Çevrimdışı

1. İşletme Defterinin Tanımı: İşletme defteri, Türk Ticaret Kanunu’nun 66/3 maddesine göre ikinci sınıf tacirlerin ekonomik faaliyetlerini izledikleri defterlerdir.

Vergi Usul Kanunu’nun 178. maddesinde, işletme hesabı esasına göre defter tutacaklar:
- Yeni işe başlayan tacirler
- Vergi Usul Kanunu’nun 177. maddesinde belirtilen iş hacmini aşmayan tacirler olarak belirnenmiştir.

Muhasebe sisteminde tek taraflı kayıt sistemine göre tutulan bir defterdir işletme defteri. İşletme defterinin sağ tarafında gelir, sol tarafında gider sayfaları vardır. Esnaf gider sayılan ödemelerini gider sayfasına, gelir sayılan tahsilatlarını gelir sayfasına yazar. Defterin işlenmesi çok kolay ve anlaşılırdır. Herkez tarafından tutulabilir. İşletme defteri ciltli, sayfaları karşılıklı, sıra numaralıdır. Karşılıklı sayfaların sol tarafı gider kısmından, sağ tarafı gelir kısmından oluşur. İşletme defterinin her sayfasının ilk satırı, bir önceki sayfanın toplamının devredildiği "devreden toplam satırı", son satırı ise sayfa toplamının yazıldığı "toplam satırı"dır.


2. İşletme Defteri Doldurulurken Nelere Dikkat Edilmeli:
- 203 sayılı VUK Genel Tebliği’ne göre işletme hesabı esasına göre tutulacak defterler ayrı yapraklar hâlinde de tutulabilir.
- Kayıtlar mürekkepli kalem veya bilgisayar yazısı ile yazılabilir. Ticari belge üzerindeki tarihinten sonra 10 gün içinde kaydedilmelidir.
- İşlemler, gider ve gelir sayfalarına sıra numarası ile yazılır. Gider sayfaları kendi aralarında, gelir sayfaları da yine kendi aralarında birbirini takip eden numaralar ile kaydedilir. Diğer bir ifade ile giderler kaydedilirken 1. sayfanın gider satırları dolunca 2. sayfanın gider satırlarına devam edilir. Aynı şekilde gelirler de kaydedilirken 1. sayfanın gelir satırları dolunca 2. sayfanın gelir satırlarına geçilerek devam edilir.
- İşletme defterini notere tasdik ettirilmeli veya anlaşmalı matbaalardan temin edilmelidir. (Daha once ticari defter ve belgeler modülünde görmüş olduğunuz belge temininde kullanılan kurallar burada da geçerlidir.)
- Gider ve gelirde söz konusu olan KDV’nin takibi için ayrıca listeler hazırlanabilir.
- İşletmenin varlıklarının, borç ve alacaklarının takibi işletme defterinde yapılamayacağından ayrıca yardımcı defterlerde takip edilebilir.
- İşletme defterine yapılacak kayıtlarda işlemin peşin veresiye veya senetli olduğuna bakılmaksızın işlemle ilgili toplam tutar kaydedilir. Bu defterde de her sayfa dolduğunda karşılıklı sayfaların toplamları ondan sonraki sayfalara aktarılır.

3. Gider Kavramı: Gider, işletme faaliyetlerini yürütebilmek için yapılan ve belli bir döneme ait olan varlık ve hizmet tüketimlerinin parasal ifadesidir. Yani işletme , satışını yaptığı malların temini ve diğer faaliyetler için birtakım harcamalar ( elektrik, su, personel ücreti, kira vb.) yapar. Bu harcamaların tümüne gider denir. Burada iki önemli unsur söz konusudur.
- Tüketimin işletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi için yapılmış olması gerekir.
- Tüketimin belli bir döneme ait olması gerekir.

