| |
|
24 Ekim 2014, 12:24
| #1 | |
| Çevrimdışı  IF Ticaret Sayısı: (0) | Futbolcularda Ayak Bileği Çevresi Kırıkları Futbolcularda Ayak Bileği Çevresi Kırıkları SIKLIK Futbolcularda alt ekstremite yaralanmaları tüm futbol yaralanmalarının %50-80’ini oluşturur. Bu yüzdeye karşın tibia ve ayak bileği çevresi kırıklarına rastlanma sıklığı %1’in altındadır (1). Yaralanmaların en sık görüldüğü eklem erkeklerde ayak bileği iken bayan sporcularda diz eklemidir. Yaralanma sıklığı sezon öncesinde sezon sırasında olanlara göre 2,8 kat, resmi maçlarda antrenmanlara göre 3,5 kat daha fazla ( % 3.5ya % O,96 ) iken halı saha yaralanmaları normal çim sahalardan 6,1 kat daha fazladır(2). YARALANMA RİSK FAKTÖRLERİ DOĞRUDAN FAKTÖRLER Oyun (Teknik ve taktik yönleri, hız, şiddet vb.) Fiziksel/atletik yönleri (Kas gücü) Psiko/fiziksel stres (maç adedi, yorgunluk, iyileşme süreci, ekonomik faktörler, seyahat) Vuruş ve Ayakkabılar DOLAYLI FAKTÖRLER Yaş Geçirilmiş travma Fizik ve biyolojik koşullar Yaşam tarzı (sigara, alkol ve diyet) Hakemlerin oyuna bakış açısı Fair play (sportmence oyun) YARALANMA NEDENLERİ • Kendi kendine yaralanma %37 Kondisyon eksikliği Yanlış veya aşırı kullanma yaralanmaları • Çarpışma %30 (gençlerde %45 oranında görülür) • Başka oyuncunun vurması %16 AYAK BİLEĞİ YAPILARI Ayak bileğini oluşturan kemikler sırasıyla Tibia alt ucu ve iç (medial) malleolu Fibula alt ucu (dış veya lateral maleol) Talus Kalkaneus (topuk kemiği) şeklindedir. Anatomik yapılar Şekil 1.de gösterilmiştir. Şekil 1- Ayak bileği kemiksel anatomisi KIRIK TİPLERİ Ayak bileği çevresinde oluşan kırıklar arasında tibianın %29, her üç malleol, talus ve kalkaneusun %42 ve ayak kemiklerininde %18 oranında kırıldığı bildirilmiştir (1). Bu kırıkların oluşumunda Saha Doktoru’nun görevi ilk müdahaleyi yapmaktır. Bu müdahalede dikkat edilmesi gereken noktalar sırasıyla 1- Alt ekstremitenin öncelikle düzgün bir pozisyona getirilmesi 2- Ayakkabının dikkatle bir şekilde çıkarılması 3- Gözle şişlik, morarma olan yerlere bakılması 4- Atardamarların kontrolü (ayak sırtı ve ayak iç kısmında arka tarafa doğru nabazan aranması) 5- Nörolojik muayene (basit bir şekilde parmaklarını harekete ettirebiliyor mu, elinizi sürdüğünüzde hissediyor mu, hangi parmağını tuttuğunuzu anlayabiliyor mu?) şeklindedir. Bu hızlı kontrolün ardından kırık olup olmadığı ve yeri hakkında bilgi edinebilmek için şu muayeneler yapılmalıdır: 1- Perküsyon: Elinizin işaret parmağı ile ayak bileği çevresinde kemik noktalara vurarak hassas bölge aranması 2- Topuk testi: Elinizin ayası ile topuktan vurarak malleoller üzerinde ağrı olup olmadığının araştırlması 3- Sıkıştırma testi: her iki eliniz ile ayak bileğinin bir el boyu üstünden iç ve dış yanlarından sıkıştırırsınız. Ayak bileği dış ön kısamında ağrı varsa sindesmoz yaralanmasını gösterir. 