Çevrimdışı

Diyabet, pankreas adli organin yeterince ya da hiç insülin yapamamasi nedeniyle ortaya çikan bir durumdur. insülin olmadan vücudunuz disaridan aldiginiz besinleri gerekli biçimde kullanip enerjiye çeviremez.

* Beslenirken aldiginiz degisik gidalar üç temel tipte besin ögesi içerir.
- Karbonhidratlar (makarna, ekmek, seker)
- Yaglar (tereyagi, margarin, ayçiçek yagi vb.)
- Proteinler (kirmizi et, tavuk, kurubaklagiller)

Yediginiz besinler çogu zaman aldiginiz gidalarin bilesiminden olusur. Kiyma soslu bir makarna ve yaninda bir kase yogurt yediginizi varsayalim; makarna ile karbonhidrat, sos ve yogurt ile de yag ve protein almis olacaksiniz. Vücudunuzda gerçeklesen olaylar sonucunda, aldiginiz gidalarin tümü daha küçük parçalara ayrilir ve enerji olarak kullanilmak üzere hücrelere tasinir. karbonhidratlarin digerlerine göre biraz daha farkli bir yani vardir. Karbonhidratlar, insülin salgisini en çok artiran yiyecek grubudur.

Yenilen karbonhidratli besinler sindirim sisteminde sekere (glukoz) dönüsür ve emilerek kana geçer. Insülin olmazsa emilen seker hücre içine alinip kullanilamaz ve kan sekeri yükselir. Yediginiz insülin salgisi hiç yoksa ya da yok denecek kadar az ise tip 1 diyabetten söz edilir. Insülin miktari veya etkisi yetersiz ise tip 2 diyabet ortaya çikar. Bunlarin yanisira gebelikte ortaya çikan gestasyonel diyabet ve diger özel diyabet tipleri de vardir.

* Tip 1 diyabet
Eger pankreas hiç insülin yapamiyorsa tip 1 diyabet ortaya çikar. Yaklasik olarak her 10 diyabet hastasindan 11inde tip 1 diyabet vardir. Genellikle genç yasta ortaya çikar ama bu bir kural degildir.
Tip 1 diyabet gelisimi açisindan kimler daha yüksek risk tasirlar?
Yakin akrabalarinda (anne, baba, kardes, çocuk), tip 1 diyabet olan kisilerde, ailesinde tip 2 diyabetli olanlarda, gebelik sirasinda diyabet ortaya çikan kisilerde tip 1 diyabet gelisme riski daha fazladir.

* Tip 1 diyabetin nedenleri:
- Tam olarak bilinmese de bu konuda birkaç neden olabilecegi düsünülmektedir.
- Tip 1 diyabet vücudu virüslere ve bakterilere karsi koruyan dogal savunma sisteminin, pankreasta insülin yapan hücreleri yabanci hücreler gibi algilamasi ve tahrip etmesine baglidir.
- Insülin üreten hücrelerin %801i ortadan kalktiginda hastaliga ait belirtiler de ortaya çikar.
- Tip 1 diyabetli kisinin pankreasi
- Bunun disinda bazi ailelerde diyabete yatkinlik vardir. Insülin olmadigi için kan sekeri yüksek kalir. Agizdan alinan ve insülin salgisini uyaran ilaçlar bu durumda ise yaramaz, çünkü insülin üretecek hücre yoktur. Insülini disardan vermek gerektiginden bu hastalar insülin kullanmak zorundadirlar.

* Tip 1 diyabetin belirtileri nelerdir?
insülin olmadiginda besinler enerjiye dönüsemediginden vücut depoladigi yag ve kas dokusundan seker yapmaya çalisir. Bu islem sirasinda keton cisimcikleri denen atik maddeler ortaya çikar ve kanda birikerek ketoasidoz denilen tehlikeli duruma neden olurlar. Keton cisimcikleri kanda belirli miktarin üstüne çiktiginda degisik belirtiler ortaya çikar.
Bunlar:
- Bulanti
- Kusma
- Karin agrisi
- Derin soluk alma
- Agizda aseton kokusu
- Bayginlik hissi, dalginlik
- Kilo kaybidir.

