Çevrimdışı

Türkiye’de Radyonun Kısa Tarihi

Ülkemizde ilk radyo yayıncılığı; ya da o yıllardaki yaygın adıyla “telsiz telefon” çalışmaları 1921 senesine kadar uzanır. 1921 yılında Muallim Mektebinde verilen bir musiki konserinin İstanbul Üniversitesinde amatör olarak dinletildiği bilinmektedir. Hediye Fransız telsiziyle 19 Mart 1923 tarihinde de bir deneme yapılır ancak 2 yıl boyunca bir ilerleme sağlanamaz. 1925 yılında çıkarılan “Telsiz tesisi hakkında kanun” yasasıyla Fransızlara telsiz şebekesi kurdurulmasına karar verilir, çalışmalar İstanbul’da Eyüp’te ve Ankara Babaharman’da aynı yıl başlar. 1927’de hizmete girecek vericiler radyo yayıncılığı için de uyumlu hale getirilecektir. Emekleme ve Türkiye’de radyo tarihi için cumhuriyetin ilk yıllarına uzanmak doğru olacaktır.


Aynı zamanda bu yeni telsiz telgraf vericileriyle Londra, Berlin, Moskova, Viyana, Tahran, New York gibi merkezlerle bağlantı da kurulabiliyordu.

Bu saydığımız ülkelerdeki vericilerin toplamdaki güçleri 116 kiloWatt’tı. İstanbul’da ve Ankara’da planlanan radyoların güçleri ise 20 ve 250 kiloWatt’ı buluyordu. Bunlar propaganda amaçlı en güçlü vericiler olarak kurulmuştu. Yapılacak yayınlarının Avrupa’nın her yerine ulaşabileceği tahmin edilerek yayınların Türkçe’nin yanı sıra Fransızca ve Almanca dillerinde yapılması kararlaştırıldı.

5 kilovat vericiyle yapılan ilk yayın, neredeyse kimsede radyo olmadığı için, her akşam postane binasının kapısının üzerindaki hoparlörler üzerinden duyuruldu. Tüm teknik ve fiziki gelişmeler neredeyse radyonun icadı ile paralel ilerlemektedir.

1926’da çıkartılan bir kanunla, 10 yıl süreyle Telsiz Telefon Türk Anonim Şirketi (TTTAŞ) adındaki özel bir şirkete yayıncılık hakkı verilecek, ABD ve İngiltere’de düzenli yayınlara geçilmesinden sadece 5 yıl sonra ise 6 Mayıs 1927’de Türkiye’de radyo yayınları başlayacaktır. Radyoculuğun ilk senelerinde telgraf haberleşmesinin bittiği akşam saatlerinde 4-4,5 saat yayın yapılıyordu. Söz ve müzik yayınları ses ve tiyatro sanatçıları tarafından canlı hazırlanıp sunuluyor, Anadolu Ajansının bültenleri de haberleri oluşturuyordu.

Radyoculuğun Türkiye’deki İlkleri:
Ankara Palas’ın bodrumundan, 5 kW’lık iki Fransız vericisi ile başkent yayına başlar.
120 kW´lık uzun dalga Ankara vericisi 1930’ların sonunda Avrupa’da dahi bir ilktir.
1937’de çıkartılan Telsiz Kanunuyla ruhsatsız radyo kullananlara ağır cezalar getirilir.
Markoni şirketine ihale edilen yeni Ankara Radyosu 22 Temmuz 1938’da yayına geçer.
1939’da Ankara’da 20 kW kısa dalga üzerinden yabancı dilde dış yayıncılığa başlanır.
1945’te İstanbul Radyoevi inşa edilecektir.
1950’de askerlerimiz için Güney Kore’ye seslenen bir kısa dalga radyo kurulur.
Önceleri deneme yayınları yapan İzmir Radyosu ise 1951’de faaliyete başlar.
Radyolarımız, 1964 senesine kadar Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü’ne bağlıdır.
Radyoculuk girişimlerinden Mustafa Kemal’e bahsetmeye karar verilir. Gazi Mustafa Kemal, “Getirsinler de dinleyelim o vakit.” demesi üzerine Hayrettin Bey tüm teçhizatı Orman Çiftliği’ne götürür. İstasyon aradıkları sırada aniden bir Rus radyosu karşılarına çıkar. Mustafa Kemal Sofya’da ateşe iken kulağı az çok Rusçaya dolgundu, bir müddet dinledikten sonra birden ayağa kalkıp “Efendiler, bakınız Ruslar şu anda radyodan propaganda yapıyorlar. Bu radyo bize ziyadesiyle gereklidir.” diyerek radyonun hemen kurulmasını emretti. Bu şekilde radyonun tarihi gelişimi kabaca özetlenebilir.


Türkiye’de Radyo Yayıncılığı:
6 Mayıs 1927’de radyolarımızın ilk sesi Sadullah Gazi Evranos, Tamburi Cemil Bey’in oğlu Mesut Cemil ile Eminönü Sirkeci’deki Büyük Postane’nin üst katında ilk anonsunu gerçekleştirecektir. 9 aylık deneme yayınından sonra 1933’deki adliye yangını sonrasında postaneden taşınmak zorunda kalan idare, Beyoğlu Ambassador Hanı’na geçer. Ankara’da ise ilk yayın Kasım 1927’de yapılır.

Kadir Gecesi okunan Türkçe ezanla başlayan İstanbul Radyosunun ilk canlı yayını Mevlit’le devam eder. Ayasofya Camii’nde tarihler 3 Şubat 1932’yi göstermektedir. Bu naklen yayın Atatürk’ün isteği ile gerçekleştirilir.

Ankara Radyosu ise, 1938 yılında şimdiki binasına geçtikten sonra, ciddi manada eğitim öğretim yapan, sanatkarlar yetiştiren, Türk Müziğinin sorunlarına eğilen disiplinle eğilen bir öğretim kurumu olmuştu. 1936’da hizmete açılan Ankara Devlet Konservatuvarı kadrosundan da yayınlar için yararlanılır. Öte yandan, Türk Sanat Musikisi repertuvarı ile ilgili çalışmalar başlatılarak nota kütüphanesi kurulmasına çalışılır. Şimdilerde dahi faydalandığımız pek çok nota, Fahri Kopuz’un notalardır. Haliyle bir saz ve söz arşivi de bulunmadığından, canlı yayınların dışında, plak yayınları piyasadaki kaliteli plaklarla karşılanırdı. Sanat değerlerine göre tasnif edilen bu kayıtlardan, zamanla büyük bir arşiv oluşturulmuştu. Bu değerli arşiv 1960’lı yıllarda, anlaşılmaz bir nedenle hurda fiyatına plakçılara satıldı. Devam eden yıllarda bir plâk kayıt stüdyosu kurulmuş, icralar arşivlenerek plağa alınmıştı. Ankara Radyosu kütüphanesi kurulduktan sonra, ünlü müzisyenlerin özel koleksiyonları toparlanmaya çalışıldı.


Alintıdır

__________________
Al Beyin Kafana Sokarsın