Çevrimdışı

Yaklaşık on yıldan beri ülkemiz de uygulanmakta olan sağlıkta dönüşüm programı acaba bir çıkmaza doğru mu gitmektedir. Sağlık bakanlığının yaptığı ve neredeyse yüzde yüzlere varan memnuniyet anketleri ne kadar sağlıklıdır? Acaba anketleri bağımsız kuruluşlar yapsa bu yüksek memnuniyet oranları elde edilebilir mi?

Şu bir gerçek ki mevcut hükümet yıllarca kangren olmuş sağlık gibi önemli bir alanda elini taşın altına koyma cesaretini göstermiştir. Fakat bunu yaparken bir plan uygulamadan daha çok işi yapbozlarla götürmektedir. Bu yapbozlar da hem hastalarda hem de sağlık çalışanların da genel bir memnuniyetsizlik oluşturmaktadır.

Hastalar açısından bakıldığında en büyük avantaj hekime ve ilaca çok rahat ulaşabilmek olmuştur. Hatta hastalar hekime o kadar rahat ulaşabilmektedir ki artık hastaneye gitmek günlük hayatta rutin işlerin arasına sıkıştırılan bir iş haline gelmiştir. Bu nedenle bazen sistem arızaları gibi beş on dakikalık beklemelerde bile sinirler gerilebilmekte sağlık çalışanına hakaret veya şiddet uygulanabilmektedir.Hatta bu hafta polikliniğe gelen bir hastaya sekreterim tarafından 5 dakika bekleyin doktor bey lavaboya kadar gitti denmesi üzerine hasta; mesai saati için de nasıl lavaboya gider diye fırça atılmıştır.Her tarafta hasta hakları levhaları olunca hasta neyin kendine hak olup olmadığını tam kestirememektedir. Tabi performans sisteminin getirdiği ağır hastadan kaçma da hasta mağduriyetine yol açmaktadır. Bir de işin maddi boyutu var. Sürekli dile getirilen’’ hekimler hastaların cebinden elini çekecek’’ lafı hastaların aleyhine dönmüş, devlet hastanelerinde bile katılım payı ve ilaç katkı paylarıyla beraber neredeyse her defasında hastalardan yaklaşık 30 TL lik ücret çıkması hastaları fazlasıyla zorlamaktadır. Önce hastaya sınırsız hekim ,tahlil ,ilaç imkanı sunacaksınız hastayı buna alıştıracaksınız sonra da yavaş yavaş katkı payları koyup bunu sürekli zamlandıracaksınız. Bu sözünü ettiğimiz programsızlığın bir sonucu.

Sağlık çalışanları açısından bakıldığında iş daha vahim boyutlardadır. Giderek artan hakaret ve şiddet olayları sağlık çalışanlarının çalışma şevkini gerçekten kırmaktadır. Sağlık bakanlığının hasta haklarının ne olduğunu hastalara izah etmeden popülist bir yaklaşımla hastanelerin en görünen kısmına hasta hakları birimlerini kurup ayrıca direk bakanlığa bağlı telefonlarla sağlık çalışanlarının şikayet edilebilmesi sağlık çalışanlarını hedef haline getirmiştir. Çok basit olaylarda bile hastalar bakanlığa ulaşabilmekte ama şiddete uğrayan sağlık çalışanları sesini duyuramamaktadır.

Plansızlığın bir başka örneği de mecburi hizmetin kaldırıldıktan sonra bir yıl bile geçmeden geri getirilmesidir. Hem de eski sistemden daha korkunç insan haklarına aykırı bir şekilde. Düşünün tıp fakültesini bitirdikten sonra mecburi tabisiniz, mecburi hizmetiniz bittikten sonra uzmanlık eğitimi aldınız yeniden 2.kez mecburi hizmete tabisiniz sonra üst ihtisas yaptınız 3. kez mecburi hizmete tabisiniz. Böyle bir sistem inanın kominist ülkelerde bile yok.

Plansızlığın bir diğer örneği de verilen ücretlerle ilgili. Bakanlık ilk önceleri özellikle doğuda çalışanlara daha yüksek ücretler verilerek teşvik edileceklerini belirtmesine rağmen gelinen noktada performans sistemine bağlı olarak büyük şehirlerdeki hasta sayısı yüksek olan dolayısıyla geliri yüksek olan hastanelerde çalışanlar taşrada geliri düşük hastanelerde çalışanlardan daha yüksek gelir elde etmektedirler. Bir diğer hususta performans sistemindeki çarpıklıklar ile ilgili. Adı performans sistemi ama siz aynı sayıda hastaya bakıp aynı tıbbi müdahaleleri yapsanız bile aynı parayı almanız mümkün olmamaktadır çünkü esas etkenlerden biri hastane geliridir yani sizin performansınız aynı olsa bile hastane geliriniz düşükse bir ay aldığınız döner diğer ayın yarısı olabilmektedir. Bir diğer örnekte aynı branştan farklı hastanelerde çalışan iki doktoru mukayese ettiğimizde çok hasta bakanın , çok tıbbi müdahale yapanın daha fazla para almasını beklersiniz, doğal olarak ama bu her zaman böyle olmamaktadır. Yani az hastaya bakan az tıbbi müdahalede bulunan hastane geliri daha yüksekse daha fazla döner sermaye alabilmektedir. Adalet bunun neresinde. Ama sağlık bakanlığı şimdi bununla ilgili de hekimler arasında bir anket yapıp yüksek memnuniyet oranı çıkarabilir, çünkü sistemden istifade eden daha önceden kazanamadığı paraları kazanan branşlar olabilir ama esas yükü çeken ve muayenehaneleri kapatılan klinik branşlar inanın sistemin mağduru durumundalar. Kaldı ki verilen döner sermayeler emekliliğe yansıtılmamakta hekimler adeta kaçak işçiler gibi çalıştırılmaktadırlar. Sağlık bakanlığı bu konuyla ilgili çözüm üretememekte yalnızca özel emeklilik sigortası yaptırın diyerek acziyetini ortaya koymaktadır. Özel sektörde işler daha da karışık çükü patronlar ciroya göre para vermekte dolayısıyla işini dürüst yapıp fakat cirosu düşük olan hekimler itibar görmemekte ve alternatifi bulunduğu anda kapı dışarı edilmektedirler.

Bura da daha yazamadığım pek çok sorun sağlıkta dönüşümün handikapları olarak görünmekte hem hastayı hem sağlık çalışanlarını mutlu etmeyen bir sistemim sürdürüle bilirliği mümkün gözükmemektedir. Her işte olduğu gibi planlama esastır. Sadece hekimleri zapturapt altına almakla sağlıklı bir işleyiş mümkün değildir.

UZ DR İLKER ERDEN