* Kan sekerinin yükselmesine bagli olarak da asagidaki belirtiler görülebilir:
- Sik ve bol idrara çikma
- Sivi kaybi
- Susama, agiz kurumasi
- Ciltte kuruluk

* Tip 2 diyabet
En sik görülen diyabet tipidir. Gençlerde de görülmesine ragmen siklikla 40 yas üstü insanlarda ortaya çikar ve hastalarin önemli bir kismi sismandir. Çogu zaman çok geç fark edilir, çünkü belirtiler pankreastaki hücrelerin en az yarisi ise yaramaz hale gelinceye kadar kendisini göstermez. Ya da ilerleyen yasla birlikte araya giren atesli bir hastalik, ani ve hizli kilo alinmasi, gebelik ve ameliyat gibi nedenlerle belirtiler ortaya çikabilir. Tip 2 diyabetliler, tibbi beslenme tedavisi ve egzersizin yetersiz kaldigi durumlarda hem agizdan alinan ilaçlarla hem de insülin ile tedavi edilebilirler.

* Kan sekeri nasil yükselir?
Seker insülin sayesinde hücrelere girebilir.
Tip 2 diyabetli hastalarda kan sekeri yüksekliginin iki nedeni vardir.
1) insülin salgisi yetersizligi
2) insülin direnci
Insülin direnci, kanda yeterince insülin oldugu halde etkisini gösterememesidir. Hücrelere tasinamayan seker kanda birikir. K,an sekeri böylece yükselmis olur.

* Tip 2 diyabet riski kimlerde daha fazladir?
Ailesinde diyabet olanlar, sisman kisiler, 4kg’dan agir bebek doguran kadinlar ve stresli islerde çalisanlarda risk daha yüksektir. Ayrica kronik pankreas iltihabi, pankreas tümörleri ve ameliyatlari ve bazi hormon hastaliklari da diyabete neden olabilir.

* Tip 2 diyabetin belirtileri
- Yorgunluk. Hücreler gerekli enerji olmayinca islerini daha yavas yapabilirler ve vücutta güç kaybi olur.
- Çok yemek yemek ve açlik hissetmek Hücreler gerekli enerjiyi alamadiklarindan beyine sürekli besin almasi için uyari gönderirler. Ancak çok yemek yenmesine ragmen kilo kaybi olur. Çünkü vücut aldigi besini insülin olmadigindan kullanamaz, vücuttaki yag ve protein depolarini kullanmaya baslar.
- Sik ve bol miktardaidrar yapmak Kanda biriken seker belirli seviyenin üstüne çiktiginda idrarla birlikte seker de atilmaya baslar. Böbrekler sekeri atmaya çalisirken beraberinde fazlasiyla sivi da kaybeder.
- Agiz kurulugu ve çok su içmek. Kaybedilen su nedeniyle susama merkezi uyarilir ve hasta su içme ihtiyaci hisseder.
- Sik sik atesli hastaliklar geçirmek. Bagisiklik sistemi iyi çalismadigi için sik enfeksiyon gelisir. iyilesmeyen ve tekrarlayan mantar enfeksiyonlari tip 2 diyabetin bir belirtisi olabilir.
- Ellerde ve ayaklarda karincalanma ve uyusma
- Kan sekerinin sürekli yüksek kalmasi sinirlerde harabiyete neden olur.
- Görme bulanikllgi
- Kan sekerindeki degisiklikler göz içi sivisinin da yogunlugunu degistireceginden görmede bulaniklik olabilir.
- Cinsel sorunlar. Kan sekerinin sürekli yüksek kalmasi cinsel organlara ait damar ve sinirlerde de hasara neden olur.
- Yaralarin geç iyilesmesi. Yaralarin tamiri için doku ve savunma sistemindeki hücrelerin düzgün çalismasi gerekir. Ancak tip 2 diyabette bu süreç yavaslamistir.

* Diyabet hastaligina nasil tani konur?
Diyabet hastaliginin tanisi, hastaligin belirtileri ve kan sekeri ölçümleri birlikte degerlendirilerek konur.
Normal açlik kan sekerinin 100 mg/dl’nin altinda olmasi gerekmektedir. Açlik kan sekeri, en az 8 saat açlik sonrasi ölçülür.

