Çevrimiçi

Hayranlik uyandiran bilim zihinsel saglik uzerinde olumlu bir etki yapabilir mi? Ayni dini maneviyattaki gibi huzur dolu ve husu icinde olmamizi saglayacak duygulara yol acabilir mi? Bu durumu nasil tanimlayabiliriz? Gelin sorularin cevabini birlikte bulalim.

Oncelikle maneviyatin ne anlama geldigini, maneviyatin kuramsal cercevesini ve maneviyat psIkolojisini incelemekte fayda var. Bu hususta karsimiza ilk cikan kavram ise dini maneviyattir.

Maneviyat Nedir?

Maneviyat, bilimsel bir yaklasimla ele alinacak olursa tabiat ve fizik otesi konulari ele alan, ilahi kokenlere dayali bir ekoldur. Kavram Arapcadan dilimize gecmistir. Peki, Maneviyat kavrami, kavramla ilgili yapilan bilimsel calismalar cercevesinde nasil bir gelisim gostermistir?

Maneviyat calismalarinin tarihi surecine bakilacak olursa 1900’lu yillarda sasirtici bir tabloyla karsilasiyoruz. Oncelikle maneviyat calismalarinin neredeyse yalnizca Fransiz Katolik dunyasiyla sinirli oldugu goruluyor. Ayrica maneviyat calismalarindaki butun tanimlamalar dogmatik bir temel uzerinde sekilleniyor. Sonrasinda maneviyati anlamak icin sadece teoloji ile sinirli olmayan diger perspektiflerden de maneviyati irdelemek icin bazi girisimlerde bulunuldugu, ilk calismalarin yapildigi goruluyor. Bu noktada PsIkoloji ve PsIkiyatri dallari mistik fenomenlere iliskin olumsuz bir tavir sergiliyor. 2007 yilina gelindiginde ise karsimiza cok farkli bir tablo cikiyor. Sanki ruhsal bir patlama gelmiscesine maneviyat kuresel bir hale geliyor ve fenomenleri cesitli bilim dallarinin odak noktasi haline geliyor. Oyle ki sadece sosyal bilim dallari degil tip ve doga bilimleri de maneviyata ilgi gosterip maneviyat alaninda pek cok calisma gerceklestiriyorlar.

Manevi bilimlerinin teorik icerigi ise Wilhelm Dilthey tarafindan olusturulmustur. Dilthey, “Manevi Bilimlere Giris” kitabiyla(Einleitung in die Geistesswischaften, 1883) maneviyat bilimlerine uygulanabilir sosyal bir boyut kazandirmakla birlikte maneviyati bilimlerin butunu olarak ilan etmistir.

Gelelim esas konumuza. Yeni bir kavram olarak bilimsel maneviyati nasil aciklayabiliriz? Bunun icin arastirmanin detaylarini incelememiz gerekiyor.

Yeni Arastirma Kapsaminda Yeni Bir Kavram: Bilimsel Maneviyat

PsIkologlar, geleneksel olarak dinle iliskilendirilen faydalar gibi bilimin maneviyati ile pozitif refah(manevi iyi olus) arasinda da derin bir baglanti ortaya cikardilar.

Warwick Universitesi Universitesi’ndeki psIkologlar tarafindan yurutulen arastirmalar, geleneksel olarak dinle iliskilendirilen faydalara benzer sekilde, bilimin maneviyati ile olumlu refah arasinda derin bir baglanti oldugunu ortaya cikardi.

Arastirma, insanlarin bilimi bir maneviyat kaynagi olarak nasil kullandiklarini ve bunun kendi refah duygulariyla baglantisini arastirdi.

Warwick Universitesi’nde Docent ve calismanin bas yazari Dr.Jesse Preston sunlari soyledi: “Maneviyat cogunlukla dinle iliskilendirilir, ancak bilim, bircoklari icin guclu bir hayranlik ve merak kaynagi olabilir. Kendini ve evreni anlamak icin anlamli bir kaynak saglayabilir ve dunyadaki yerimizle ve baskalariyla baglanti duygusunu gelistirebilir.”

Bilimsel Insanlar Dindar Insanlarda Gozlemlenen Manevi Iyi Olusla Paralellik Gosteriyor

Uc calismada, Dr. Preston ve arastirma ekibi 1197 kisiyle(602 erkek, 589 kadin ve 6 kisi 3. cinsiyet) dini inanclara, maneviyata yonelik tutumlari ile bilime ilgi ve inanclari hakkinda anket yapti.

Ilk calisma “Bilimin Maneviyati” kavramini olusturdu ve insanlara bilimle ugrasirken askinlik, baglanti ve anlam duygularini sordu. Katilimcilarin yanitlari, bilime ilgi ve inanc, hayranlik duygulari, hayatlarinin anlami ve dini inanclar dahil olmak uzere bilime yonelik diger tutumlarla karsilastirildi.

