ÇERKEZ ADETLERİ - IRCForumları - IRC ve mIRC Kullanıcılarının Buluşma Noktası

PySSyCaT · 06 Eylül 2016, 00:05

Çerkezlerde evlilik,uyulması zorunlu bin türlü kaidenin eşlik ettiği bir merasimle gerçekleşir.

Bir Çerkez genci izdivaç etmek mi istiyor?Yuvayı geçindirecek parasal gücü olacak,büyük kardeşi bekarsa onun izdivaç etmesini bekleyecek,uzak veyahut yakın akrabadan eş adayı seçmeyecek,olasıysa aynı köyden birini seçenek etmeyecek ama izdivaç edeceği kişinin kesinlikle Çerkez olmasını gözetecek Bütün bu şartlara bir de zor beğenir olmaları ilave edince Çerkezlerin neden geç izdivaç ettikleri yeterince açığa çıkıyor.Ama tüm bunları yerine getirmekte yetmiyor.Kız kaçırmadan kız istemeye,nikahtan düğüne,gelin almadan güvey çıkarmaya bin türlü kaide keskin bir şekilde işliyor.Belki de son zamanlarda o kadar keskin kaideler kalmamış olsa da bakalım önceleri Çerkez düğünleri nasıl olurmuş ve de hangi adetler uygulanırmış.

KIZ İSTEME(LHUH)

Çerkezlerde evlilikle alakalı konuların büyüklerle,anne ve babayla açıkça konuşulması ayıp sayılır.Bütün ilişkiler arkadaşlar,yengeler veya enişteler aracılığıyla yürütülür.İzdivaç etmeye karar veren kız veya erkek,aracılarla bunu anne babasına bildirir.Düğüne kadar bütün süreç,olumsuz sonuçlanması ihtimaline karşı mümkün olduğu kadar gizli yürütülür.Erkek tarafının büyükleri toplanarak lhuh (kız isteme) için gidecek heyeti belirler.Bu heyette genellikle,kız tarafında sözü geçecek aile büyükleri(amcalar),dayı tarafından biri veya babanın arkadaşları yer alır.Damat adayının kendisi ve babası kız istemeye gitmez.Bu heyete kadınlar da katılmaz.Bu heyet kız tarafında yine ailenin büyükleri veya duruma göre babanın yakını tarafından karşılanır.Kızın babası bu merasime katılmaz ve gelenlerle muhatap olmaz.Kızın kendisi de görünmez.İlk istemedeekseriyetle Aile büyüklerine müracaat edelim,görüşelim,şu gün gelin denerek pozitif cevaplamaz.Sonra da,yanıt negatif olacaksa bu açıkça söylenmez, Biz size haber veririz. denir.

HANE GÖRME(VUNAPLHE)

Kızın ailesi erkeğin ailesini tanımıyorsa,ekonomik ve sosyal vaziyetini bilmiyorsa,istemeye gelenlere Çabuk olmayalım,kimi adetlerimiz var denir.Bundan anlaşılan,kızlarını nasıl bir yere vereceklerini görmek (vunaplhe/hane görme) istedikleridir.O zaman gelenler,kendilerini nerede nasıl bulabileceklerini detayıyla bildirir.Fakat vunaplhenin zamanı konuşulmaz;bunu kızın ailesi tayin eder.Bu görev,saygın,dürüstlüğüyle tanınan bir veya birkaç erkeğe verilir.Kız tarafı,habersiz giderek kim olduklarını söylemeden her tarafı titizlikle inceler.Eve,avluya,bahçeye,hayvanlara,komşularla ilişkilerine,yaşlılarının otoritesine,müstakbel kaynananın davranışlarına bakarlar.Sonuç olumluysa vedalaşırken kendilerinin vunaplhe için görevlendirildiklerini açıklar ve konuyu tekrar görüşebileceklerini bildirirler.Vunaplheden iki veya üç gün sonra erkek tarafı hediyelerle kızın ailesine bir heyet (palheyet,palheıh) gönderir.Nikah(nekihıth) için gün belirlenir.Bu gelenek bugün uygulanmıyor.Eskiden de toplumun üst sınıfları arasında uygulanmaz,aksine böyle bir talep hakaret sayılırdı.

