Öfke ve Öfke Yönetimi
“Çok sinirliyim”, “Artık tahammül edemiyorum”, “Kendime hakim olamıyorum”, İnsanları çabuk kırıyorum ve sonrasında çok pişman oluyorum”... Bu cümleler kulağınıza hiç yabancı gelmiyor değil mi? Son zamanlarda hemen her ortamda duyduğunuz cümleler bunlar. Şiddetin kol gezdiği bu çağda ve ortamda öfkemize hakim olamamak en büyük sıkıntılarımız arasında yer alıyor. Öfkeyi kontrol etmenin amacı, insanın bu duygusunu saldırgan davranışlara dönüştürmeden, kendisine ve çevresine zarar vermeden doğru olarak ifade etme becerisini kazanabilmesidir. Peki, bu kontrolü sağlamak kolay mıdır? Aslında çok da zor değildir. Yetersizlik, acizlik, kıskançlık, korku, endişe, yalnızlık, itilmişlik ve de anlaşılamamak öfkeyi ortaya çıkaran başlıca duygulardır. Öfkenin kaynağı olan bu duyguları paylaşabildiğiniz, anlayabildiğiniz ve doyurabildiğinizde aktarımı da daha olumlu olacaktır. Amacınız öfkeyi tamamen yok etmek değil, öfkenin aktarımında çevrenize zarar vermesini önlemektir. Öfke, doğal ve geçici bir duygudur, her insan yaşar. Önemli olan sinirinizin ve öfkenizin saldırgan davranışlara ve kine dönüşmemesidir.

Öfke nedir?

Öfke son derece normal ve yaşamın sürdürülmesi için gereken bir duygudur. Öfke, istenmeyen sonuçlar, karşılanmayan beklentiler, istediğini alamama, haksız davranışa maruz kaldığını düşünme, arkadaş, iş kaybı, kaçırılmış fırsatlar, engellemeler, kavgalar, kıskançlıklar, anlaşılamama,sevilmeme, reddedilme vb. durumlarda ortaya çıkar. Öfke, son derece doğal, evrensel ve insani bir tepkidir. Öfke, uygun ifade edildiğinde sağlıklı bir duygudur. Ancak öfke kontrolden çıkıp yıkıcı hale dönüştüğünde, hem yöneldiği hedefi hem de kaynağını olumsuz bir yaşantı içine sokmaktadır.
Burada öfkeyi yaşayan için, öfkenin kontrolü; öfkenin yöneldiği kişi içinse, gelen bu öfkeyle nasıl baş edeceği önemli bir sorundur ve kişinin yaşamında oldukça önemli sorunlara yol açabilmektedir.
Öfke çeşitleri nelerdir?

Maskelenmiş Öfke Çeşitleri:

Pasif-agresif öfke: Bu tip öfke pasif agresif şekilde insanlara kırıcı olarak ifade edilir. Sonuçları itibariyle bu tip dolaylı şekilde insanları öfkeleri yüzünden kıran insanlar, anlaşılmamaya ve yalnızlığa mahkûmdur.
Kendine yöneltilen öfke: Bu tip öfkede, insanlar önce hayatlarından yanlış giden şeylerden dolayı kendilerini adil olmayan biçimde suçlamaya, kendilerini değersiz bulmaya, kendilerine karşı atakta bulunmaya ve en son olarak da kendilerine zarar verme ve yok etmeye yönelik eylemlere girişirler. Depresyon ve anksiyete ile ilgili birçok rahatsızlık bu tip bir öfkenin sonucu olarak ortaya çıkar.

Patlayıcı Öfke Çeşitleri:

Ani öfke: Bu tip öfke kişinin tamamen kontrolden çıkmasına yol açar. Hayatın zorluklarına ve hayatlarının her zaman istedikleri gibi gitmemesine tahammül ve sabır seviyeleri az insanlarda ortaya çıkan bir öfke biçimidir. Bu insanların genel hayattaki stres seviyeleri de yüksektir. Çevresindeki insanları ani bir biçimde kırdıklarından dolayı yakınları bu kişilerin yanlarında rahat ve güvende hissedemezler.
Utanca dayalı öfke: Kişi yaptığı hareketten dolayı utanç duyduğunda, bu utancı bastırabilmek için öfkesini abartılı bir şekilde çevresine yöneltebilir. Utanç insanı değersiz ve mutsuz hissettirebilen komplike bir emosyondur. Dolayısıyla bu emosyonla sağlıklı bir şekilde başa çıkmayan insanlar etraflarına karşı saldırgan tavırlar içine girebilirler.
Planlanmış öfke: Öfke bir sürü insanı korkutan, sineye çeken bir olgu olması sebebiyle, bazı kişiler planlı olarak istediklerini elde edebilmek için öfkeli davranırlar. Bu tip bir öfkenin de planlı bir biçimde başlanmış olsa da ----olojik etkileri kontrol dışı olup, insanın kendisine de zarar verecektir.