* Asagidaki durumlardan herhangi biri varsa diyabet tanisi konur:
1)Günün herhangi bir vaktinde ölçülen kan sekerinin 200 mg/dl’nin üstünde olmasi ve diyabete ait belirtilerin olmasi.
2)Açlik kan sekerinin 126 mg/dl veya üstünde olmasi.
3)75 gr. glukoz çözeltisi kullanilarak, Dünya Saglik Örgütü kurallari ile yapilan seker yükleme testinden (OGTT: Oral glukoz tolerans testi) sonraki 2. saaatte kan sekeri düzeyinin 200 mg/dl veya üstünde olmasi
* Gizli seker nedir?
Bir kisinin kan sekeri düzeyi normalden yüksek olmasina karsin, diyabet tanisi koymaya yeterli yükseklikte degilse bu durumda kisi gizli seker hastasi olarak tanimlanir. Bu durumdaki kisilerin gün boyu kan sekerleri normaldir ve diyabetin klasik bulgulari görülmez. Gizli seker, kisinin tip 2 diyabete yakalanma riskinin arttigini gösterir. Bu kisilerde kalp ve damar hastaliklarina yakalanma riski 1,5 kat daha yüksektir. Bir uyari olarak gizli seker ciddiye alinir ve kisiler yasam tarzi degisikliklerini gerçeklestirebilirlerse diyabetin ortaya çikisini geciktirebilir veya önleyebilirler.

* Gizli seker tanisi nasil konur?
Normalde açlik kan sekeri 100 mg/dl1nin altindadir. Açlik kan sekeri 100-125 mg/di arasinda ise seker yükleme testi (OGTT: Oral glukoz tolerans testi) yapilarak gizli seker arastirilmalidir.

* OGIT nasil yapilir?
Kisinin 10-12 saat açliktan sonra kan sekeri ölçülür.
Özel hazirlanmis 75 gr. seker içeren sivi içildikten 2 saat sonra tekrar kan sekeri ölçülür. Seker yükleme testi yapilan kisilerde, ikinci saatteki plazma glukoz düzeyinin 140 mg/dl’nin üzerinde, fakat 200 mg/dl’nin altinda olmasi da bozuk glukoz toleransi olarak isimlendirilmektedir. Bu da diyabet riskinin arttigini gösterir.
* Gizli sekeriniz varsa bunu mutlaka bilmeniz gerekir mi?
Eger gizli sekeriniz oldugunu bilirseniz tip 2 diyabetli olmanizi önleyecek önlemleri zamaninda alma sansiniz olur.

* Gestasyonel diyabet
Gestasyonel diyabet, ilk defa gebelik sirasinda saptanmis kan sekeri yüksekligidir. Gestasyonel diyabetlide gebelik öncesinde diyabet yoktur. Gebelik sirasinda bazi hormonlar bebegin gelisimi için normalden daha fazla salgilanir ve bu da kan sekerinin yükselmesine neden olur. Bu etki özellikle gebeligin 24. haftasindan sonra hizlanarak artar. Bu nedenle anne adaylarinin, gebelikte ortaya çikan diyabet ile ilgili gebelik öncesinde ve gebelik süresince bilgilendirilmesi, düzenli ve dikkatli izlenmesi gerekir. Görülme orani % 2-4 oldugundan her gebeye, özellikle riskli olanlara gebeligin 24. ve 28. haftalari arasinda tarama testi uygulanmasi gerekir. Bu tarama testinde önce 50 gr. seker yüklemesi yapilir. Test, günün herhangi bir saatinde suda eritilen 50 gr. seker alindiktan 1 saat sonraki kan sekeri degerine bakilmasindan ibarettir. Sonuç 140 mg/dl’nin altinda ise gebede gestasyonel diyabet yoktur. Eger kan sekeri 140 mg/dl’nin üzerinde ise gebeye 100 gramlik ikinci bir seker yüklemesi yapilir. Bunun sonuçlarina göre karar verilir.

* Gestasyonel diyabet tanisi neden önemlidir?
Bebek, plasenta yoluyla annesinden aldigi besinler ile beslenir. Diyabetli annenin sekerinin yükselmesi, dogrudan bebegin de kan sekerini yükseltir. Bebek bu duruma insülin salgisini artirarak karsilik verir. insülin büyümeyi de uyaran bir hormondur. Gebeligin 24-28. haftalarindan itibaren insülin salgisi artar. Bebegin büyümesi hizlanir ve dogum agirligi 4000 gramin üzerine çikar. Iri bebek olarak adlandirilan bebek için dogum sirasinda olusabilecek omuz çikiklari, sinir yaralanmalari, solunum sikintisi, seker düsüklügü ve sarilik gibi pek çok risk vardir. Ancak hem gelistirilen yeni testler hem de insülin sayesinde anne ve bebegin karsilastigi birçok risk ortadan kalkmistir.