4- Dairesel sıkıştırma testi: Eliniz ile ayak tarak kısmını sıkıştırın. Ağrı tarak kemiklerinde kırık veya yaralanmayı işaret eder. 5- Kompresyon ve distraksiyon: Ayağı tutarak çekin. Ayak bileğinde ağrı geçip rahatlıyorsa malleol veya tibia alt uç kırığını gösterir. Aynı şekilde ayağı tutup ittiğinizde (başa doğru) ağrı artarsa kırık olduğunu gösterir. Saha Doktoru olarak sporcunun oyuna dönüşü veya hastaneye nakledilmesi gibi önemli kararları vermek durumundasınız. Bu nedenle özellikle aşağıda sıralanan durumlarda hiç tereddüt etmeden hastaneye nakil kararı verebilirsiniz: · Gözle görülür kırık çıkık · İleri derecede hareket kaybı ve kas güçsüzlüğü · Eklemde aşırı şişlik · Nabız alınamıyor veya duyu anormalliği var · Eklemde aşikar instabilite · Açıklanamayan anormal ağrı Hastaneye nakil sırasında ayak bileğinin ve ayağın atellenmesi için ya mevcut hazır ateller (alüminyum veya şişme), veya karton, yastık ile hemen hazırlanabilecek ateller ve buz torbası ile ilk yardım yapılmalıdır. Açık veya sürtünmeye bağlı yaralarda alkollü polividon iyot sürülerek pet ile yara kapatılmalıdır. Şekil 2.de buzlama ve atelleme tipleri görülmektedir MALLEOL KIRIKLARI Ayak bileği malleol kırıkları izole iç veya dış malleol kırıkları, her iki malleolun kırığı (bimalleolar) veya posterior malleolun eşlik ettiği trimalleolar(Cotton kırığı) şeklinde olabilir. Kırıkların oluşum mekanizması ayak bileği burkulmalarının nihai noktası şeklinde algılanabilir. Mekanizmalarında genellikle ayak bileğinin iç veya dışına direk darbe gelmesi veya çarpışma rol oynar. Ayak genellikle pronasyon veya nötral pozisyonda ve pivot (yük alan) ayaktır (3) İZOLE MALLEOL KIRIKLARI Bu kırıklarda en sık lateral malleolde görülür. Medial malleol kırığının izole olması ender görülür ve tedavisi cerrahidir. Lateral malleol kırığı uç kopması veya eklem hattının altında 3 mm.den az ayrışmışsa tedavisi 4-6 hafta kısa bacak yürüme alçısı veya botu ile konservatiftir(1). Alçı sonrası germe ve güçlendirme egzersizleri yoğun bir şekilde uygulanarak sporcunun oyuna erken dönüşü sağlanır. BİMALLEOLAR KIRIKLAR En sık supinasyon eksternal rotasyon yaralanması sonrası görülürler. Bu kırık sonrasında akut veya kronik ayak bileği instabilitesi komplikasyonu sık görüldüğünden futbolcularda mutlaka cerrahi tedavi edilirler. Yapılan cerrahide amaç lateral (ayak dış yanı) uzunluğunun sağlanması ve medial (ayak iç yanı) yapıların stabilize edilmesidir. Cerrahi yöntemler tel, plak-vida, vida sistemlerinin kullanılması ile gerçekleştirilir. Cerrahi tedavi sonrası kemiğin ve ameliyatta sağlanan stabiliteye göre değişebilen sürelerde ayak bileğinin dorsal ve plantar fleksiyonu ile başlanarak hareket verilir. Radyolojik olarak kaynamanın sağlanmasından sonra yük verdirilir. Spora dönüş altı aydan önce genellikle mümkün değildir. Şekil 3.de bimalleolar kırık ameliyat öncesi ve sonrası grafileri görülmektedir. Şekil 3- Bimalleolar Weber B tipi kırık (lateral ameliyat öncesi ve sonrası ve AP ameliyat öncesi ve sonrası grafileri) TRİMALLEOLAR KIRIK Posterior malleol talusun geriye doğru kaymasını engeller ve sindesmoz bağı güçlendirir. Cerrahi endikasyonu lateral planda tibia alt uç genişliğinin %25’ini aşan miktar ve 2 mm.den fazla ayrışma olması halinde konur. Tedavide genellikle vida kullanılır. Rehabilitasyon süresini uzatan, bazen