AIDS NEDİR? NASIL BİR HASTALIKTIR?
AIDS bulaşıcı bir virüs hastalığıdır. Mikrobu HIV adı verilen virüstür.
HIV girdiği vücudun, mikroplara karşı koyma yeteneğini sağlayan bağışıklık sistemini etkileyip yok eder. Direnci azalan vücutta, HIV’in etkisi yanında, çeşitli mikroplar (bakteri mantar,virüs, prozoton) deri,solunum,sindirim ve merkez sinir sistemi gibi muhtelif doku ve organlara yerleşip hastalıklara neden olurlar. Ayrıca vücutta bazı kanserler oluşabilir. HIV bulaştıktan sonra, kişinin yaşam koşullarına ve vücut direncine göre, AIDS hastalığı belirtileri 3-12 yıl, hatta daha uzun süre sonra ortaya çıkar. AIDS’in tedavisi için yeni ilaçlar bulunmuş ve kullanılmaya başlanmıştır. Üç ilacın birlikte kullanımı ile başarılı sonuçlar alınmaktadır. Ancak ilaçlar çok pahalıdır.
‘HIV pozitif’ denilen HIV taşıyıcısı kişiye virüsün tekrar tekrar bulaşması AIDS’in daha süratli gelişmesine neden olabildiğinden, yeni bulaşmalar önlenmelidir. Taşıyıcılarda,düzenli bir yaşam,iyi beslenme,stresten uzak durma, devamlı tıbbi bakım, AIDS hastalığı belirtilerini yıllarca geciktirebilir.
HIV NASIL BULAŞIR?
Kan, cinsel ilişki ve anneden bebeğe olmak üzere üç yolla bulaşır.
KAN İLE BULAŞIR
AIDS hastasının ve taşıyıcısının kanında HIV bulunur. HIV’li kanla bulaşma çeşitli şekillerde olur;
*Kontrolsüz kan nakli ile bulaşma olur.
*Kullanılmış ve dezenfekte edilmemiş; şırınga,iğne,cerrahi aletler,diş hekimliği aletleri,dövme aletleri,akupunktur iğneleri,jilet,makas gibi tüm kesici ve delici aletler ile bulaşma olabilmektedir.
*HIV’li erkek ve kadının cinsel organlarındaki kanamalarının ve adet kanının penise, vajinaya ve ağıza teması ile de bulaşma olabilir.
*Damar içi uyuşturucu kullananların paylaştıkları iğne, enjektör ve uyuşturucu madde eritilen kaşıklar ile bulaşma olmaktadır.
*HIV’li organ,doku ve sperm nakli ile ile de bulaşma olasılığı vardır.
CİNSEL İLİŞKİ İLE BULAŞIR
HIV kanda bulunduğu gibi erkeğin sperm sıvısında, kadının vajina salgısında da bulunur. Cinsel ilişki sırasında; Vajina,penis,anüs mukozasından veya ağızdaki zedelenmiş doku veya çatlaklardan vücuda girerek;erkekten kadına; kadından erkeğe; erkekten erkeğe veya kadından kadına bulaşabilir.
AIDS’ten başka cinsel ilişki ile bulaşan önemli hastalıklar bel soğukluğu (gonore), frengi (sifiliz),ve Viral hapatittir (bulaşıcı sarılık).
ANNEDEN BEBEĞE BULAŞIR
HIV,hasta veya taşıyıcı anneden bebeğine gebelik,doğum veya emzirme sırasında bulaşabilir.
HIV pozitif kadının doğuracağı çocuğa HIV’in geçme oranı %30 kadardır. Sütle geçebilme oranı fazla olmamakla birlikte infekte annelere emzirme önerilmez. Gebelik ve HIV ile ilgili bilgiler için AIDS Danışma Merkezine başvurunuz.
HIV’in Bulaşmadığı Durumlar
HIV günlük yaşamda,aynı odada bulunma,aynı okulda okuma,aynı havayı soluma ile bulaşmaz.HIV sağlam deriden geçemez.
*Tükürük,gözyaşı,ter,aksırık,öksürük,idrar,dışkı
*El sıkma,deriye dokunmak,okşama,kucaklama,yanaktan ve elden öpme
*Yiyecekler,içecekler,çatal,kaşık,bardak,tabak,tel efon
*Tuvalet,duş,musluk,yüzme havuzu,deniz,sauna,hamam
*Sivrisinek ve diğer böceklerin sokması,kedi,köpek ve diğer hayvanlarla yaşamak HIV’in bulaşmasına neden olmazlar.
