Başlığa baktığınızda bu yazının daha çok kişisel gelişim ya da psikoloji ile ilgili olduğunu düşünebilirsiniz. Onun için öncelikle bu yazının PDR ile olan bağlantısını açıklamak gerekir.
PDR’ciler olarak hepimiz biliyoruz ki PDR önleyici bir hizmettir ve hafif uyum bozukluklarını gidermeye çalışır. Bu cümle çok önemli çünkü PDR’nin önleyici bir hizmet olduğu vurgulanmıştır. Peki PDR’nin önleyici hizmet olması ne demektir?
Bunu biraz açacak olursak; PDR bireylerin uyumlu, dengeli bir hayat sürmeleri ve sorunları ilerlemeden önce nasıl davranmaları gerektiği konusunda bireylere yardım etmeyi amaçlar.
Biz biliyoruz ki bireylerin hayat uyumunun bozulmasına neden olan ya da bu uyumun devam etmesini sağlayan önemli etkenlerden biri de bireyin nesne veya olaylara nasıl baktığı ile ilgilidir.Yani bireyin bakış açısı çok önemlidir.Keza aynı olayda bazı bireyler stres yaşarken bazıları yaşamaz. İşte bu noktada birey nasıl bir dünya görüşüne sahip olmalı, davranış ve düşüncelerinde duygularıyla mı hareket etmeli yoksa mantığını mı daha öne almalı? Soruları çok önemlidir.
Psikolojik danışman bireyin bunları düşünüp, mantığını ve duygularını, dengeli ve anlamlı (mantık dengeyi duygular da hayatın içindeki anlamları karşılar) bir hayat sürdürebilmesi için nasıl kullanabileceği konusunda ona yardımcı olabilir. Böylece PDR önleyici bir hizmet olur ve sorunlar ilerlemeden çözülebilir.
Dengeli ve anlamlı bir yaşam için mantık mı yoksa duygular mı öncelikli olmalıdır?
Önce mantığı ele alalım. Mantık yerine akıl da kullanılabilir. Ancak akıl daha geneldir. Duyguların oluşmasın sağlayan da zaten akıldır. Onun için mantık kelimesinin kullanılmasının daha uygun olacaktır.
Şimdi bireyin duyguları bastırarak daha çok mantığı öne aldığını varsayalım;
İnsan kendisi olmalıdır, olduğunuz gibi görünün; bu tarz cümlelere kişisel gelişim kitaplarında çok sık rastlarız. Bu cümlelerin bağımsız ve kendine güvenen bir kişiliğin gelişmesi, bireyin kendine saygısı duyması ve kendini kabul etmesi için önemli olduğu söylenir. Bunun doğru olduğu kanaatini çoğumuz taşıyoruz. Çünkü birey diğerleri tarafından beğenilmek ve övülmek için olduğu gibi davranmaz, beklentileri karşılamaya çalışırsa, bu beklentiler değiştikçe kendisi de değişmek zorunda kalır. Ve zamanla bu beklentiler kendisine ait hiçbir şey bırakmaz onda. Kendisi için değil başkaları için yaşayan biri haline gelir.
Peki bir insan neden kendisinden çok başkalarını önemser ve onların beklentilerini karşılamaya çalışır? Bunun birçok nedeni olabilir. Ancak en önemlisi kişinini beklentileri karşılayarak menfaat elde etmeye çalışmasıdır. Menfaat de mantığını çok ön plana çıkarması ve duygularını önemsememesinden kaynaklanır. Çünkü mantık kendini düşünmesi ve herhangi bir işten nasıl karlı çıkabileceğini hesaplaması gerektiği düşüncesini ona verir. Ve olduğu gibi davranmasına izin vermeyerek, PDR deyimiyle kendisini gerçekleştirememesine neden olur.
Duyguya gelecek olursak;
Bireyin mantığı daha az önemseyerek duygularını ön plana aldığını düşünelim. Duygular hayatın içindeki güzellikleri daha yakından hissetmemizi sağlar. Mantık ile tadını alamayacağımız hazları duygular sayesinde alabiliriz. Duygular hayata farklı boyutlar ve anlamlar katar. Utanç, üzüntü, sevgi, gurur, özgüven ne kadar önemlidir değil mi? Bunların olmadığını bir düşünsenize. Hayat ne kadar anlamsız ve insanlar ne kadar sıradan olurdu. Bunların yanı sıra duyguları önemsememin başka bir nedeni de insanların olduğu gibi davranmalarını sağlamalarıdır. Çünkü duygular yoğun yaşanırsa bunlar olduğu gibi dışarı yansır. Duygu menfaat de gözetmeyeceği için insana bir doğallık katacağı alenidir. Ancak duygular insanı yanıltabilir, başkaları tarafından kullanılmaya neden olabilir.
Vicdan duygusu yoğun olan bir insan düşünelim. Böyle bir insanın diğerleri tarafından kullanılması çok kolaydır. Diğerleri her seferinde başka bir bahane uydurarak onu kullanabilir,ondan istediklerini elde edebilir.Bir örnekle, anlatılanları somutlaştırmak gerekirse; çok sık duymuşuzdur mantık evliliği mi aşk evliliği mi sorusunu? Aşk da bir duygu olduğu için olaya mantık ve duygu açısından bakmak gerekir.
Mantık size zengin ya da sosyal statüsü yüksek biri ile evlenmeniz gerektiğini söyler. Çünkü daha rahat bir yaşam daha yüksek hayat standartları sizi bekliyordur. Mantıklı olan budur.
Duygularınız ise olaya farklı bakar. Belki özgüvenli olması ya da doğal olması sizi çok etkilemiştir. Siz de bu duygulara sahip olduğunuz ve bu duygulara önem verdiğiniz için onu kendinize yakın hissetmişsinizdir.Ve bunları önemseyerek bir karar verirsiniz. Bu durumda da duygularınızı ön plana almış olursunuz.
Her iki durumun da eksik tarafları vardır.Mantığı ön plana aldığınızda duygusal boyutu göz ardı etmiş olabilirsiniz.Duygusal bağı olmayan insanların anlaşmaları da çok zordur.Duygular önemsenmeyip çıkarçı bir mantıkla hareket edildiğinde de bu işin neticesi hüsran olacaktır.
Özel olarak bu durumda ve genel olarak da tüm yaşantımızda en uygun olan ne duyguların ne de mantığın göz ardı edilmemesidir. Tam tersine ikisinin de dikkate alınması, ona göre bir karara varılması gerekir.Sadece duygu ya da sadece mantık önemsenip diğeri umursanmadığında pek sağlıklı kararlar alınamayacağı aşikadır.Bu nedenle duygu ve mantık anlamlı bir bütünlük oluşturmalı ve birlikte kullanılmalıdır.Tabi bunların hangi durumlarda,nasıl kullananılacağı kişinin zekasına,idrak yeteneğine göre değişebilir. Değişmeyecek olan ise anlamlı ve dengeli bir yaşam için mantık ve duygu sentezinin yapılması gerektiğidir…

Cahit AÇMAZ