* Gestasyonel diyabet hastasinin takibi
Bebegin saglikli büyüme ve gelisimi için bazi önlemlerin alinmasi gerekir. Gestasyonel diyabetli anneye, önce özel bir beslenme plani uygulanir ve kan sekeri düzenli biçimde izlenir. Insülin tedavisine baslandiginda anne mutlaka bir seker ölçme cihazi almali ve kan sekerini doktorunun önerdigi biçimde takip etmelidir. Ölçülen degerler bir günlüge kaydedilmelidir.

- Dogumdan sonra
Dogumdan hemen sonra insülin direnci ortadan kalkar. insülin kullanan annede dogum sonrasi seker takibi yapilmali ve sonuçlarina göre karar verilmelidir. Ancak nadiren de olsa dogumdan sonra diyabet
kalici olabilir. Bu durumda anne süt verdigi sürece insülin tedavisi sürdürüiür. Daha sonraki tedavi sekline doktoru karar verecektir.

* Diger özel diyabet tipleri
Bu grupta, insülin salgilayan hücrelerin kalitsal bozukluklarina, ilaç, kimyasal maddeler ve enfeksiyonlar gibi çok farkli nedenlere bagli olarak ortaya çikan diyabet hastaligi yer alir. Brittle (degisken) diyabet Siklikla tip 1 diyabetli hastalarda, bazen de tip 2 diyabetli hastalarda ortaya çikan ve kan sekerinin gün içinde asiri düsmeler ve yükselmeler göstermesi durumuna degisken (brittle) diyabet adi verilir. Bu hastalarda, enfeksiyon, hormon bozuklugu, insülin direnci, mide ve bagirsaklarda gida emilim bozuklugu, safak fenomeni (gece büyüme hormonunun artmasina bagli sabah sekeri myüksekligi), somogy etkisi (gece kan sekerinin istenmeyen sekilde düsmesine tepki olarak sabah vücudun kan sekerini yükseltmesi) ve psikolojik rahatsizlik gibi nedenler aranir.

* Diyabet tedavisi
Diyabet tedavisinde ilk basamak olarak tibbi beslenme tedavisi ve egzersiz önerilmektedir. Yasam tarzi degisiklikleri yeterli olmadiginda tibbi tedavi biçimleri denenir.

* Tip 1 diyabet tedavisi
Tip 1 diyabetin tedavisi pankreasin yeniden insülin salgilamasini saglamakla mümkün olabilir. Ancak günümüzde vücudun ihtiyaç duydugu insülin disaridan verilerek kan sekeri olmasi gereken düzeylerde tutulmaya çalisilmaktadir. Tip 1 diyabetli hastalar, insülinin yani sira dengeli beslenme ve aktivite plani ile normal ve yasitlariyla esit kosullarda yasamlarini sürdürebilir.

* Tip 1 diyabet tedavisi
- 1.Beslenme plani
- 2.Aktivite ve egzersiz
- 3.insülin
- Oral antidiyabetikler

* Tip 1 diyabette tedavi hedefleri
Diyabetli olmayan kisilerin kan sekeri 80-100 mg/di araliginda seyreder ve diyabetliler için de mümkün olabildigince kan sekeri bu degerlere yakin tutulmaya çalisilmalidir.

* Oral antidiyabetik nedir?
Oral kelimesi agizdan alinan anlamina gelir, antidiyabetik ise diyabete karsi kullanilan demektir.
Yas grubu Açlik kan Yatmadan önce / gece sekeri (mg/dl) kan sekeri (mg/dl)
0-6 yas 100-180 110-200
6-12 90-180 100-180
13-19 90-130 90-150

Oral antidiyabetiklerle insülinin farki nedir? insülin tedavisi ile vücudun yapamadigi insülin yerine konur. Agizdan alinan haplar ise pankreas hücrelerinin (beta hücreleri) insülin salgilamasini artirarak veya insülin direncini kirarak diyabetin tedavisine yardimci olurlar. Oral antidiyabetikler, tip 2 diyabette pankreasta yeterli insülin salgisi oldugu sürece kullanilirlar.

