Makale tanımı herkes için değişen bir tanım değildir. Az çok herkesin üzerinde mutabık olduğu bir kavramdır. Ancak zamanla birlikte makalenin tanımı ve kapsamı da değişmektedir. Makalenin tanımı konusunda sizlere birkaç ansiklopedik tanım verdikten sonra, günümüz makale anlayışını sizlerle paylaşmak istiyorum.

Makale, herhangi bir konuda bir düşünceyi, bir görüşü açıklamak, savunmak ya da bilgi vermek için yazılan yazı anlamına gelmektedir. Her alanda, her konuda makale yazılabilir. Denemenin tersine bir makalede kanıtlara, belgelere vb. dayanmak, bir sonuca varmak gerekir. Bir sınırlama olmamakla birlikte, makale denilince genellikle gazetelerde yayımlanan düşünce yazıları akla gelmektedir. Bunun nedeni makalenin gazeteyle birlikte doğup gelişmiş bir yazı türü olmasıdır. Nitekim Türkiye’de de ilk makaleler Tanzimat döneminde gazetelerle birlikte görülmüştür. Türün öncüsü Tercüman-ı Ahval’deki (1860) makaleleriyle Şinasi’dir (Yeni Kültür Ansiklopedisi).

Makale, “delil ve ispat yolu ile anlatım”a dayanan fikir yazısıdır. Diğer fikir yazılarından (fıkra, sohbet, deneme), belli bir saha ile ilgili ihtisasa veya araştırma-incelemeye dayanması ile ayrılır. Hemen her konuda makale mevzuu olabilir. Klasik kompozisyon planına göre, makalenin “giriş” kısmında konu ortaya koyulur ve bununla ilgili iddialar sıralanır; “gelişme” bölümünde, muhtelif delillerle iddianın isbatına gidilir ve “sonuç” bölümünde okuyucuya öğretilmek veya telkin edilmek istenen görüş ve düşünceler tekrar edilir. Makaleler çoğunlukla günlük gazetelerde, mecmualarda neşredilir; çeşitli uzunluklarda olabilirse de, daha çok 400-600 kelime civarındadır. Gazetelerde, daha çok aktüel hadiselere ait makaleler yayımlanır (Yeni Türk Ansiklopedisi).

Makale, her konuda bir görüşü savunmak, bir fikri ispatlamak veya bilgi vermek maksadıyla yazılan yazılara denir.

Makale bir gazete yazısıdır. Bir gazetenin görüş açısını temsil eden yazılara başmakale adı verilir. Başyazı tabiri de kullanılmaktadır. Ancak bazı dergi ve kitaplarda da belli bir konuyu derinlemesine inceleyen uzun makalelere rastlanabilir. Konu tahdidi olmayan makalede aranan şeyler; güzel bir üslup, ciddi ve hüküm bildiren kesin ifadeler, iyi seçilmiş seviyeli kelime ve deyimler, hükmü ispat etmeye yarayan doğru bilgi ve deliller olarak sıralanabilir.

Bir makale, giriş, gelişme ve sonuç bölümü olmak üzere üç bölümden meydana gelir. Umumiyetle bunlardan giriş bölümünde ele alınan konu ortaya konur, gelişme kısmında konu açılır, çeşitli delil ve misallerle beslenir ve sonuç kısmında önceki anlatılanların üstüne oturacak bir hüküm verilir. Bazı makalelerde önce hükmün verilip sonra açıklama ve ispatlar yapıldığı da olur.

Türk edebiyatına bu tür Tanzimattan sonra girmiştir. Meşhur makale yazarları arasında Namık Kemal, Ziya Paşa, Osman Turan, Nihad Sami Banarlı, Ali Fuat Başgil, Samed Ağaoğlu, Yalçın Özer isimleri hatırlanabilir (Yeni Rehber Ansiklopedisi).

Bu tanımlara ve günümüz şartlarına bakıldığında makalenin bir tanımı vardır demek yanlış olur. Çeşit olarakta birkaç çeşit makale olduğu düşüncesindeyim. Bunlardan bazılarını açıklamam gerekirse;

Gazete makaleleri: Gazetelerdeki köşe yazılarıdır. Sadece bir konuda yazarın görüşlerini, hatta yorumlarını içerir. En kısa makalelerdir. İspat ve bilimsellikten çoğu zaman uzaktır.

Kitap-Dergi makaleleri: Belli bir konuyu delilleriyle birlikte ortaya koyan, karşısındakine bilgi vermeyi amaçlayan. Uzun ya da kısa olabilen makalelerdir ancak bu makaleler genellikle daha derinlemesine bilgi içerirler ve daha uzundurlar.

