akut pankreatit - ivegen pankreas iltihabının nedenleri - ivegen pankreas iltihabının belirtileri - ivegen pankreas iltihabının tedavisi

İvegen pankreas iltihabı , pankreasın kendi enzimleriyle kendi kendini sindirmesidir.



Bu hastalığın genel belirtileri, bu enzimlerin sindirici etkisinden doğan ürünlerin kan dolaşımına katılmasına bağlıdır; pankreas iltihabını genel bir hastalığa dönüştürür. Görülme sıklığı günden güne artan, geleceği karmaşık, tedavisi güç ve tartışmalı bir hastalıktır.



NEDENLER



Günümüzde ivegen pankreas iltihabının nedenleri biraz daha iyi bilinmektedir. Pankreasın dış salgısı içinde bulunan enzimlerin etkinleşerek saldırıya geçme nedenleri çeşitlidir: Ortak kanal tıkanıklığı; alkol alışkanlığı; sinirsel uyarı; metabolizmayla ilgili nedenler. Etki her zaman aynıdır: Etkinleşmiş pankreas enzimlerinin, bu organın normal kanallarından pankreas içindeki ve çevresindeki dokulara (bu arada kan dolaşımına) geçmeleri.



Bu dış salgı içindeki tripsinojen, tripsine dönüşerek hücre çeperini, kan öğelerini (böylece birtakım zehirli maddeler serbestleşirler) ve karşılaştığı bütün proteinli maddeleri sindirmeye başlar. Öteki enzim sistemleri de etkinleşirler. Pankreas hücrelerindeki proteinlerin parçalanması sonucu çeşitli aminoasit zincirleri ve histamin açığa çıkar; özellikle serbestleşen ve kan dolaşımına geçen kalikrein, şiddetli ağrı ile atardamar basmcmdaki değişikliklerin nedenlerinden biri olan bir protein yıkımı ürünüdür. Pankreas lipazmm serbestleşmesi, rasladığı yağlı dokularda ölüme (yağ nekrozu) neden olur.



Bütün bu enzimler kan ile taşınır ve etkilerini pankreastan uzakta gösterirler.



Pankreas düzeyindeki bozunlar 2 tiptir:



— ödem; Pankreas kırmızı, şiş ve lobludur;



— kanama, bir doku ölümü: Bu durumda, pankreasta doku ölümünün yanısıra yaygın kanamalar vardır. Bozunlar yerel olabildiği gibi, bezin her yanını da kaplayabilir.



İvegen kanamalı pankreas iltihabının uzak bir ihtilatı, böbreği etkilemesidir. Lipaz etkisiyle yağların yıkılması, çok küçük yağ lopçuklarının oluşmasına yolaçar. Dolaşıma geçen bu lopçuklar, böbrek borucuklarmda çöker ve ağır bir ivegen böbrek yetersizliğine neden olur; karın boşluğunda sindirilmiş doku, kan, pankreas salgısı birikir. Karın zarında, beyinde ve kemik iliğinde yağ dokusu yıkımı ve ölümüyle ilgili beyaz lekeler vardır. Hastalığın ortaya çıkış nedenleri arasında, hastaların yüzde 30'unda safra taşları, yüzde 5'inde birkaç gün önce geçirilmiş bir ameliyat, yüzde l’inde bir pankreas travması, yüzde 60'mda da süreğen alkol alışkanlığı saptanmıştır.



TEŞHİS



Klinik belirtiler



Orta yaşlı, şişmanca, içki içmeyi seven bir kişide, ağır bir yemekten sonra, ivegen bir karın sendromu ortaya çıkar.



Sendromun ana belirtisi ağrıdır: Apansızın gelen ve çok şiddetli olan ağrı, mide bölgesindedir, sırta sola doğru yayılır. Kusmayla ve barsak hareketlerinde duraklama ile birliktedir. Ateş normal, nabız hızlıdır. Karın çeperinde, mide bölgesinde hafif bir kas direnci vardır.



Böyle bir tablo karşısında, hemen ivegen pankreas iltihabı akla gelir ve öteki klinik kanıtlar aranır.



Hasta alkolik olabilir, geçmişinde bir safra taşı öyküsü olabilir, daha önce de birkaç kez şiddetli ağrı çekmiş olmaktan yakınabilir.