* Birkaç grup oral antidiyabetik ilaç vardir:
Amerikan Diyabet Birligi tarafindan önerilen hedef kan sekeri düzeyleridir. Bu degerler kisilere göre ayarlanmalidir. Zaman zaman bu sinirlarin disina çikan kan sekeri düzeyleri olabilir, ama önemli olan çogu ölçüm sonucunun bu sinirlar içinde kalmasidir.
- Pankreastan insülin salgisini artiranlar
- Insülin direncini kiranlar
- Bagirsaklarda seker emilimini azaltanlar

Pek çok tip 2 diyabet hastasinin tedavisine tibbi beslenme tedavisi ve egzersiz ile baslansa da sonrasinda agizdan ilaçlarla da tedavi edilmeleri gerekmektedir. Bu ilaçlari doktorunuz tek baslarina, birkaçi bir arada ya da insüline ek olarak verebilir. Bu ilaçlarla kan sekeri kontrol edilemiyorsa ve vücudun insülin üretimi iyice azaldiysa insülin tedavisine geçmek gerekir.

* Oral antidiyabetik kullanilirken dikkat edilecek noktalar:
1- ilaçlarinizi size tarif edildigi sekilde, miktarlarda ve zamaninda kullaniniz.
2- Doktorunuza danismadan ilacinizin miktarini degistirmeyiniz.
3- ilacinizi almayi unuttugunuzda mutlaka doktorunuza danisiniz, unuttugunuz dozu bir sonraki ile birlikte almayiniz. Yüksek dozda alacaginiz ilaç kan sekerinizi çok fazla düsürerek hipoglisemiye neden olabilir.
4- Alkol kullanimi ile ilgili olarak mutlaka doktorunuz ve beslenme uzmaninizdan bilgi aliniz.

* Diyabet ve insülin tedavisi

- Kimler insülin tedavisine ihtiyaç duyar?
1- Tip 1 diyabetliler
2- Oral antidiyabetik kullanmasina ragmen kan sekeri kontrol altina alinamayan tip 2 diyabetliler.
3- Ameliyat, kaza, yanik gibi bir travmaya maruz kalan diyabetliler.
4- Gebe kalan tüm diyabetliler veya gebelik diyabeti olanlar.
5- Diyabete bagli olarak göz, böbrek gibi organlarinda hasar olusan hastalar.

* Insülin tedavisinde uygulanan yöntemler nelerdir?
- Insülin, günde bir defadan bes defaya kadar degisen dozlarda veya sürekli cilt altina verilerek
(pompa tedavisi) kullanilabilir. En iyi yöntem size özel, kolayca uyum saglayacaginiz, yasam kalitenizi azaltmayan ve etkin kontrol saglayan yöntemdir. Sizin için en dogru uygulamanin bulunmasi için doktorunuz size yardimci olacaktir.
- Insülin uygulama yerlerini degistirme konusunda doktorunuz ve saglik personeli sizi yönlendirecektir.
- Enjeksiyon yerlerinin nasil ve neye göre degisecegi vücut tipinize, insüline, tedavi biçiminize ve günlük aktivitenize göre belirlenmelidir.

* Insülini nereye yapmalisiniz?
insülin derinin hemen altinda ve kasin hemen üstünde yer alan deri alti yag dokuya enjekte edilir. Vücudunuzun her yerinde cilt alti yag dokusu olsa da enjeksiyon yaparken damar ve sinirlerin yogun oldugu yerler tercih edilmez. Bu yüzden önerilen bölgeler karin, kolun üst kismi ve bacaklarin üst kismidir.