spora dönüşü tamamen engelleyen kırıklardır. Şekil 4.de posterior malleolün anatomik konumu ve ameliyat sonrası lateral grafisi görülmektedir. A B Şekil 4- Posterior malleolun anatomik konumu (A) ve ameliyat sonrası lateral grafisi (B) görülmektedir. Malleol kırıklarında spora dönüşü etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar Tablo 1. de gösterilmiştir. İYİ PROGNOZ KÖTÜ PROGNOZ GENÇ YAŞLI DÜŞÜK ENERJİ SİNDESMOZ YIRTIĞI STABİL OSTEOSENTEZ YÜKSEK ENERJİ ERKEN HAREKET GEÇİRİLMİŞ TRAVMA TRİMALLEOLAR KIRIK Tablo 1- Malleol kırıklarında spora dönüşü etkileyen faktörler Spora dönüş kriterleri ise şu şekilde verilebilir: • KIRIK KAYNAMASI TAM • AĞRI VE ÖDEM YOK • HASARLI EKLEM HAREKET AÇIKLIĞI TAM • KAS GÜCÜ %90 • SPORCU BACAĞINA GÜVENİYOR • YENİDEN YARALANMA RİSKİNİ BİLİYOR • ORTOPEDİST, FİZYOTERAPİST, TAKIM DOKTORU, ANTRENÖR, SPORCU ORTAK KARARI TALUS KIRIKLARI Talusun futbolda en sık karşılaşılan kırıkları Osteokondral kırıklarıdır. Ayak bileği Osteokondral kırıkları genellikle tek veya tekrarlayan travmalarla, talusun kıkırdak ve subkondral kemik tabakasının kısmi veya tamamen ayrışması ile oluşur. Lateral lezyonlara rastlanma sıklığı % 5 civarında iken (4), medial lezyonların bundan daha sık görüldüğü tahmin edilmektedir. Her iki lezyon arasında ki farklılıklar Tablo 2.de özetlenmiştir. LEZYON TİPİ LATERAL MEDİAL ETİYOLOJİ TRAVMA %98 TRAVMA %70 YER ANTERİOR 1/3 POSTERİOR ½ MEKANİZMA MAKASLAMA-SUPİNASYON PLANTAR FLEKSİYON ŞEKİL SIĞ-GOFRET TİPİNDE DERİN-FİNCAN TİPİNDE AYRIŞMA FAZLA AZ Tablo 2 –Talusun osteokondral lateral ve medial ostekondral lezyonlarının farklılıkları Klinikte genellikle hastalar ayak bileği burkulması öyküsü sonrası geçmeyen ağrı yakınması ile başvururlar. Ağrının yanısıra takılma, kilitlenme, tekrarlayan şişlikler, eklem sertliği, eklem hareket açıklığının sınırlanması görülebilir. Talusun hasar gören kıkırdağı, yüklenme sırasında oluşan ağrının nedenidir. Tanı için manyetik rezonans görüntüleme kullanılsa da ameliyat öncesi planlamada bilgisayarlı tomografi lezyonun yeri, şekli ve büyüklüğü hakkında daha iyi fikir verir. Şekil A-Talusda lateral lezyon MR görütüsü B-Medial lezyon 3D BT görüntüsü Kırık sınıflaması için Berndt ve Hardy’nin sınıflaması (5) kullanılır. Buna göre dört evre mevcuttur. Evre I Küçük kompresyon kırığı Evre II Parçanın kısmi avülsiyonu Evre III Parçanın tam ayrışması ancak kopmaması Evre IV Parçanın tam kopması Şekil Berndt ve Hardy’nin osteokondral kırık sınıflaması Diğer bir sınıflama lezyonun akut (3–6 haftalık) veya kronik (>6 hafta) olması şeklindedir. Tedavi hastalığın evresine göre yapılır. Buna göre Evre 1 ve 2 lezyonlarda ve bulgu vermeyen veya az bulgu veren lezyonlarda 6 hafta yük vermeden diz altı alçı ile takip yapılır. Takiplerde MR da düzelme saptanırsa kademeli olarak yük verme, germe ve güçlendirme egzersizleri verilir. Spora dönüş 4–6 haftadan önce mümkün değildir. Evre 3–4 ve bulgu veren lezyonlarda ise cerrahi tercih edilir. Cerrahide en sık uygulama 10 mm.nin altında lezyonlarda mikrokırık, drilleme ve debridmandır. Daha büyük