AIDS’ten Nasıl Korunalım?
KONTROLSÜZ KAN NAKLİNE VE VİRÜSLÜ KAN BULAŞMIŞ ALETLERİN KULLANILMASINA İZİN VERMEYİN.
*Kan naklinde AIDS testi yapılmamış, kontrolsüz kan asla kullanılmamalıdır.
*Kullanılmış ve dezenfekte edilmemiş şırınga,iğne,cerrahi aletler,jilet,makas,diş hekimliği aletleri,akupuntur iğnelerini kesinlikle kullanmayın ve size kullanılmasına izin vermeyin. Böyle işlemlerde bir kez kullanılıp atılan araç-gereç kullanılmalı ya da kullanılan aletler kesinlikle dezenfekte ya da sterilize edilmelidir.
**Bedeniniz sizindir.Size uygulanacak işlemler sırasında aklınıza takılan soruları karşınızdakine sormaktan çekinmeyin.
*HIV pozitif kişi test sonucunu öğrendaktan sonra kesinlikle kan vermemelidir.
*HIV’li sperm sıvısı,genital sıvı ve kan bulaşmış alet ve eşyanın yaralı dokuya teması ile de HIV’in bulaşabileceğini unutmayın. Yaralarınızı bantla kapayarak kendinizi koruyun.
CİNSEL İLİŞKİ EN ÖNEMLİ BULAŞMA YOLUDUR
Hıv her türlü cinsel ilişki ile bulaşır. Güvenli cinsel yaşam kurallarına uyularak cinsel yolla bulaşmadan korunulur. Cinsel ilişkide KORUYUCU KILIF (prezervatif, kondom, kaput) kullanın. Kurduğunuz ilişkinin tehlikeli olmayacağını düşünseniz bile prezervatif kullanımını ihmal etmeyin. Koruyucu kılıf en büyük dostunuzdur. Çoğumuz HIV’in fahişelerde,uyuşturucu kullananlarda,eşcinsellerde bulunduğunu ve kendimize HIV ‘in geçmeyeceğini sanırız.
Ancak AIDS belirli bir sosyal grubun hastalığı değildir. Hastalığın mikrobu olan HIV,
Cins,ırk,renk,din,yaş farkı gözetmeksizin herkese bulaşabilir. HIV, kontrolsüz kan verilmesi,
HIV ile kirlenmiş alet kullanılması gibi kişinin elinde olmayan nedenlerle ya da kişinin kendisinin ya da cinsel eşinin HIV pozitif kişilerle prezervatif kullanmadan ilişki kurması durumunda kişiye ve eşine bulaşabilir .HIV pozitif olan kendisini ve cinsel eşini korumak için her türlü cinsel ilişkisinde prezervatif kullanmalıdır.
AIDS’ e Karşı Güvenli Cinsel Yaşam Nasıl Olmalıdır?
Cinsel yaşamını güvence altına almak isteyenler için seçenekler:
*HIV taşımayan kişi ile karşılıklı sadakate dayalı ilişki kurmak.
*Vajinal ,anal ,oral (kadın veya erkek) tüm cinsel ilişkilerde prezervatif kullanmak.
CİNSEL YAŞAMDA BİLİNMESİ YARARLI BİLGİLER:
*Cinsel eş sayısının fazlalığının HIV bulaşma riskini arttıran bir unsur olduğu bilinmektedir.
*Kişide cinsel yolla bulaşan bel soğukluğu,frengi gibi bir hastalık varsa, cinsel ilişki ile hastalığın başkasına bulaşacağını ve HIV ‘in kendisine bulaşma olasılığının artacağını unutmamalıdır.
*Alkol ve uyuşturucular doğru ve sağlıklı düşünmeyi engelleyerek, cinsel ilişki sırasında olumsuz davranışlara neden olabilir.
*Başkasının iç çamaşırlarını kullanmakla AIDS bulaşmaz, fakat bel soğukluğu, mantar hastalıkları, uyuz böceği, kasık biti geçebilir.
