Çevrimiçi

Tasavvufun Ozellikleri nelerdir?

Kisinin Allah’a dolaysizca yakin olmasini ifade eden tasavvuf dusuncesi Hz. Muhammed’in vefatindan iki yuz yil kadar sonra kurumlasmistir. Ancak Hz. Muhammed’in Hira magarasinda inzivaya cekilmesi, tasavvufun ilk ornegi olarak gosterilmektedir. Tasavvuf, birden ortaya cikip yayilmamis, belli asamalardan gecerek olgunlasmis bir felsefi dusunce sistemidir.

Tasavvuf Nedir?

Tasavvuf nedir sorusuna verilebilecek en iyi yanitlardan biri; hem bir inanc hem de bir yasam bicimidir. Tasavvuf basli basina bir inanc sistemi olmasa da bir felsefe, hatta bir yasam bicimi olarak karsimiza cikabiliyor.

Tasavvufun diger adi sufizm ya da sufiliktir. Tasavvuf “Kuran-i Kerim’in butunune inanip onu yasamak” seklinde de tarif edilebilir.

Tasavvufi ogretiye gore insan kendini kesfetme yolculuguna cikar. Kisinin kendine sordugu ve kendini bulmaya yonelik sorular sufizm ogretisine gore cevaplanir. Dikey ve yatay olmak uzere iki boyut vardir. Dikey boyutta insan kendini ozunu bulurken, yatay boyutta dunyevi iliskilerde sevgi ve uyum vardir.

Tasavvufa gore bilginin uc kaynagi vardir ve bunlar akil, nakil ve vahiydir. Tasavvuf her ne kadar felsefenin alanina girse de felsefeden farkli olarak metafizik dunyanin anlasilmasi icin sadece aklin yeterli olmadigina inanir.


Tasavvufun Gelisimi
Tasavvuf dusuncesinin gelisimi uc asamadan gecmistir;

Ilk asama olan olusum asamasinda dunyevi ve maddi degerlere sirt donerek tamamen Hz. Muhammed’in izinden gitme fikri on plana cikti.

Bu dusunce yapisinin on plana cikmasinin en buyuk sebeplerinden biri 8. yy.da Emeviler doneminde devlet adamlarinin kendilerini dunyevi zevklere fazlaca kaptirmasiydi. Buna bir tepki olarak zahidler inzivaya cekilerek kendilerini tamamen ibadete verdiler. Olusum asamasindaki tasavvuf dusuncesinin onemli temsilcileri arasinda Veysel Karani, Cafer Sadik, Ibrahim Edhem sayilabilir.

9.yuzyilda tasavvufun ikinci donemi baslar. Bu donem sistemlesme donemidir ve tasavvuf Iran, Turkistan ve Kuzey Afrika’da yayilmaya baslamistir. Sistemlesme donemi Allah’a dogru manevi bir yolculuktur. Ancak sistemlesme donemi de kendi icinde iki doneme ayrilir.

Tasavvufun bu donemde hizlica yayilmasinin en buyuk nedeni o donemdeki Mogol istilasinin yarattigi yikim ve bu yikimin sebep oldugu ruhani arayistir. Ozellikle Fergana Vadisi denilen ve Buhara, Semerkant ve Taskent sehirlerini kapsayan bolgede bir cok mutasavvif (tasavvuf ehli kisiler) karsimiza cikar. Ahmed Yesevi ve Ebdulkadir Geylani bu isimlere en iyi orneklerdendir. Mevlana Celaleddin Rumi, Cuneyd Bagdadi, Haci Bektasi Veli, Imam Gazali, Muhyiddin Arabi ve Yunus Emre diger buyuk mutasavviflar ya da sufilerdendir.

10. yy. itibariyla tasavvufa en buyuk katki Fars ve Turkmen Muslumanlari tarafindan yapilmistir.

Ilk doneminde insani niteliklerin ilahi niteliklere donusmesi gibi bir anlayis bas gosterdi. Bu inanci benimseyenler velilerin olaganustu gucleri oldugunu ve Allah’in butun nitelikleriyle velilerde tecelli ettigini savundular. Elbette bu gorus o donemde basta din bilginleri olmak uzere insanlarin buyuk tepkisine neden oldu. Bu anlayisa sahip olanlar ya hapsedildi ya da surgune gonderildi. Ancak bu dusunce tamamen ortadan kalkmadi ve ileride Muhyiddin Arabi’nin “vahdet-i vucud” yani varligin birligi ogretisine dayanan felsefi sistem haline geldi.

Sistemlesme doneminin diger bir tutumu ise birincisini tamamen reddeden, tasavvufta seriata uygunluk arayan ve ayni zamanda akil ve dusunceye onem veren bir tutumdur. Vahdet-i vucud ogretisine karsilik vahdet-i suhud yani gorulenlerin birligi ogretisini gelistirip savundu. Gazali bu fikri savunan dusunurlerdendir.

Tasavvufun ucuncu asamasi olan orgutlenme doneminin baslamasi ise 12. yuzyila tekabul eder. Bu asamada bazi mutasavviflar tasavvufi uygulamalari kendi dusunceleri dogrultusunda yorumlayarak kendi isimlerini tasiyan tarikatlar kurdular.

Alıntı