lezyonlarda sırasıyla osteokondral greft uygulaması (OATS™ gibi), fiksasyon veya otolog kondrosit implantasyonu / transplantasyonu (ACI/ACT) uygulanabilir. Hasta 8–10 hafta yük vermez. Spora dönüş iyileşme sağlanması durumunda genellikle 9–12 ay civarındadır. TALUSUN KEMİKSEL KIRIKLARI Çok nadir görülürler. Sporda genellikle lateral proces ve posterior tüberkül kırıkları görülür. Klinikde osteokondral kırıklar gibi ayak bileği burkulması sonrası geçmeyen ağrı mevcuttur. Tedavi de cerrahi eksizyon veya açık veya kapalı parçanın olduğu yere tespiti uygulanır. Uzun süreli tedavi gerektirmeleri nedeniyle spora dönüş alt seviyelerde kalmaktadır. KALKANEUS KIRIKLARI Kalkaneusun sporcularda en sık görülen kırığı stres kırığıdır. Klinikte aktivite ile artan ağrı mevcuttur. Nedenleri arasında yanlış antrenman, yanlış ayakkabı seçimi vardır. Kadın sporcularda ise üçleme tabir edilen düzensiz yemek yeme, düzensiz adet görme ve osteoporoz varsa ortaya çıkabilir. Tedavide 4-6 hafta aktivite kısıtlaması, yürüme alçısı kullanımı veya elit sporcularda cerrahi tespit yapılabilir. Kalkaneusun diğer kırıkları ise daha nadir görülür. Bunlar eklem dışı ve içi olmak üzere ikiye ayrılabilir: 1-EKLEM DIŞI Tuber Kalkanei Avulsiyon Kırığı Erken Cerrahi 6–8 ayda spora dönüş 2-EKLEM İÇİ Anterior Kalkaneal Proces kırığı Sinus tarsi üzerinde ağrı Alçı 4–6 hf. Ağrı devam ederse cerrahi uygulanır. KAYNAKLAR 1- Castoldi F. , Rossi R. , Marmotti A. , Del Din R. , Rossi P. Football Traumatology: Current Concepts: From Prevention to Treatment,1st ed. , New York, NY, Springer, 2006, Malleolar Fractures: 297-306 2- Hootman J.M., Dick R., Agel J. Epidemiology of Collegiate Injuries for 15 Sports:Summary and Recommendations for Injury Prevention Initiatives Journal of Athletic Training 2007;42(2):311–319 3- Giza E, Fuller C, Junge A, Dvorak J (2003) Mechanisms of foot and ankle injuries in soccer. Am J Sports Med 31:550–554). 4- Zengerink M., Van Dijk C.N. Football Traumatology: Current Concepts: From Prevention to Treatment,1st ed. , New York, NY, Springer, 2006, Osteochondral ankle defects: 319-332 5- Berndt AL, Harty M (1959) Transchondral fractures (osteochondritis dissecans) of the talus. J Bone Joint Surg Am 41: 988–1020 Yazar: Dr. Kaya AKAN
__________________ #MustafaKemaLAtatürkTorunuyum..ღ ❦ {22~02~`22..∞} {09~09~`22..ღ} | |
| |  |
| IRCForumlari.NET Reklamlar |
   |
 |
| Etiketler |
| ayak, bileği, cevresi, futbolcularda, kırıkları |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Benzer Konular | ||||
| Konu | Konuyu Başlatan | Forum | Cevaplar | Son Mesaj |
| Sporcularda Ayak Bileği Yaralanmaları | PySSyCaT | Sağlık Köşesi | 0 | 21 Ekim 2014 11:42 |
| Ayak Bileği Burkulması ve Yapılması Gerekenler | Zen | Sağlık Köşesi | 0 | 04 Haziran 2013 23:25 |
| Ayak sağlığını korumak -Ayak bakımının önemi -Ayak hijyeni | Sevda | Sağlıklı Bakım Önerileri | 0 | 28 Aralık 2012 12:32 |
| Ayak - Ayak Bileği Ağrıları | Liaaa | Sağlık Köşesi | 0 | 23 Ekim 2012 15:30 |
| Ayak Bileği Çantası... | Kralice | Ah Kadınlar | 2 | 30 Mayıs 2008 13:05 |
Normal