* Insülin her yerden ayni sekilde mi emilir?
- Insülinin en hizli emildigi bölgeler sirasiyla karin, kolun üst bölümü ve bacaklarin üst bölümüdür.
- Gerekli oldugunda kalçalarin üst bölümü de kullanilabilir.
- Karina insülin uygulamasi yaparken göbek deligine 5 cm Iden (4 parmak kadar) yakin enjeksiyon yapmamaya dikkat ediniz.
- Kol ve bacaklarin iç kisimlarini enjeksiyon için kullanmayiniz.
- Enjeksiyonu yaparken ayni bölge içinde kalacak sekilde enjeksiyon yerini degistirmeniz gereklidir. Örnegin, bir gün karindan insülin uygulamaya basladiginizda ertesi gün yine karindan ama bir öncekinden farkli bir yere enjeksiyon yapiniz. Aksi takdirde, uzun süre ayni noktaya enjeksiyon yaparsaniz sislik olusabilir ve bunun sonucunda insülinin kan sekerinize etki etmesi zorlasabilir. Enjeksiyon yerlerini degistirirken de belirli bir sirayi takip ediniz. Bu konuda doktorunuzdan bilgi aliniz.

* Egzersiz ve masaj emilimi nasil etkiler?
Enjeksiyona yakin zamanda yapilan masaj veya egzersiz, dokudaki dolasimi hizlandiracagindan emilimi de hizlandirir. Eger enjeksiyondan hemen sonra egzersiz yapmayi planliyorsaniz enjeksiyonunuzu egzersizden en az etkilenecek bölgeye yapiniz. Örnegin, bisiklete binmeyi, kosmayi, yürümeyi düsünüyorsaniz bacaklariniza enjeksiyon yapmayiniz.

* Isi degisiklikleri emilimi etkiler mi?
Sicak havalarda enjeksiyon bölgesinin dolasimi da hizlanacagindan emilim hizlanabilir. Soguk hava ise
tam tersi etki yapar.

* Insülin nasil enjekte edilir?
Insülin enjekte ederken igne deri altindaki dokuya ulasacak derinlige kadar gitmelidir. Dokunun ince olmasi halinde igne yanlislikla kas dokusuna ulasabilir. Böylelikle insülin dahahizli emilir. Kisa uçlu bir igne kullanilarak veya daha yagli bir bölgeye enjeksiyon yapilarak bundan kaçinmak mümkündür.
Doktorunuz size hangi insülin enjeksiyon sisteminin uygun oldugunu seçmenizde yardimci olur ve size nasil kullanilacagini gösterir.

* Insülin saklama kosullari:
1- insülinlerinizi mutlaka buzdolabinin kapak kisminda saklayiniz.
2- Kesinlikle buzluk kismina yakin bölmelere koymayiniz.
3 – Kesinlikle dondurucuda saklamayiniz.
4- Dogrudan günes isigindan ve yüksek isidan uzak tutunuz.
5- Arabanizin torpido gözüne koymayiniz.
Dogru sekilde saklanmasi halinde son kullanma tarihine kadar insülin kullanilabilir. Son kullanma tarihi insülin kutusu üstünde yazilidir.
Son kullanma tarihleri geçmis olan insülinleri kullanmayiniz.

* Kullanmakta oldugunuz insülin
Insülini kullanmaya basladiginizda kullandiginiz ürüne ait talimatlari uygulayiniz. Insülini en iyi saklama yeri buzdolabi kapagidir. Kullanmaya baslamadiginiz insülini veya insülin kalemini buzdolabinin kapak kisminda ve +2 oC ila +8 oC arasinda saklayiniz. Kullanmaya basladiginiz insülin veya insülin kalemini 25 °C’yi asmayan oda sicakliginda 4 hafta saklayabilirsiniz. Çok sicak veya çok soguk hava kosullarinda insülin veya insülin kaleminizin asiri isinmadigindan veya donmayacagi kosullarda oldugundan emin olunuz.

* Diyabetin izlenmesi
- Diyabet tedavisinde amaç, tibbi beslenme tedavisi, egzersiz, oral antidiyabetik ve/veya insülinle kan sekerini normal düzeylerde tutmaya çalismaktir.
- Kan sekerinin nasil gittigini anlamak ancak ölçümle mümkün olacagindan tüm diyabetliler kan sekerlerini ölçerek ve kaydederek kendi tedavilerinin ve hayat kalitelerinin takipçisi olmalidir.
- Doktorunuz, tedavinizi düzenledikten sonra yasam kosullarinizin tedaviyi nasil etkiledigini, size uygun tedaviyi verip vermedigini belirlemek için sizin yapacaginiz ölçümlere de ihtiyaç duyar. Düzenli ölçümle kan sekeri kontrolü kolaylasir ve diyabete bagli sorun olusma riski de azalir.
- Oral antidiyabetik veya insülin kullanan hastalar hipoglisemi (düsük kan sekeri) ve hiperglisemi (yüksek kan sekeri) riski altindadir. Kan sekerinizi kendiniz ölçerek gerekli önlemleri almaniz ve bu sorunlari kolayca çözümlemeniz mümkün olabilir. Ölçümlerle tedavinizin iyi gittigini görmek sizi de motive edecektir.