Bilimin maneviyati, bilime inancla iliskiliydi ancak bilime ilgi ve bilime inancla ilgili diger tutumlardan farkli olarak Bilimin Maneviyati ayni zamanda husu ve genel maneviyat duygulariyla da iliskilendirildi. Bu, maneviyatin bilimsel kaynaklarinin dini maneviyatla psIkolojik olarak benzer olabilecegini gosterdi.

Ikinci calismada arastirmacilar, ozellikle 526 ateist ve agnostikten olusan bir gruba odaklandilar ve Bilimin Maneviyatinin, mutluluk ve yasamin anlami gibi psIkolojik refah(manevi iyi olus) olcumleriyle iliskili oldugunu buldular.

Preston, sonuclara yonelik soyle bir aciklama getiriyor: “Onceki arastirmalar, dini inancin genel olarak olumlu zihinsel refahi ongordugunu ortaya cikardi, ancak ayni zamanda dindar olmayan kisilerin daha zayif bir psIkolojik refaha maruz kalabilecegini belirtti. Bu arastirma aslinda, din disindaki maneviyat kaynaklarinin, bilim gibi benzer olumlu etkilere sahip olabilecegini gostermistir.”

Anlamli Deneyimler Bilimdeki Egitsel Sonuclari Iyilestirebilir

Ucuncu calisma, Bilimin Maneviyati ile bilime katilim ve ogrenme arasindaki baglantilari arastirdi ve bilimdeki manevi deneyimlerin bilimsel bilginin daha guclu katilimini ve hatirlanmasini ongordugunu buldu.

Dr.Preston, arastirmanin bulgularinin okullarda bilimin ogretilmesini ve ogrenilmesini gelistirebilecegini ve daha iyi egitim sonuclari ongorebilecegini soyluyor:

“Bilim ve din bircok yonden farklilik gosterse de, hayati anlayis, husu ve tutarlilik duygulari araciligiyla maneviyat kapisini paylasiyorlar. Bu arastirmanin da ortaya cikardigi gibi bu maneviyat kapisinin bazi onemli yararlari ve sonuclari vardir”.

Bilimin maneviyatina iliskin daha fazla duyguya sahip insanlar diger bir deyisle bilimsel maneviyata daha fazla sahip insanlar, bilim ogrencileriyle daha olumlu bir sekilde ilgileniyordu, bu da daha iyi bir bilimsel bakis acisi on goruyordu. Ve bir grup ateist ve angostikte, Bilimin Maneviyati, manevi iyi olusu sagliyordu.

Dr.Preston, bu calismanin, yalnizca mevcut anlayisimiza iliskin belirtilen tutumlara degil, ayni zamanda genel maneviyat anlayisimiza da katkida bulundugunu belirtmistir. Daha fazla bilimsel maneviyata sahip insanlar, bilim materyalleriyle daha pozitif bir sekilde ilgilendiler, bu da daha iyi bir bilimsel performansi ongoruyordu. Ve olcum yapilan bilimsel maneviyata sahip bir grup ateist ve agnostikte dindar insanlarda sIklikla gorulen olumlu etkilere paralel olarak yasami anlamli bulma ve manevi iyi olusa sahip olduklari goruldu.

Ozetle bilimsel ilgi beraberinde bilimsel maneviyati getirmekte ve bu da insana ve insanliga cok onemli fayda ve katkilar saglamaktadir. Ayrica bilimsel maneviyat, “hakikate varmak” seklinde ifade ettigimiz her seyin bir yaraticisi oldugu gercegine de ulasmayi saglamakta dolayisiyla kisinin aydinlanmasini ve dini maneviyata ulasmasini da saglayabilmektedir. Fakat bu konuda cok daha fazla arastirmaya ihtiyac vardir. Arastirma kapsaminda su sorular uzerine yogunlasilabilir:

Bilimsel maneviyata sahip ateistler kendi varolus hakikatlerine ne kadar ulasabiliyorlar?
Bilimsel maneviyatin ruhsal etkileri, dini maneviyatin ruhsal etkileri gibi uzun vadeli oluyor mu?
Bilimsel maneviyatin sagladigi “iyi olus” dini maneviyattaki “biz” duygusunu kapsiyor mu? Yoksa daha cok bireysel iyi olusa mi yonelik?
Dindar olup bilimsel maneviyata sahip insanlarla ateist olup bilimsel maneviyata sahip insanlar arasinda manevi iyi olus acisindan derece farki var mi?
Bilimsel maneviyat ile dini maneviyat arasindaki manevi iyi olusun farkini ancak ateistken dindar olan bir kisi hissedebilir ve en iyi anlayabilir. Bu hususta yukarida olusturulan sorulardan yola cikilarak karsilastirmali bir analiz yapmak faydali olacaktir. Ornegin; onceden ateistken sonradan Musluman olan bilimsel maneviyata sahip katilimcilardan olusan bir orneklem olusturulup konu derinlemesine incelenebilir. Ayrica diger dinlerle karsilastirmali bir analiz de yapilabilir.

Boylece derinlemesine bir arastirmayla zihinlerde olusan soru isaretleri giderilerek insanliga isIk tutulabilecektir.

Alıntı