Kronik Öfke Çeşitleri:

Alışkanlık yapmış olan öfke: Çok uzun ve öfkeli geçirilmiş dönemler insanlarda öfkenin bazı davranış biçimlerinin kronikleşmesine yol açar. Örnek vermek gerekirse, çocuklukları öfke dolu geçmiş insanlar şartlar değişse bile daha eleştirel ve negatif bakış açısına sahip olup, alışkanlık olarak çok daha kolay öfkelenebilme trendine sahip olabilirler.
Korku bazlı öfke: geçerli bir sebebe dayanmayan korkuları olan insanlar da genelde öfke dolu olabilirler. Bu insanlar sürekli korkacak bir sebep buldukları için yaşadıkları stresi sürekli öfkeyle ifade edebilirler. Yersiz aşırı kıskançlıklar da bu tip bir öfkenin alt kategorisinde incelenebilir.

Öfkenizi kontrol edemezseniz, haklı olduğunuz durumda bile haksız duruma düşebilirsiniz. Sinirinizi doğru bir şekilde ifade edememeniz, geri dönülmesi imkansız durumlara ve pişmanlıklar yaşamanıza sebep olabilir.Bunları yaşandıkça en yakınlarınızı bile karışınızda bulabilirsiniz. Böylelikle kendinizi yalnız hissedip öfkenizin daha da artması Öfkenizi sağlıklı bir biçimde aktarabilmek için önce kendinizi tanımanız ve isteklerinizi bilebilmeniz gerekir. Duygularınızı açıkça ifade edebiliyor ve sorumluluklarınızı biliyorsanız, olumsuz duygularınızı da karşı tarafa sağlıklı bir biçimde aktarabiliyorsunuz demektir.

Öfke Ne İşe Yarar?

Öfke, son derece normal ve yaşamın sürdürülmesi için gerekli bir duygudur.
Öfke duygusal bir tepkidir.
Öfke uyarıcı bir işarettir.
Öfke kişiyi tehditlere karşı uyarır ve kendisini korumasına olanak sağlar.
Öfke, yeni öğrenmeler için motivasyon kaynağıdır.
Öfke sınırlandırılabildiği sürece sağlıklıdır ve işe yarar.
Öfke, kontrol edilmediğinde kişinin kendisi ve çevre için zararlı olabilir.
Öfkenin sağlıklı ve işe yarar olabilmesi için inkâr edilmemesi, bastırılmaması ve öncelikle kabul edilmesi, tanınması ve kontrollü bir biçimde ifade edilebilmesi gerekir.

Öfke Ne Değildir?

Öfke bir problem çözme aracı değildir.
Öfke bir öç alma ve intikam yolu değildir.
Öfke başkalarını suçlama biçimi değildir.
Öfke şiddet göstermek ve suç işlemek için bir neden değildir.
Öfke başkalarını kontrol etme yolu değildir.
Öfke bir haklı olma yolu değildir.

Öfkenin Sonuçları
Fiziksel Problemler:
Baş ağrıları,
Mide rahatsızlıkları,
Solunum problemleri,
Cilt problemleri,
Jenital (Üreme) ve böbrek fonksiyonlarında problemler,
Artrit (Eklem İltihabı)
Sinir sistemi rahatsızlıkları,
Dolaşım sorunları,
Varolan fiziksel rahatsızlıkların kötüleşmesi,
Kan şekerinin yükselmesi
Nabzın ve kan basıncının artması
Sık sık ve zor nefes alma
Kas ağrıları, sırt, boyun.

Zihinsel Problemler:
Konsantrasyon bozukluğu
Düşük performans
Unutkanlık
Uykusuzluk
Dikkatsizlik
Davranışsal Problemler:
Alkolizm
Sigara tiryakiliği
Huzursuzluk
Acelecilik
İlaç kullanımı
Aşırı yemek yeme

Öfkenin Depresyon ile ilişkisi

“Yenilmesi gereken ilk düşmanlar, öfke ile umutsuzluktur.” Alain
Depresyon ile öfke arasındaki ilişkiye en geniş biçimde psikanalitik kuramda değinilmiştir. Klasik psikanalitik görüşe göre içe dönük öfke, depresyonun ruhsal etiyolojisinde rol oynayan bir etkendir. Freud yas ve melankoliyi gerçek veya simgesel kayıpların tetiklediğini öne sürerek, depresif hastalardaki suçlanma ve intihar düşüncelerini kaybedilen nesneye karşı duyulan öfkenin, kendine zarar verme isteği şeklinde kişinin kendisine yöneltmesiyle açıklamıştır (Gabbard 1995). Klein, depresyonu olan hastaların kendi yıkıcılıkları sonucunda sevilen iyi nesneleri yok edecekleriyle ilgili umutsuzca kaygılandıklarını ileri sürmüştür (Gabbard 1994).

Depresyonun ruhsal nedenlerine dönük bu kuramsal açıklamaların yanı sıra öfke ve sinirliliğin depresif belirti kümesinin bir parçası olabileceği de ileri sürülmüştür. Depresyonu olan hastaların yaklaşık %30-40’ında öfke atakları görüldüğü, bu oranın anksiyete bozukluğu olan hastalara göre iki kat fazla olduğu ve öfke atakları olan anksiyete bozukluğu hastalarının daha çökkün olduğu bildirilmektedir (Fava ve Rosenbaum 1999). Moreno ve arkadaşları, öfkenin depresyon için olduğu kadar intihar için de belirgin bir tanısal işaret olduğunu saptamışlardır (Moreno ve ark. 1993).