NİKAH(NEKİHITH)

Nikah gelinin anne-babasının evinde yapılır.Nikah merasimine güvey ve gelin katılmaz,kendi adlarına vekil
(vueçıl) tayin ederler.Nikahta hoca(efendi) ve güveyle gelinin vekillerinden başka şahitler hazır bulunur.Merasim ayakta yapılır.Önceden herkesin bu merasim esnasındakesinlikle şapka giymesi bir ananeydi. Efendi,gençlerin vekillerinden fikir değiştirip değiştirmediklerini,vasilerinin karı-koca olmalarına razı olup olmadığını sorar.Sonra üç seferdua okur ve her defasında vekillere onaylayıp vermediklerini sırayla sorar.Vekillerinden yanıtından sonra hoca yeniden dua okur ve bunu amin le bitirir.Nikah merasiminde oyunlar ve başka eğlenceler olmaz.Nikah kıyıldıktan sonra sofra kurulur,gençler için,akrabalık için iyi dilek konuşmaları(houh) yapılır.

DÜĞÜNE HAZIRLIK

Nikahtan sonra kız baba evinde bir sene veya daha fazla kalır.Bu süre içinde çeyiz ve müstakbel akrabalar için hediyeler hazırlanır.Bu dönemde genç teyzeler,halalar,gelinler,komşu kadınlar ona yeni ailesinde nasıl davranması gerektiğini,kocasının ve diğer yaşlıların karşısında ne gibi görevleri olduğunu öğretirler.İlk geceden başlayarak evlilik yaşamının gerekleri anlatılır.Evlenecek kız akrabalarının ve yakın komşularının düğünleri dışında diğer sosyal etkinliklere katılmaz.Katıldığında da evli kadınlar gibi sadece izleyici olur.Akşamları kızın yanına kız ve erkek arkadaşları gelir.Jeşşıs(gece oturması) diye adlandırılan sohbet ve eğlenceler düzenlenir.Nikahtan öncearkadaşlarıyla birlikte kızın evine rahatça girip çıkabilen damat,bundan sonra evin çok uzağından geçmek,kızın ailesinden yaşlılarla karşılaşmaktan kaçınmak zorundadır.

BAŞLIK ALMA(VUASEIH)

Başlık(vuase) nikah esnasında belirlenir.Önceden başlık bedeli büyükbaş hayvanlardan ve şıperit denilen cins bir attan oluşurdu ve ailelerin vaziyetine göre değişirdi.Sözgelişibaşlık bedeli 1950li senelerde Uzunyaylada iki at,iki öküz ve 500 liraydı.Nikahtan sonra güveyin akrabaları başlığı hazırlar.Başlığı almak için kız tarafından beş,altı erkek gönderilir,bunların arasında kızın amcası ve dayısı olur.Başlık müzakereleri çok sıkı pazarlıklı geçer ve ince diplomasi gerektirir.Bugün artık başlık parası kalktı veyahut sembolik olarak alınıyor.

GELİN ALMA(NISAŞE)

