Psikolojiye Giriş: Psikolojide Sinir Hücresi Olan Nöronların Yapısı Nedir?

Nöronların diğer nöronlarla birleşen her bir akson uzantısının uç kısmında düğmecikler şeklinde ‘’Sinaptik Terminal’’ adı verilen şişkinlikler bulunmaktadır. Aslında herhangi bir mesaj› anında ve hızlı bir şekilde vücudun bir bölgesinden diğer bir bölgesine taşıyan nöronlar birbirlerine bağlı değildirler. Akson ucunda yer alan sinaptik terminal mesajı ileteceği nörona temas etmez. Sinaptik terminal ve alıcı görevindeki hücre gövdesi arasında ufak boşluklar yer almaktadır. Bu aralık olan kısım konumundan ötürü ‘’Sinaptik Boşluk’’ ya da ‘’Sinaps Yarığı’’ olarak farklı adlandırılır. Bir nöronun akson ucunda yer alan sinaptik terminal, sinaptik boşluk ve diğer hücrenin dendrit veya hücre gövdesinden oluşan tüm bölge ise sinaps olarak adlandırılan yapıyı oluşturur. Akson ucunda yer alan kısımlar ‘’Sinaptik Kesecik’’ adı verilen küçük keseciklere benzer yapılara sahiptir. Normal olarak sinir akımı sinaptik boşluklu bir elektrik akışı şeklinde atlayarak geçmez. Bunun yerine akımın niteliği ile ilgili aktarım kimyasal yollarla düzenlenir. Sinirsel mesaj bir aksonun ucunda sinaptik terminale geldiğinde sinirsel ileti maddesi, ‘’Aktarıcı Nörotransmiter’’ olarak adlandırılan kimyasal maddenin salgılanmasını sağlar. Akımın niteliğine göre salgılanan çok farklı nörotransmiterler bulunmaktadır. Sinaptik boşluğun diğer tarafında keseciklerden salgılanan bu kimyasal maddelere uyumlu reseptörler (Alıcı Nokta) bulunmaktadır. Her nörotransmiter anahtar ve kilit misali uygun bir reseptöre bağlanır. Nörotransmiterler bitişik nöronlar› uyarıp ateşleyebildikleri gibi, baz› nörotransmiterler de bitişik nöronların ateşlenme olasılığını azaltarak ketlenmesine neden olurlar. Belli başlı bilinen nörotransmiterler şu şekilde sıralanabilir:

Uyarıcı İşlevi Olan Nörotransmiterler: Asetilkolin: Uyarılmışlık hali, dikkat, bellek ve güdülenmeyi tetikler. İnsanlarda çok fazla salındığında spazma, az olduğunda ise felç ve hareketsizliğe neden olur. Nörepinefrin: Genel uyarılmışlık hali, öğrenme, uyanıklık, bellek ve duygu durumunu harekete geçirmektedir. Ketleyici İşlevi Olan Nörotransmiterler: Dopamin: Şizofreni (Ayrıca Parkinson Hastalığı) ile ilintili olarak, hoşnut olma durumunu da içeren pek çok davranış ve duygunun ortaya çıkmasını engellemektedir. Serotonin: Tüm faaliyetlerin ketlenmesinde, uykuya dalma sürecinin başlangıcında, duygu durumlarında ve yeme-içme davranışlarında etkilidir. Endorfin: Ağrı mesajlarının iletilmesini engellemektedir. Baz› maddeler nörotransmiterlerin sinaptik boşluğa salınımı engellerken bazıları da nörotransmiterlerin salınımını sürekli ve daha hızlı hale getirirler. Örneğin; örümcek tarafından ısırılan bir kişide zehrin etkisi ile sinapslardan sürekli uyarılmışlık durumuna yol açan ‘’Asetilkolin’’ adlı nörotransmiterler salgılanarak titreme ve spazmlara neden olur. Öte yandan ‘’Dopamin’’ adlı nörotransmiterin aşırı çalışması şizofreni ile ilgilidir. Bu noktada tedavi olarak kullanılan ilaçlar dopamin ilaçlarını bloke ederek bu hastalığın bulgularının artmasını engellemektedirler.

KAYNAK: PSİKOLOJİ TARİHİ KİTABI

English Preparatory Department
School of Foreign Languages
Assistant English Teacher
Ankara Baskent University
2017-18

“Benim, senden öncem ve senden sonram yok, yalnızca sen varsın...”
C.A - 31.12.2010 - ∞

English Language and Literature
Faculty of Humanities and Letters
Ankara Bilkent University
2010-15