Çevrimdışı

Kelkit İlçesi | Tarihçesi


Bir baska hakim görüs ise Kelkit isminin VII. Yüzyilda yöreye gelip yerlesen Peçenek Türklerinden Kilki Beyden geldigi görüsüdür. Kelkit'in Kilki Beyin çiftligi olarak anildigi rivayet edilmektedir ki Kelkit ilçe merkezinin diger bir adi da Çiftlik'tir.

Bazi arastirmacilar iseilk çaglarda yörede “Kerkit” adinda bir halkin yasadigina dikkat çekmektedirler. Ünlü tarihçi Strabonbu görüsü dogrulamakta bölgenin daglik kesimlerinde Appaitler adinda bir kavmin yasadigini ve bunlarin da Kerkit'lerin soyundan geldigini ifade etmektedir. Bu durumda Kelkit adinin degisik bir kullanimla ta ilk çaglardan beri kullanila geldigini yazmak mümkündür.

Yazili kaynaklarda Kelkit ve yöresinin tarihinin MÖ 3000 yillarina kadar indigi ve Hititlerden öncesine dayandigi ileri sürülmektedir. Giresun Gümüshane Trabzon Erzincan Erzurum topraklari Hitit kaynaklarinda Azzi-Hayasa ülkesi olarak adlandirilmaktadir. Arastirmaci-yazar Gülyüz Akagün Uslu bölgemizde en belirgin hakimiyetin Urartular zamaninda onlar tarafindan kuruldugunu ifade eder.

Van ve çevresinde yasayan UrartularTrabzon civarlarinda yasayan Tebaritleri hakimiyetleri altina almalariyla Gümüshane ve çevresi Urartularin hakimiyetine girmistir. Yine ayni yazara göre Urartularin bati kanadini olusturan halkGümüshane ve yöresinde yasamistir. Urartularin en büyük Tanrisina HaldiGümüshaneKelkit ve Bayburt yöresinde yasayanlara ise Halt denildigi yazili tarihi kaynaklarda zikredilmektedir. BölgeUrartu hakimiyetinden sonraMedler ve Persler'in idaresinde kalmistir. MÖ 331 yilinda Pers imparatorlugunu yikan Büyük Iskender bölge topraklarini kendi ülkesine katti. Büyük Iskender'den sonra bölgenin üzerinde Romalilarin hakimiyetinin basladigi yine yazili tarihi kaynaklarda geçmektedir.

MS. 395 yilinda Roma imparatorlugunun ikiye bölünmesiyledoguda kalan Bizans Imparatorlugu bölgeye hakim olmustur. Bizans Imparatoru Heragleios 635'te Iran Sasani devleti üzerine sefer düzenlemis ve Kelkit vadisinden geçmistir. Bölge 7.asir sonuna kadar Bizans-Sasani çarpismalarina sahne olmustur. Bizanslilarin bu hakimiyeti Xlll. Yüzyilda kurulacak olan Trabzon Rum imparatorluguna kadar devam etmistir.

Kelkit ve çevresinde Trabzon Rum imparatorlugunun hakimiyetinin belirgin bir sekilde hissedilmedigi kaynaklarda ifade edilmektedir. Kelkit ve çevresi daha sonra Bizanslilar-Emeviler ve Bizanslilar-Abbasiler arasinda birkaç defa el degistirmistir. Bu durum Selçuklu akinlarina kadar devam etmistir.

Selçuklularilk defa 1016 yilinda Selçuklu Sultani Çagri Beyin yapmis oldugu Dogu Anadolu seferinde Kelkit ve çevresine gelmislerdir. Sonraki yillarda (1058 yili) Tugrul Beyin üvey kardesi Ibrahim Yinal Bey Kelkit ve çevresini fethetmistir. Bu dönemde Kelkit ve çevresinde yogun Türkmen oymaklari göç ederek iskan etmistir.

1071 Malazgirt zaferinden sonra Gümüshane ve çevresinde Selçuklu hakimiyeti iyice belirginlesmistir. XlV. yüzyilin ikinci yarisindan sonraKelkit vadisinin ve Alansa köylerinden asagi inerek Kürtün-Tirebolu hattinin tamamiyla Çepnilerin yurt tuttugu yerler oldugu da yine kaynaklarda ifade edilmektedir.

Ispanyol elçisi olarak Timur nezdinde yollanan Ruj Gonzales de Clavijo1404 yilinin Nisan-Mayis aylarinda Kelkit ve çevresinden geçmisve su önemli bilgileri bize aktarmaktadir: Görüldügü gibi daha 1404 yilinda Gümüshane ile Kelkit'i ayiran Alanza (Bugünkü Alansayani yeni ismiyle Gümüsgöze Beldesi) köyü tamamen bir Türk köyü durumundadir.

