıcı etkilerden söz edilebilir Bozukluğu olan çocukların sıklıkla parçalanmış ailelerden geldiği bunun uzun süre duygusal yoksunlukla ilişkili olabileceği ileri sürülmüştür

12 DEHB için Riskleri özetler misiniz:

Annenin gebelik öncesi ya da gebelik sırasındaki: tıbbi durumu

duygusal zorluğu

sigara içmesi

alkol alması

doğum komplikasyonları

Çocuğun öyküsünde:

orta derecede kafa travması (belirgin ilişki)

gelişmede gecikme

öfke nöbetleri

enürezis

tikler

düşük doğum ağırlığı

13 Uzun süreli gidişi nasıldır

Geçmişte DEHB’nun zaman içinde azalarak ergenlik döneminde iyileştiğine inanılırdı İzlem çalışmalarında bunun doğru olmadığı görülmüştür Bozuklukta 3 gidişten söz edilmektedir:

Gelişimsel gecikme (developmental delay) (%30): Genç erişkinliğin erken döneminde belirtilerin kaybolduğu gruptur

Devamlılık (continual display) (%40): Belirtiler çeşitli sosyal ve duygusal güçlüklerle erişkin dönemde de sürer

Gelişimsel bozulma (developmental decay) (%30): DEHB bulguları yanı sıra alkolizm madde kullanımı ve antisosyal kişilik bozukluğu gibi psikopatolojilerinin oluştuğu gruptur Bu kötü gidişin en güçlü belirleyicisi çocukluk döneminde DEHB’na komorbid olarak davranım bozukluğunun olması ve aile içi çatışmaların olmasıdır

Hiperaktivite yaşla birlikte azalmakta genellikle 12 ile 20 yaşlar arasında görüldüğü bildirilmektedir Ancak olguların önemli bir bölümünde bozukluk kısmi remüsyona girmekte ve duygu durum bozuklukları ile antisosyal ve diğer kişilik bozukluklarının ortaya çıkışı kolaylaşmaktadır Öğrenme sorunları sıklıkla sürmektedir

14 DEHB ile komorbidite gösteren bozukluklar var mıdır

Evet:

Davranım bozukluğu %30-50

Karşı gelme bozukluğu %50

Mental retardasyon Metilfenidat (MPH)’dan zeka düzeyi düştükçe faydalanma azalır

Otizm: MPH stereotipik hareketlerde artış yapabilir Yüksek işlevli olguların faydalandığı düşünülmektedir

Tourette sendromu (DEHB’luların %20’si tik bozukluğuna tik bozukluklarının ise %40-60’ı DEHB’una sahiptir)

Fragil-X (%73 DEHB)

Öğrenme bozuklukları

15 Ayırıcı tanıda nelere dikkat etmeliyiz

3 yaşından küçük çocuklarda yoksa normalde tam olarak gelişmemiş sinir sisteminin klinik görünümüne mi bağlı olduğunun ayırımını yapmak oldukça güçtür

Öğrenme bozuklukları

Zeka geriliği

Davranım bozukluğu

Yaygın anksiyete bozukluğu

Bipolar bozukluk

16 DEHB için tedaviler var mıdır

Basit bir tedavisi yoktur Multi-modal yaklaşımlar içerir:

Tıbbi tedavi

Anne-baba eğitimi

Davranış terapileri

Özel eğitim ortamı

Diyet araştırmaları

17 İlaca karşı olanlar var mı

Non-drug kimyasal Pycnogenol etkinliği hakkında yeterli araştırma yok

Diyet girişimi (Kesin bilimsel kanıt yok)

Mega-vitamin ve mineral desteği (yüksek doz) (Kesin kanıt yok)

Anti-Motion Sickness medikasyon: Bunu ileri sürenler DEHB ile iç kulak arasında ilişkiyi ileri sürmektedir (Kesin bilimsel kanıt yok)

Candida Yeast (mayası): Bu görüşe inananlar mayalar tarafından oluşturulan toksinlerin arttığı ve bağışıklık sistemini zayıflatarak DEHB benzeri mental problemlere yol açtığını iddia etmektedirler (Kesin bilimsel kanıt yok)

EEG Biofeedback: Bu görüşü ileri sürenler dikkatin sürdürülmesi için beyin-dalga aktivitesinin artırılması alıştırmaları yapmaktadırlar (Kesin bilimsel kanıt yok)

Optometrik görme çalışmaları: Öğrenme bozuklularındaki okumanın görsel problemlerle ilişkili olduğu ileri sürmektedirler (Kesin bilimsel kanıt yok)

18 Diyet davranışlar üzerinde etkili midir

Bazı çocuklarda faydalı olmaktadır Bazı çalışmalarda Feingold diyetinin etkinliği gösterilmiştir (suni boyasız belli koruyucuları olmayan) Bazı kişilerde salisilatların alınmamasını önermektedir