Danışmanlık Hizmeti
HIV ‘in bulaşması, hastalıktan korunma, test yaptırma, AIDS hastalığı, hastaların bakım ve tedavisi ile ilgili bilgileri almak isteyenlere danışmanlık hizmeti verilir. Test yaptırmadan önce ve sonra danışmanlık hizmeti mutlaka alınmalıdır.
Laboratuvar Tanısı
HIV vücutta çeşitli hücrelere girerek çoğalır ve vücuda yerleşir. HIV infeksiyonlu kişi yaşamının sonuna dek ‘’virüs taşıyıcısı’’ olarak kalır ve HIV taşıyan kişiye HIV pozitif denir. HIV’ karşı, vücutta 2-3 ay içinde antikorlar oluşur. Bu antikorlar kan serumunda anti-HIV testi (ELİSA) yapılarak saptanır. Antikor oluşmadan yapılacak testin bir değeri yoktur.
Çabuk tanı için bazı test kitleri hazırlanmıştır. Bu testler 10 dakika kadar kısa bir sürede sonuç verebilmektedir. Ancak pozitif sonuçların mutlaka test yapılan bir merkezde doğrulanması gerekir .Çabuk tanı testi yaptıracak olanlar testten önce ve testten sonra mutlaka danışmanlık hizmeti almalıdır. Danışmanlık hizmeti almadan testin yapılması yanlıştır. Danışmanlık hizmeti ilgili kuruluşlarda verilmektedir.
Test yaptırmak isteyen bilgi almalı ve kendi iradesi ile test yaptırmaya karar vermelidir.
Testin sonucunun pozitif olduğuna karar verilirse bu kişiye ‘ seropozitif’ denir. Test sonucu
Pozitif olan kişilere AIDS için doğrulama testi de mutlaka yapılmalıdır. Seropozitif kişi aynı Zamanda ‘ HIV pozitif’ tir. HIV pozitif kişi hastalık belirtileri 3-12 yıl sonra ortaya çıkıncaya kadar sağlıklı görünür, gerekli önlemleri almazsa hastalığı başkalarına bulaştırabilir.
AIDS Hastalığı Belirtileri
Vücut direnci zayıflayan hastada normalde zararsız olan , hafif geçen ya da ender rastlanan bazı hastalıklar belirir. Ayrıca lenf bezlerinde büyümeler, ağız, yemek borusu
Ve deride tekrarlayan inatçı uçuk, pamukçuk,yara ve lekeler nedeni bilinmeyen uzun süreli ateş, gece terlemeleri, kilo kaybı, ishal, öksürük, cinsel organlarda uzun süre iyileşmeyen yaralar, tüberküloz, akciğer hastalıkları, zona gibi belirtiler ortaya çıkar. Kişide bu belirtilerin
Ancak birkaç tanesinin bir arada bulunması durumunda AIDS düşünülmelidir. Kesin tanı
İçin anti-HIV testi yapılır. Kaposi sarkomu , bazı lenfomalar , beyin, akciğer ve göz iltihapları da HIV enfeksiyonunu düşündüren önemli belirtilerdendir.
HIV’ in Dezenfeksiyonu
Spermdeki ve vajina salgısındaki HIV dış ortamda birkaç saatte, kuruduğunda yarım saatte ölür. HIV kurumuş kanda da kısa zamanda ölür.
Hastanın yada seropozitif kan, sperm ve vajina salgısının bulaştığı eşyadaki hıv’ in öldürülmesi :
*Birkaç dakika kaynatarak yada 60 C de 30 dakika ısıtarak virüs öldürülür.
*Sulandırılmış çamaşır suyu temas ettiği HIV’i 30 dakika içinde öldürür. Sodyum hipoklorit,
çamaşır suyunda bulunan etkili maddedir, içinde klor vardır. Çamaşır suyu şişesinin üzerindeki tarifeye göre ( genellikle 10 kez ) sulandırılarak kullanılır. Sulandırılan çamaşır
suyunda klor kokusu bulunmalıdır. Çamaşır suyu kullanılacağı zaman sulandırılmalıdır,
durmakla bozulur. Çamaşır suyu madensel eşyaya zarar verir.
Derinin HIV ‘ den Arındırılması
Su ve sabunla iyice yıkama ile bütün mikroplar gibi HIV de deriden uzaklaştırılır. Yıkandıktan sonra derinin alkol ile temizlenmesi uygun olur.