Dini nikah ve başlığın alınmasından sonra nısaşe(gelin alma) günü kararlaştırılır.Önceden ekseriyetle güzde,hasat bittikten sonra yapılırdı.Ailenin büyüğü akrabalarına,köylülerine ,kendi arkadaşlarına haber verir.Merasim,gelin alıcı sofrası(fızışe yefe) ile başlar.Merasimin nasıl örgütleyeceği konuşulur ve gelin alıcı konvoyunun başkanı(fızışe thamade) seçilir,görevler belirlenir.Gelin alıcıya refakat için seçilen atlı gençler(fızışe şu) kendilerine gösterilen bu güveni onur sayarlar.Gelin arabası kırmızı bir örtüyle kaplanır.Arabada damadın kız kardeşi veya başka bir akrabası ve mızıkacı(pşınavo) bulunur.Arabanın çevresinde atlılar bulunur.Gelin alıcı(fızışe),günün aydınlık vaktinde yola çıkarılır.
Gelin alıcı alayın gelinin köyünün girişinden başlayarak evin avlusuna girinceye kadar engellenmeye çalışılır.Atlı gençlerin en başta gelen görevi arabanın kırmızı örtüsünü kaptırmamaktır.Gelini haneden çıkarma ve arabaya bindirme görevi güveyin kardeşinin veya yakın akrabalarından bir erkeğin görevidir.Gelini oturduğu yerden kaldırmak için ğatecıpşe ve odadan çıkarmak için de aşha vubıdıpşe ödemek gereklidir.Ayrı olarak avludan ve köyden çıkarken gençler tarafından yolu kesilen gelin alıcıdan geçiş bedeli(kuebjedene) alınır.Gelinle beraber çoğunlukla yengesi,teyzesi,amca-teyze erkek çocuğu veya kızı olan gelin arkadaşı (jemheğase veya nısedekue) gelir ve kocasının evine yerleşinceye kadar onunla beraber kalır.Önceden uygulanan teyşerıs ananenine göre,gelin güveyin bir akrabasının veya arkadaşının evine (teyşeres) getirilir ve gelin çıkarmaya (nıseyişe,nıseyişıj) kadar orada kalırdı.Ancak uzun zamandır gelin direk güveyin evine kazançlıyor.Voraydade şarkısı eşliğinde arabadan indirilir ve özel hazırlanmış odaya(lağune) götürülür.Bu sırada nıvoj çetsıvej denilen enteresan bir seremoni yaşanır.Güveyin büyük ninesi varsa temsili olarak haneden kaçar ve güzel sözlerle,vaatlerle ikna edilerek geri getirilir.
Bir müddet sonra,voraydade şarkısı eşliğinde gelini yeni akrabalarıyla tanıştırma merasimi(vuneyişe) yapılır.İkinci sefer,sadece kadınların katıldığı vuneyişe tsuk da yapıldıktan sonra gelin kaynanasının yanına girmekte serbest olur.
Güvey bütün düğün faaliyetleri esnasında bir arkadaşının evinde (şavuape,şavoşıpe) kalır.Sağdıç (şavakot,şavoğ) ve yardımcısı (şavokodze) gereken her şeyi yapmaktan sorumludur.Arkadaşları,düğüne gelen gençler,güveyi burada ziyaret ederler ve ananelere bağlılığını,dayanıklılığını ölçerler.Uygun bir fırsatta güvey kaçırılabilir ve kurtarmalık alınarak iade edilir.Düğünün son günü,başka bir deyişle gelin getirildikten üç,dört gün sonra şavoyişıj (güvey çıkarma) yapılır.Güvey,arkadaşları eşliğinde kaldığı evden törenle kendi evine getirilir.

Düğün davetiyesinde silah ve içki yasağı belirtilecek Kızı almaya gidenlerin sayısı 10’u geçmeyecek Cenazelerde sarılma ve öpüşme olmayacak.

Çerkezler düğün törenlerinde artık dejenere hale gelmiş sosyal kurallarını yeniden düzenledi. Onları harekete geçiren faktör düğünlerde havaya ateş edildiği için çok sayıda kişinin ölmesi oldu.

Tarihi halk meclisi geleneği Kafkasya sürgününden 143 yıl sonra geçen yıl canlandırıldı, kurallar ve yaptırımlar belirlendi. Düğünlerde silah ve alkol kullanımı kaldırıldı. Evlilik öncesi dini nikah yasaklandı. Nişan töreni geleneklere aykırı bulundu. Gösterişe yönelik hediyelere sınır getirildi. Kafkas Dernekleri Federasyonu Başkanı Cihan Candemir el kitapçığı haline getirilen kararların anayasal nitelik taşıdığını söylüyor.