4. İşletme Defteri Gider Sayfası: İşletme defteri ciltli, sayfaları karşılıklı ve sıra numaralıdır. Bu karşılıklı sayfaların sol tarafı gider sayfasıdır. İşletme defterinin gider kısmına; satın alınan mallar veya sunulan hizmetlerin tutarları, satış iadesi, işletme faaliyeti ile ilgili giderler ve bunlara ait indirilecek KDV kaydedilir. Ayrıca amortismana tabi iktisadi kıymetlere ait indirilecek KDV ve bunlar için dönem sonunda ayrılan amortisman payı da gider sayfasına yazılır. İşletme, mal ticareti ile uğraşıyorsa dönem başı mal mevcudu tutarı, işletme defterinin gider sayfasının nakli yekün satırının satın alınan mal sütununa kaydedilir. İşletme defterinin gider sayfasında aşağıdaki bilgiler yer alır.

4.1. İşletme Defteri Gider Sayfasındaki Bilgiler:

1. Sayfa numarası
2. Nakli yekün satırı (Bir önceki sayfanın toplamının aktırıldığı toplam satırı. Dönemin ilk günü bir önceki dönemden devreden mal tutarı varsa bu satıra yazılır.)(Dönem Başı Mal Mevcudu)
3. Kayıt sıra numarası
4. Kayıt tarihi
5. Alınan belgenin tarihi ve numarası
6. Kaydı yapılan ticari belge ile ilgili açıklama
7. İşletme giderleri (kira, su, elektrik, kırtasiye, temizlik, ısınma, işçilik vb.) ile ilgili ticari belgenin tutarları yazılır.
8. İşletmede satılmak üzere alınan malın toplam değeri yazılır.
9. Mal alışları ve diğer giderler için ödenen indirilecek KDV yazılır.
10. Mal bedeli veya giderlerin bedeli ile KDV toplamı yazılır.
11. Tüm sayfaya yazılan gider, mal, KDV ve toplam bedellerin yazıldığı satır.

İşletme defteri gider sayfası aşağıdaki gibidir:

Sıra No Kayıt
Tarihi Alınan Belgenin Tarih ve Numarası AÇIKLAMA Ödenen Ücret ve Diğer Giderler Alınan Mal Bedeli İndirilecek KDV TOPLAM






TOPLAM

İşletme defteri gider sayfası ile ilgili örnekler:

Örnek: Bir işletme 2008 yılının Aralık Ayı işlemleri aşağıdaki gibidir:

- İşletmenin dönem başı mal mevcudu 10.000 TL dir
- İşletme 02.12.2008 tarihinde işyeri kirası olarak 1.000 TL parayı bankaya yatırmıştır. Karşılğında dekont almıştır. Dekont numarası: 38701
- İşletme 09.12.2008 tarihinde 6.000 TL tutarında malı 875 nolu fatura ile almıştır. KDV oranı %8 hariç
- İşletme 12.12.2008 tarihinde 400 TL tutarındaki elektrik faturasını ödemiştir. Fatura numarası: 9088. KDV %18 hariç
- İşletme 15.12.2008 tarihinde 5.000 TL tutarında malı 987 nolu fatura ile almıştır. KDV oranı %8 hariç

Cevap: İşletmenin işletme defterinin gider sayfası aşağıdaki gibi doldurulur:

Gider Sayfası
Sıra No Kayıt
Tarihi Alınan Belgenin Tarih ve Numarası AÇIKLAMA Ödenen Ücret ve Diğer Giderler Alınan Mal Bedeli İndirilecek KDV TOPLAM
1 01.12.2008 - D.B.M.M. - 10.000 - 10.000
2 02.12.2008 02.12.2008 / 38701 Kira Ödemesi 1.000 - - 1.000
3 09.12.2008 09.12.2008 / 875 Mal Alımı - 6.000 480 6.480
4 12.12.2008 12.12.2008 / 9088 Elektrik Ödemesi 400 - 72 472
5 15.12.2008 15.12.2008 / 987 Mal Alımı - 5.000 400 5.400

TOPLAM 1.400 21.000 952 23.352

__________________

 