Yaralanma olduğunda yara yeri önce sabun ve su ile yıkanmalı , ardından tentürdiyot veya betadin gibi bir antiseptik ile temizlenmelidir.
EĞER AİDSLİ İSENİZ:
En yakınlarınızın hatta sağlık personelinin sizlere gösterdiği olumsuz tutumu anlamaya çalışın, onlar bu konuda bilgisiz, ve siz onlara kendi ölüm korkularını hatırlatıyorsunuz ve sizi anlamaya çalışmak onlara çok acı geliyor olabilir. Unutmayın siz bu şartlarda kendinizle birlikte çevrenizi de eğitmek zorundasınız. Çevrenizdekiler hastalığı tanıdıkça siz daha rahat edeceksiniz.
TEST ÖNCESİ HIV DANIŞMANLIĞI
1-Öncelikle pozitif sonucun ne anlama geldiğini tartışıp, netleştirin (örneğin pozitif sonucun aids hastalığı anlamına gelmediği ancak virüsle karşılaşıldığını gösterdiği gibi)
2-Negatif sonucun ne anlama geldiğini tartışın (virüsün tespiti için bir süre geçmesi gerektiği yakın zamandaki şüpheli ilişki için tekrar tetkik gerekebileceği)
3-Korku ve kaygılarınızı tartışın (gerçekçi olmayan korkuların giderilmesi)
4-Test yptırmanın avantajlarını anlamaya çalışın
5-Testin pozitif çıkması halinde gerekli önlemleri alın.
6- Geçmişte yaşanmış ciddi stresleri hatırlayın ve kaldıramayacak gibiyseniz yardım arayın.
7-Test sonuçlarının gizlilik durumunu tartışın, kimlerin sonuçları gördüğünü sorun. Eğer kurumu gizlilik sağlayamıyorsa, test sonuçlarını gizliliğini sağlayan ve gizli aids danışmanlığı veren kurumları bulun.
8-Seropozitifliğin sosyal durumunu nasıl etkileyecebileceğini tartışın (iş durumu sosyal güvencenin durumu gibi)
9-Yüksek riskli davranışları ve bunların azaltılmasına yönelik önerileri öğrenmeye çalışın.
TEST SONRASI DANIŞMANLIK
1-Test sonuçlarının yorumlanması:
Yalnış anlamaları gidermeye çalışın (“negatif sonuç sizin bağışık olduğunuz anlamına gelmez, bundan sonrada virüsü alabilirsiniz”).
2-Bulaştırmanın önlenmesine yönelik önerileri dinleyin (yüsek riskli davranışlar ve bulaştırmayı önleyici ilkeleri anlayın)
3-Kan verme sperm ve organ bağışından kaçınılmasını ve üzerine kan bulaşabilecek traş bıçağı, manikür aletleri gibi aletleri kimseyle paylaşmamasını önerilerini akılda tutun.
4-Uygun tıbbi ve psikolojik destek noktalarına yönelin.
5-Aile, arkadaş ve derneklerin desteğini sağlayın (işyerinde en güvenilir arkadaşla konuşulabilirsiniz,Aile, öğretmenlerle, danışman birlikte görüşme yapabilir).
6-Latent dönemin 15 yıldan fazla sürebileceği, tedavideki yeni gelişmelerle belkide kür (tam tedavi) şansı olabileceği gibi optimistik(iyimser) hayaller kurmanızın gerçekten sizi hayata daha fazla bağlayacağını ve vucut direncini arttıracağını unutmayın.
Danışmanlık mümkünse hastayla birlikte aileye, işçevresine ve okul çevresine de sağlanmalıdır.
İntahar girişim riskinin seronegatif olup aynı yaş ve sosyal konumdaki gruba oranla 30 kat fazla olduğunu unutmayın.
Karşılaşmadan hemen sonra yapılacak engelleme “post exposure” tedavisinin, HIV le karşılaşma riskini %80 azaltabileceğini unutmayın. Perinatal bulaşmanın önlenmesi için yapılacak proflaktik yaklaşımın çocuğun hayatını kurtarabileceğini unutmayın.
Aidsle ilgili olarak kullandığınız ilaçların depresyon, sıkıntı gibi bozukluklara neden olabileceğini unutmayın.