Düğünleriyle, danslarıyla, yemekleriyle ananelerine en bağlı topluluklardan başında gelir Çerkezler. Hayatlarını ortak değer yargıları ve ritüeller belirler. Hep bu kaideler çerçevesinde yaşayan Çerkezler için 2000’li yıllar çok iyi başlamadı. Sosyal hayatlarının en ehemmiyetli parçası düğünler bir eğlenceden çıkıp karabasana dönüştü. Düğünlerde silah kullanımı can alıcı hale geldi. Sözgelimi 12 Temmuz 2004’te Adapazarı’nın Kayalar Köyü’nde iki çocuk annesi Nurgül Taymaz bir düğünde rastgele açılan ateş neticesiyaşamını yitirdi. Bu olayın hemen peşinden değişik düğünlerde 15 kişi daha can verdi. Bunun üzerine, Çerkez toplumunun hatırı sayılır azaları harekete geçti. “Khabze” isimiverilen, yazılı olmayan ananesel hukuk kaidelerini gözden geçirip daha sıkı uygulamak için Kayalar Köyü’nde bir toplantı yaptılar. Toplantıya, 45 köyün seçtiği 141 temsilci katıldı.

Toplantıdan, “Bundan sonra düğünlerimizde içki içilmeyecek ve ateşli silah kullanılmayacak” kararı çıktı. Karara göre köyde düğün yapacak ailenin büyüğü ihtiyar kurulunubilgilendirerek, taahhütte bulunacaktı. Düğün davetiyelerinde de “içki içilmesi ve ateşli silah kullanılması yasaktır” notunun bulunması zorunlu hale getirildi. Hem de aynı minvaldeki afişlerin köy girişinden düğün evine kadar asılması da kararlaştırıldı.
Yasak ihlal edildiği takdirde verilecek cezalar da belirlendi: Önce ihlal edene kendi sülalesi yaptırım uygulayacak. Yasağa uymayan köylere davetiye gönderilmeyecek, o köylerden gelecek davetiyeler iade edilecek. Yasağı ihlal edenin kederli ve sevinçli günlerine kimse katılmayacak, tecrit edilecek. Köyün evvelce belirlediği kurul, ihlalde bulunanın düğün armağanını iade edip düğün yerelinden ayrılmasını sağlayacak. Şayet yasak oyun hatıranda ihlal edilirse düğündeki kadınlar hemen oyun alanını ayrılacak. Düğün hatıranda yasak ihlal edilirse, konuk olarak gelen köy kurulları, hemen düğün alanından ayrılacak. Düğünlerde yasak ihlalini alışkanlık haline getirenlerin hiçbirmeselesinin çözümüne aracı olunmayacak.

EN BÜYÜK YAPTIRIM AYIPLANMAK, DIŞLANMAK

Kafkas Dernekleri Federasyonu Başkanı Cihan Candemir, kaidelere uyulup uyulmadığının kontrol edildiğini söylüyor. Söylediğine göre, bölgedeki düğünlerde içki tüketimi ve silah kullanımı yüzde 95 düşmüş: “Tamamı Çerkez olan köylerde kaidelere uyulduğu görüldü. En büyük yaptırım o insanın dışlanması, ayıplanması veya toplum içinde değersiz hissettirilmesidir. Bu nedenle Kafkasya’da hiç cezaevi olmamıştır.” Candemir’e göre, silah yasağı başta Düzce-Adapazarı bölgesinde hudutlu kaldı. Bursa, Eskişehir ve İnegöl civarında bir müddet daha devam etti. 2006’da yeniden bir düğünde bir kaza oldu. “Bunun üzerine oradaki dernekler ve federasyonumuzun teşebbüsüyle toplanıldı. O yörede de silah kullanılmaması ile ilgili bir yasaklama getirildi.”
Düzce ve Adapazarı’nın hemen peşinden Türkiye çapında katılımla tertip eden büyük khabze toplantılarının ilki 24 Şubat 2007’de Kahramanmaraş’ta yapıldı. Halk meclisi niteliğindeki büyük toplantıların her sene tertip etmesine karar verildi. Kahramanmaraş toplantısının en ehemmiyetli özelliği, alınan kararların bir kitapçık haline getirilmesiydi. Candemir kitapçığın bölgede “bir anayasa niteliğinde uygulayan belge haline geldiğini” dile getiriyor.