Çevrimdışı

5. Gelir Kavramı: Gelir işletmenin mal veya hizmet satışlarından dolayı elde ettiği değerler (hasılat) olarak tanımlanabilir. Defterin gelir kısmında, satılan mallar veya yapılan hizmetler karşılığı sağlanan gelirler ve işletme faaliyetinden sağlanan diğer bütün gelirler olmak üzere iki grup gelir vardır. İşletmenin mal ve hizmet satışları dışında elde ettiği birtakım gelirleri de olabilir. Örneğin faiz gelirleri gibi gelirler de işletme hesabı defteri gelir sayfasına kaydedilir.
6. İşletme Defteri Gelir Sayfası: İşletme defterinin sağ sayfası gelir sayfasını oluşturur. İşletme, gelirlerini bu sayfada gösterir. Gider sayfasında olduğu gibi gelir sayfasında da işlemler, tarih ve işlem sırasına göre kaydedilir. İşletme defterinin gelir sayfasına satılan mallar ve hizmet tutarları, diğer gelirler gibi işlemler kaydedilir. İşletme defterinin gelir sayfası aşağıdaki bilgilerden oluşur

6.1. İşletme Defteri Gelir Sayfasındaki Bilgiler:
1. Sayfa numarası
2. Bir önceki gelir sayfasının yazıldığı aktarılan toplam satırı
3. Yapılan işlemlerin sıra numarası
4. Satışı yapılan mal veya yapılan iş karşılığında düzenlenen satış belgesinin tarihi
5. Satış belgesinin numarası
6. Mal satışının veya işin kime yapıldığının açıklaması
7. Mal satışı dışında elde edilen gelirlerin tutarının yazıldığı sütun
8. Satışı yapılan malın bedelinin yazıldığı sütun
9. Yapılan iş veya satılan mal bedeli üzerinden hesaplanan KDV sütunu
10. Diğer gelirler veya mal bedeli toplamının yazıldığı toplam sütunu
11. Sayfanın dikey toplamının yazıldığı genel toplam satırı. Bu satıra yazılan tutarlar, bir sonraki sayfanın aktarılan toplam satırına aktarılır.
İşletme defteri gelir sayfası aşağıdaki gibidir:
Sıra No Kayıt
Tarihi Verilen Belgenin Tarih ve Numarası AÇIKLAMA Alınan Ücret ve Diğer Gelirler Satılan Mal Bedeli Hesaplanan KDV TOPLAM






TOPLAM

İşletme defteri gelir sayfası ile ilgili örnekler:
Örnek: Bir işletme 2008 yılının Aralık Ayı işlemleri aşağıdaki gibidir:
- İşletme 05.12.2008 tarihinde 6.000 TL tutarında malı 75 nolu fatura ile satmıştır. KDV oranı %8 hariç
- İşletme 15.12.2008 tarihinde 400 TL tutarındaki bir iş yapmıştır. Karşılğında makbuz kesmiştir. Makbuz numarası: 008. KDV %8 hariç
- İşletme 18.12.2008 tarihinde 240 TL bankadan faiz gelirini 768 nolu makbuz ile çekmiştir.
- İşletme 20.12.2008 tarihinde 2.000 TL tutarında malı 76 nolu fatura ile satmıştır. KDV oranı %8 hariç
- İşletmenin dönem sonu mal mevcudu 3.500 TL dir.
Cevap: İşletmenin işletme defterinin gelir sayfası aşağıdaki gibidoldurulur:
Gelir Sayfası
Sıra No Kayıt
Tarihi Verilen Belgenin Tarih ve Numarası AÇIKLAMA Alınan Ücret ve Diğer Giderler Satılan Mal Bedeli Hesaplanan KDV TOPLAM
1 05.12.2008 05.12.2008 / 75 Mal Satımı - 6.000 480 6.480
2 15.12.2008 15.12.2008 / 008 Hizmet Yapımı 400 - 32 432
3 18.12.2008 18.12.2008 / 768 Faiz Geliri 240 - - 240
4 20.12.2008 20.12.2008 / 76 Mal Satımı - 2.000 160 2.160
5 31.12.2008 31.12.2008 D.S.M.M. - 3.500 - 3.500

TOPLAM 640 11.500 672 12.812

__________________