Sanal Makale: İnternet ortamında bulunan her türlü bilginin değerlendirilmesini amaçlayan, uzun ya da kısa olarak yazılabilen, ele alınan konu ile ilgili derinlemesine bilgi verilen, makalenin sadece yazıdan oluşmadığını, bir makalede resim, video, müzik vb. teknolojik imkanlarında kullanılabileceğini kanıtlayan yeni bir yazım türüdür makale.

Makale, herhangi bir konuda bilgi, düşünce ve görüşlerinizi yazıya aktarmak demektir. Aklınıza gelebilecek her konuda makale yazılabilir; arkadaşlık, teknoloji, msn, web tasarım, spor, tarih, eğitim, eğlence, arama motorları, güncel olaylar…

Makale her konuda yazılabilir ama herkes makale yazamaz. Bunu şöyle de söyleyebiliriz: Herkes iyi makale yazamaz. Peki iyi bir makale yazabilmek için neler gerekir? Makalenin özellikleri nelerdir?
Makale Nedir? adlı makalemizde makalenin tanımıyla ilgili ayrıntılı bilgiyi bulabilirsiniz.

Makale Özellikleri :

* Makalenin amacı hangi konuda olursa olsun "bilgi vermek"tir

* Makale sade ve herkes tarafından anlaşılır olmalıdır Makale her konuda yazılabilir

* Makale genellikle kısa ve öz yazılardır

* Makale de öne sürülen bilgi, düşünce ve görüş açıklanır

* Makalede açıklanan konuyla ilgisi olmayan hiçbir cümleye yer verilmemelidir.

* Makale dergi, gazete ve uygun içerikli sitelerde yayımlanır

* Makale içeriği özgün olmalıdır, orijinal olmalıdır.

* Tek bir konuyu ele almalı ve o konu hakkında derinlemesine bilgi vermelidir

* Makale başlığı konuyu tam anlamıyla açıklayıcı nitelikte olmalıdır.
Makaleler için kullanılan genel tabir kısa olmaları yönündedir. Ancak bu tamamen yanlıştır. İyi bir makale kısa olmaktan çok, ele alınan konuyu en iyi şekilde açıklayıcı nitelikte olmalıdır. Bu da kanımca makalenin uzun olmasını gerektirir. Makalede ele alınan konuyu bütün yönleriyle açıklamak, kendi görüşlerinizi örneklerle belirtmek, açık ve öz bir anlatım tarzıyla yazmak gerekir ki bu sayede makaleyi okuyan kişi birçok farklı açıdan konuyu değerlendirebilsin ve yazarın düşüncelerini paylaşabilsin.

Makalenin uzun olması gerekir düşüncesiyle konuyla alakasız cümleler asla kurulmamalıdır. Makale, öz, özgün ve geniş kapsamlı olmalıdır. İyi bir içerik, yalın bir anlatım, kapsamlı bir çalışma yaparsanız eğer işte gerçek makale odur.

Makale, Tanzimat döneminde Batı’dan alınan ve gazetecilikle birlikte yaygınlaşan bir türdür. Şuan itibariyle gerek sosyal yaşantımızda, gerekse internet dünyasında sürekli değişen, gelişen ve yaygınlaşan dinamik bir yapıya sahiptir.

İyi makale yazmanın bir sırrı daha vardır ve bu sır bir makale için olmazsa olmaz değerindedir. Bu sır aynen "cefa çekmeden, sefa sürülmez" atasözünü andırır. İyi ve kaliteli bir makale yazabilmek için, çok emek vermek gerekir. Her kelimenin üzerinde düşünmek gerekir. Zamanınızı, aklınızı, emeğinizi bu işe vermeniz gerekir. Kısaca bu işe gönül vermeniz gerekir.

Bir şairin hikayesi vardır bilmem bilirmisiniz! Şair şiirini yazar ama bir türlü son noktayı koyamaz. Bir yerinde bir eksiklik olduğunu düşünür. Kararsız kalır. Bir kelimeye takılır. Değiştirir olmaz, kaldırır olmaz. Akşama kadar devam eder bu. Arkadaşıyla konuşurken arkadaşı sorar ne yaptın bütün gün? Şairimiz cevap verir "akşama kadar bir kelime üzerinde düşündüm, bir türlü uygun kelimeyi bulamadım, bende kelimeyi kaldırdım, onun yerine bir virgül koydum" diye cevap verir. Olayı tam hatırlamıyorum hatırlayan varsa ve olayın tamamını anlatırsa yorum ya da iletişimden sevinirim. Makaleye de eklerim.

Sonuç itibariyle makale yazmakta, bu şairimizin şiir yazması gibidir. Emek ister, zaman ister... her şeyden önemlisi gönül vermeni ister.