* Sik kan sekeri ölçümünün önemi
Kan sekerinizi, nasil gittigini ne kadar iyi bilirseniz tedavinizi o kadar iyi takip edebilirsiniz. Tip 2 diyabetlilerde kan sekeri ölçümleri Vücudumuz sadece açlikta degil tokluk sirasinda da kan sekerini kontrol eder ve kan sekerinin belirli bir düzeyin üstüne çikmamasi için yeterli insülini salgilar. Normal insanlarda 2 tip insülin salgisi olur. Biri, yemekle birlikte baslayan ve hizli olan insülin salgilanmasi, digeri ise daha geç baslayan ve uzun süren insülin salgilanmasidir. Diyabetlilerde ise insülin salgisi yetersiz veya yok oldugundan sadece açlik degil tokluk kan sekeri düzeyleri de kontrol edilemez.

* Açlik kan sekeri
Gece 8-12 saatlik açliktan sonra yapilan kan sekeri ölçümüdür. Bu yüzden sadece açlik durumundaki kan sekeri düzeylerini degil, yemek yedikten sonra da kan sekerinin yüksek kalip kalmadigini belirlemek önemlidir. Bu ölçümlerin yani sira, yemekte ilk lokmayi aldiktan tam 2 saat sonra yapilan tokluk kan sekeri ölçümü de tedavinin ve kan sekerinin nasil gittigine dair fikir vermektedir.

* Tokluk kan sekerinin önemi
Tokluk kan sekerinin sürekli yüksek seviyelerde olmasi damar duvarinda hasar yaratir ve damar sertligi olusumuna zemin hazirlayabilir. Bu da kalbi, beyni ya da bacaklari besleyen damarlari etkileyebilir.

* Diyabetli Yetiskinler Için Tedavi Hedefleri
- HbA1c < 0/07
- Açlik kan sekeri < 90-130 mg/di
- Tokluk kan sekeri < 180 mg/di
- Kan basinci < 130/80 mmHg

* Kan Yaglari:
- LDL < 100 mg/di
- Trigliseridler < 150 mg/di
- HDL > 40 mg/di

Bu degerler, 2006′da Amerikan Diyabet Birligi tarafindan önerilen hedef degerlerdir. Hedefler hastaya göre ayarlanmalidir. Bilimsel çalismalarin sonuçlarina göre, tokluk kan sekeri yüksekligi, kalp hastaliklari gelismesine neden olan önemli bir risk faktörüdür.

* Kan sekerinizi ne zaman ölçmelisiniz?
Kan sekerinin kaç kez ölçülecegi gibi ne zaman ölçülecegi de kisiselolarak degisiklik gösteren bir durumdur. Ne zaman ölçülürse ölçülsün kan sekerini bilmek yarar saglar, ancak yine de belirli standart ölçüm zamanlari vardir.
Bunlar:
1- Kahvalti, öglen yemegi ve aksam yemegi öncesi veya yenilecek ara ögün öncesinde
2- Yatma saati nde
3- Kahvalti, ögle yemegi ve aksam yemeginden iki saat sonra (tokluk kan sekeri)
4 -Gece yarisindan sonra 02.00 – 03.00 siralarinda

* Olagandisi ölçümler veya daha siki takip su zamanlarda yapilabilir:
1- Hastalandiginizda
2 -Kan sekerinizin düsük oldugundan süphelendiginizde
3 -Uzun yolda otomobil kullanmadan önce ve yolculuk sirasinda
4 -Fiziksel aktivitenizin fazla oldugu zamanlarda
5- Kan sekerinizde oynamalar oldugunda
6 -ilaç, diyet ve egzersiz planlarinizi degistirdiginizde
7- Hizli ve fazla miktarda kilo alip verme durumlarinda
8- Gebelikte veya gebelik planlaniyorsa
9- Düsük kan sekeri belirtilerini algilamada problem yasandiginda
10- iklim degisikliklerinde

