Psikolojiye Giriş: Psikolojide Ayrık Beyinle Nobel Ödülü Alan Roger Sperry Kimdir?

Roger Sperry ve arkadaşlarının 1981 yılında onlara Nobel Ödülü getiren epilepsi hastaları üzerinde yaptıkları çalışmalar bu anlamda önemlidir. Roger Sperry ve arkadaşları epilepsi hastalarında epilepsi nöbetlerinin etkilerinin bir yarım küreden diğerine yayılmasını önlemek için aradaki korpus kallosumu kesmişler ve nöbetlerin şiddetini zayıflatma yoluna gitmişlerdir. İki yarım küre arasında iletişim bağını sonlandıran araştırmacılar böylelikle iki yarım kürenin bağımsız olarak nasıl çalıştıklarına dair bilgi edinme şansını yakalamışlardır. Ayrık beyin hastaları ile yapılan deneyde herhangi bir nesnenin şekli ekranda sağ tarafa yansıtıldığında kişi nesneyi ekranın arkasındaki alandan rahatlıkla seçebilmekte ve nesnenin ne olduğunu rahatlıkla söyleyebilmektedir. Çünkü ekranın sağ tarafına yansıtılan şeklin imgesi sağ göze gelmekte ve daha sonrasında vücudun sağ tarafından sorumlu olan beynin sol yarım küresine iletilmektedir. Beynin sol yarım küresinin konuşma ve sözel yeteneklerden sorumlu olduğunu bildiğimize göre bu noktada görülen şeklin ne olduğunu söylemek konusunda bir sıkıntı bulunmamaktadır. Şekilde görüldüğü üzere ekranın sağında topu gören ayrık beyin hastası gördüğü topu eliyle yoklayarak ekranın arkasındaki bölümden seçerek bulmuş ve aynı zamanda “Bir top görüyorum” şeklinde gördüğünü sözlü ifadeye çevirebilmiştir. Buraya kadar sağlıklı bir insandan farklı olarak karşılaşılan herhangi bir problem durumu bulunmamaktadır. Asıl problem nesne ekranın solunda yansıtıldığında ortaya çıkmaktadır. Şekil 2.4 ikinci görselde de görüldüğü üzere ekranın sol tarafında yansıtılan çekiç fotoğrafı ile ilgili bilgi önce sol göze ve daha sonra beynin sağ tarafına iletilmektedir. Bu bilgiyi alan sağ yarım küre vücudun sol tarafını kontrol ettiğinden sol el ile ayrık beyin hastası ekranın arkasındaki kısımdan ekrandan gördüğü çekici el yordamıyla seçebilmektedir fakat gördüğü nesnenin ne olduğunu söyleyememektedir. Çünkü sağ ve sol beyin yarım küreleri arasında korpus kallosumun kesilmesi sebebiyle iletişim sonlandırılmıştır. Bu hastalarda şekille ilgili uyarıcılar beynin sağ yarım küresine geldiğinde sol beyinle herhangi bir iletişim olmadığından sağ beyin yarım küre de sözel yeteneklerle ilgili uzmanlaşamadığından hasta tepkisini “Hiçbir şey görmüyorum” şeklinde ortaya koymaktadır. Ayrık beyin hastalarıyla ilgili en önemli nokta sağ yarım küre tarafından algılanan şeyin, sol yarım kürenin bilinçli farkındalığına aktarılamaz olduğudur. Ayrık beyin hastalarıyla ilgili yapılan bir diğer deneyde de deneğin gözleri bağlanarak kişi için tanıdık bir nesne (diş fırçası, anahtarlık vb.) sol eline konulur. Bu nesnenin farkına varan ayrık beyin hastasının bu nesnenin nasıl kullanıldığını taklitle ortaya koyabildiğini fakat ne olduğunu söylemekte zorlandığı görülmüştür. Eğer hastanın sağ eli nesneye dokunur ya da beyne nesneden herhangi bir anahtarlıktan gelen bir şıkırtı gibi sesle ilgili bir veri girişi olursa kişi nesnenin ismini kolaylıkla ifade edebilmektedir. Sağ yarım küre konuşmasa da baz› dil yeterliklerine sahiptir. Ayrık beyinli bir deneğe içerisinde tanıdık nesnelerden oluşan bir liste gösterilir. Listedeki nesneler uzun bir süre gösterildikten sonra liste ortadan kaldırılır. Sağ yarımküreye ulaşması açısından bardak görseli ekranın solunda kısa bir süreliğine yanar. Denekten gördüğünü yazması ve denek gördüğünü yazmaya başlar. Vücut hareketlerinden bir şey yazdığının farkındadır fakat sorulduğunda iki beyin yarım küresi arasında iletişim olmadığından yazdığı şeyin ne olduğu konusunda hiçbir fikri olmadığını ifade eder. Sonuç olarak denek sadece listedeki sözcüklerden birini rastgele tahmin eder. Görüldüğü üzere sol yarımküre daha analitik mantıksal ve gerçekçi çalışmaktadır. Sağ yarımküre ise sözel olmayan müzik ve çevresel sesler gibi daha çok görsel ve mekânsal görevlerde, yüzleri tanımada, duyguların algılanıp ifade edilmesinde etkin görev üstlenmektedir. Araştırmacılar sol yarım küreyi etkin kullanan kişilerin daha neşeli, sosyal, coşkulu ve kendine güvenli, çevrelerindeki olaylara daha olumlu bakan bir yapıda olduklarını, sağ yarım küresi etkin kişilerin ise yeni durumlar› tehdit olarak algılayan, daha çabuk stresin etkisinde kalabilen yapıda ve daha şüpheci olabildiklerini vurgulamaktadırlar.

KAYNAK: PSİKOLOJİ TARİHİ KİTABI