Toplantının gündem maddelerini, cenaze, nişan ve nikah törenleri oluşturuyordu. Düğünlerdeki ekonomik külfet, silah ve alkol kullanımı gibi sorunlar tartışıldı. Çok kalabalık grupların kız istemeye gitmesinin erkek tarafına fazlasıyla ağırlama yükü getirdiği, hediye alışverişinin de abartıldığı kanaatine varıldı, sınırlamalar getirildi. Çerkez adetinde olmayan “nişan töreni” uygulamasına da bitirildi. Ananelerdeki gibi önce söz alınması ve sonra nikahın kıyılması kararlaştırıldı. Bölgedeki dini nikahların artışı da bir meseleolarak değerlendirildi.

Candemir, şöyle diyor: “Nişan yerine dini nikah yapılıyordu. O arada düğünü yapıp kızı alıncaya kadar geçen bir müddet var. Bu müddet içinde kızla erkek anlaşamayabilir. Evliliğe mani bir vaziyet çıkabilir. Böyle bir dini nikahın yapılmış olması olumsuz sonuç doğurabilirdi. O yüzden bu kararı aldık.”

CENAZELERLE İLGİLİ KARARLAR

Cenaze merasimi ve sonraki üç günlük yas döneminde cenaze sahipleri maddi ve manevi olarak yalnız bırakılmayacak.

Yapılacak yardımlar gösterişe kaçmadan gizli yapılacak.

Cenazenin cami avlusunda bekleme sürecinde veya daha sonraki aşamalarda, cenaze yakınları ile katılımcıların kucaklaşması khabze kurallarımızda olmadığı gibi sağlık açısından da büyük tehlike teşkil ettiğinden sarılıp öpüşme geleneği uygulanmayacak.
Mezar çıkışında cenaze sahipleri bir sıra halinde dizilecek. Cenazeye katılan bir büyük toplum hesabına başsağlığı dileyecek. Aynı mekanda münferit olarak başsağlığı dilenmeyecek. Taziyelerin bildirilmesi sırasında kucaklaşma, el sıkışma olmayacak, dönüşler soldan olacak, Cenaze sahipleri taziyeleri kabul işiyle uğraşacak, haber verme işini komşu ve arkadaşları yapacak.

NİKAH TÖRENİYLE ALAKALI KARARLAR

Resmi nikah kıyılmadan dini nikah katiyen kıyılmayacak.
Başlık bedeli mananına gelebilecek rastgele bir bedel ödenmeyecek.
Nikaha giden grup beraberinde bir cumhuriyet altını, tatlı, çerez ve meşrubat götürecek. Sadece geline bir kol saati, bir yüzük, kimi giysi, çanta ve ayakkabı götürülebilir.
Miktarı pazarlık konusu yapılmamak şartıyla takılar, gelin geldikten sonra düğün evinde takılacak. Nikaha giderken dürü ve takılar kesin olarak götürülmeyecek.
Karşılıklı olarak gönderilen “dürü”, “bohça” uygulamaları mübalağalıyor. Bu yüzden kaldırılacak.
Nikaha giderken gösterişe yönelik, aşırı hiçbir davranış sergilenmeyecek.
Kızı almaya gidecek kurul 10 kişiyi, araç sayısı bir minibüsü geçmeyecek.
Erkek tarafındakilere şaka da olsa yapılan aşırı zulümler ve para alınması önlenecek.

aLinti..

Benzer Konular
Konu	Konuyu Başlatan	Forum	Cevaplar	Son Mesaj
Çerkez Atasözleri	PySSyCaT	Atasözleri ve Deyimler	1	20 Aralık 2020 05:26
İSLAMİYETE GÖRE ÖLÜM VE ÖLÜM ADETLERİ	PySSyCaT	Örf ve Adetler	0	05 Eylül 2016 23:49
YÖRÜK ADETLERİ – DOĞUM ÖLÜM ASKERLİK	PySSyCaT	Örf ve Adetler	0	03 Eylül 2016 11:27
Çerkez Mantısı	yoSun	Hamur İşleri	6	04 Kasım 2010 22:37
Çerkez Tavuklu Kek	YapraK	Salatalar Mezeler	0	27 Eylül 2009 05:07

Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir)

Etiketlenen Kullanıcılar
Etiketlemek istediğiniz kullanıcılar arasına virgül koyunuz. Örnek: nokta,sukunet,NucLear

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.