* Kan sekeri hedefleri
Diyabetli bir hastanin kan sekerinin yemeklerden önce 90-130 mg/di, tokluk kan sekerinin de 180 mg/dl’nin altinda olmasi hedeflenir. Kan sekerini normal bir kisinin düzeylerine olabildigince yakin tutmak hedeflenir, ama bu hedef herkes için gerçekçi olmayabilir. Sizin tedavi hedeflerinizi kisiselolarak doktorunuz belirleyecektir. Örnegin, evde yalniz basina yasayan yasli bir diyabetlinin kan sekerini normalin altina düsürmemek, kan sekerinin yükselmesini önlemekten daha önceliklidir. Gerçekçi olmayan hedeflere ulasilmaya çalisilmasi moral bozukluguna ve motivasyon kaybina yol açabilir. Kendi kosullarinizi ve hastaliginizin gidisiyle ilgili ayrintilari doktorunuzia konusarak uygulanabilir bir tedavi ve takip düzeni ol usturabilirsiniz.

* Kan sekerini ölçtükten sonra
Kan sekerlerinizi düzenli olarak tarih, saat, açlik ve tokluk durumunu belirterek kaydediniz. Bazi seker ölçüm cihazlari belirli süre içindeki ölçümleri hafizasinda saklayabilmektedir. Ancak tedavinizin takibini kolaylastiracak diyabet günlüklerinden de faydalanabilirsiniz. Bazen hiç beklemediginiz kadar yüksek kan sekeri sonucuyla karsilasabilirsiniz. Bunun nedenini belirlemek çok önemlidir. Örnegin, son ögünde yediginiz fazladan bir yiyecek ya da yediginiz yiyecegin düsündügünüzden fazla seker içermesi bu sonuca neden olabilir. \”Ölçümlerden sonra ne yaparsam yapayim kan sekerim düzene girmiyor\”düsüncesine kapilmayin, kötü sonuç çikacak endisesiyle ölçümden kaçinmayin. Sonucu bilmemek gerçekleri degistirmez ve isinizi zorlastirir. Hastaliginiza ve durumunuza dair ne kadar çok sey bilirseniz o kadar iyi tedbirler alabilirsiniz ve doktorunuz size daha uygun tedaviler verebilir. Unutmayin! Diyabet tedavisi bir takim çalismasidir ve siz de o takimin en önemli elemanisiniz. Sonuçlar nasilolursa olsun kan sekerlerinizi ölçüp kaydetmekten vazgeçmeyin.

* Kan sekerinizi nasil ölçeceksiniz?
Kan sekeri ölçümü için ihtiyaciniz olan tek sey parmak ucunuzdan alacaginiz bir damla kandir.
Ölçümler ile ilgili olarak kullanabileceginiz pek çok çesitte cihaz vardir ve ilgili egitimi doktorunuz, hemsireniz veya bu konu ile ilgili saglik görevlisi çok kisa zamanda verebilir.
Kan alacaginiz bölgenin temiz olmasina dikkat ediniz. Temizlik için kolonya gibi alkol içeren maddeleri kullanmayiniz. Ölçüm sonuçlarini etkileyebilir.

* Idrar sekerinin kontrolü
Idrar sekerine bakilmasi, kan sekeri ölçümüne göre kan sekeri hakkinda daha kaba bir fikir verir. Kan sekeri 180 mg/di üstüne çikmadikça böbreklerden seker idrara geçemez. Kan sekeri bu degerin üstüne çikmadikça idrar sekeri normal bulunur. Kan sekerini ölçmeniz mümkün degilse en azindan idrar sekerini ölçerek kan sekerinizin düzeyi hakkinda fikir sahibi olabilirsiniz. idrarda ölçtügünüz seker o anki kan sekerini göstermez, çünkü kanda yükselen sekerin böbreklerden süzülmesi ve idrara geçmesi zaman alir. Kan sekeri yüksek oldugu halde böbrekleri iyi süzmeyen bir hastanin idrar sekeri düsük çikabilir. Sizin de tahmin edebileceginiz gibi idrar sekeri, kan sekeri gibi güvenilir bir ölçüm degildir ve bu yüzden takipte öncelikle tercih edilmez.

__________________