Karın muayenesinde, niteleyici belirti bulunmamasının dışında, bazen ağır durumlarda karın çeperinde kanın yayılmasına bağlı morumsu lekeler (Cullen belirtisi; Turner belirtisi), Mayo-Robson testiyle ya da Mallet-Guy testiyle ağrılı nokta saptanabilir. Mide bölgesinin elle muayenesinde duyarlık dışında kas gerginliği de algılanabilir.



Tamamlayıcı muayeneler Röntgen filmi



Pankreas bölgesinde kireçleşme, bir ince barsak kıvrımının genişlemesi («nöbetçi» barsak kıvrımı) ya da mide-kalın barsakta genişleme görülebilir; akciğer filmlerinde de, sol akciğer zarında bir sıvı toplanması gözlenir.



Elektrokardiyogram



Böyle bir klinik tablo karşısında, sistemli olarak elektrokardiyogram istenmelidir. En azından, karın belirtileriyle yansıyan bir kalp kası enfarktüsü olasılığını ortadan kaldırır: Enfarktüste bütün derivasyonlarda değişmez bozukluklar görülecektir (ST çökmesi, T dalgası değişikliği).



Biyolojik incelemeler



Kanda ve sidikte amilaz ölçümleri çok değerlidir; zaten acele olarak yapılan enzim ölçümleri de yalnızca bunlardır; kan amilazının sidik amilazından çok daha önce yükseldiği, ama daha kısa sürdüğü görülür; nedeni bulunmayan her türlü karın sendromunda bu incelemeler istenmelidir. Kan kalsiyum düzeyi de hastalığın geleceği bakımından önemlidir: Ne kadar düşükse, gelecek o kadar ciddidir.



Akciğer ve karın zarlarından iğneyle alınan sıvılarda da enzim ölçümleri (karm boşluğuna iğneyle girilerek serumla yıkamadan sonra) yapılır. Bu birinci inceleme bittikten sonra 2 olasılık ortaya çıkar:



— ivegen pankreas iltihabı olasılığı vardır ve tedaviye başlamadan önce, bu iltihabı iyileşebilir bir nedene bağlamak gerekir: Sözkonusu neden özellikle safra taşıdır (sarılık yokken). Hastanın genel durumu izin verir vermez, toplardamar yoluyla iyotlu karşıt madde verilerek safra kesesi ve yollarının filmi çekilir ve oldukça yararlı bilgiler elde edilebilir.



Teşhis kesin olarak konmasa da, hastalığın cerrahi tedavi gerektirdiği ortadadır; böyle durumlarda, pankreas iltihabı teşhisi ameliyat sırasında konur.



EVRİM



Hastanede, hattâ cerrahi kliniğinde sıkı bir tıbbi gözetim altında bile, evrim oldukça ciddidir. Hastalık 3 biçimde gelişebilir:



— ciddi biçimler: Tedaviye karşın, atardamar basıncı düşer, hasta şok durumuna girer; bu şok durumunun oluşmasında, tripsin protein yıkımına bağlı böbrek doku ölümü önemli rol oynar;



— ihtilatlı biçimler: Geçici bir iyilik döneminden sonra karın ağrıları, ateş ve biyolojik bozukluklar tekrarlar ve çeşitli ihtilatlar ortaya çıkar. Doku ölümü yerinde, pankreas sıvısı kapsayan bir kist oluşabilir. Kistin çeperi iltihap hücrelerinden yapılmıştır ve «yalancı kist» diye nitelenir. Kistler zamanla iltihaplanabilir ya da bir damarı zedeleyip kanamaya yolaçabilirler. Bir sindirim sistemi kanaması ya da kusmalarla ortaya çıkan bir onikiparmak barsağı daralması ortaya çıkabilir. Genel durumu önce düzelen, sonra mide bölgesinde bir şişlik ortaya çıkan hastalarda bu şişlik çabuk büyür ve kusmalara neden olursa, genellikle pankreasın doku ölümlü yalancı kisti sözkonusudur. Yerini incelemek için atardamar filmi ve baryumlu mide-onikiparmak barsağı geçişi filmi çekilir;



— iyileşen biçimler Klinik, biyolojik ve röntgen belirtileri, hiç bir ihtilat ortaya çıkmadan düzelir. Böyle hastalarda, hastalığı başlatan neden aranmalı ve çoğunlukla görülen tekrarlamalar önlenmeye çalışılmalıdır.





alıntı