Bu yillarda Torul-Erzincan arasi Türklerin elindedir. Clavijo'nun Gümüshane seyahatini degerlendiren ilim erbâbisu fikirde birlesmistir: Bundan da anliyoruz ki zikredilen yillarda Torul Gürcü Kabazitenlerin Kelkit ve çevresiyse Müslüman Türklerin elindeydi. TrabzonFatih Sultan Mehmet Han döneminde Osmanli Devletinin hakimiyetine geçti.

Trabzon'un fethi sirasinda Kelkit ve çevresi Osmanlilarin hakimiyetinde olmasa biletamamen Müslüman Türklerin elindedir. Kelkit ve çevresi ancak bölgede Akkoyunlularin zayiflamasi ve bölgede Safevi hakimiyetinin tesisi ve bunun da Yavuz Sultan Selim'in Çaldiran sereriyle Anadolu'dan kovulmasiyla Osmanli idaresine geçebildi.

Yalniz Gümüshane'nin Osmanli hakimiyetine girmesi hususunda kaynaklarda çesitli tarihler zikredilmektedir. Bazi kaynaklarda Gümüshane'nin Osmanli'ya geçisi 1461'de Trabzon'un fethedilmesiyle beraber gerçeklestirildigi yaziliyorken bazi kaynaklarda Gümüshane'nin Osmanliya geçisi 1473 Otlukbeli Savasiyla gerçeklestirilmistir yönünde bilgiler mevcuttur.

Ancak tarihi kayitlarda Kelkit'in Akkoyunlularin yurdu oldugu 1501 yilinda Safevilerin eline geçtigi Safevilerin elindeyken Kelkit'te yasayan Çepni Türklerinin Osmanli akinlarina karsi Safeviler lehine ayaklanmalarina ragmen ancak Çaldiran zaferinden (23 Temmuz 1514) sonra Osmanlilara katildigi belirtilmektedir. Ayni yil Kelkit Bayburt'un sancak merkezi yapilmasiyla birlikte Bayburt'a baglanmistir.

Bu yillarda Bayburt Sancagi da Erzincan vilayetine bagliydi. Bölgeye ait ilk tahrir kaydi 1516 yilina aittir. XVl.yüzyilin baslarinda tamamiyla Osmanli idaresine alinan bugünkü Gümüshane ili ve kazalari farkli idari ünitelere bagli yönetim birimleriydi. Bu yüzyilin baslarinda Kelkit Kovans ve Yagmurdere Bayburt'a bagli bulunuyorlardi. Bu idari baglilik XlX. Yüzyilin ikinci yarisina kadar muhtelif degisikliklerle devam etti. Bazen Kelkit kazasinin bir nahiyesi olarak görülen Siran uzun süre Erzincan sancagina bagli kaldi
Kelkit İlçesi | Coğrafyası
Kelkit 39.-40.boylamlar ile 40-41.enlemler arasinda yer almaktadir. Yazlar sicak ve az yagislisonbahar ve ilk bahar yagislikislar ise soguk yagisli ve uzundur.
Kelkit'in cografi açidan ilginç bir özelligi vardir. Kelkit ilçemiz her ne kadar Karadeniz Bölgesinde yer aliyorsa datamamiyla Karadeniz Bölgesiyle degilgenel olarak Dogu Anadolu Bölgesinin cografi özellikleriyle örtüsen iklim verileriyle karsimiza çikmaktadir.
Bu görüsü pekistiren nedenler olarakKelkit'in özellikle Gümüshane'ye nazaran genis düzlüklerinin (Kelkit ovasiMormoç ovasi gibi) var olmasi deniz seviyesine göre en alçak kesiminin dahi 1350 metreyi bulan yüksekligi yillik ortalama çok düsük bir yagis miktarinin bulunmasi yaz kurakliginin etken ve egemen olmasi steplerin genisçe yer tutmasi arpabugday sekerpancari ve patates gibi daha çok karasal iklim kosullarinda yetisen ürünlerin üretiliyor olmasi sayilabilir
DolayisiylaGümüshane'nin güneyinde denize paralel olarak siralanan ve bazi kesimlerde yüksekligi 2500 metreyi bulan Gümüshane daglarinin deniz etkisinin Kelkit'e sokulmasini büyük ölçüde engelledigini belirtmemiz gerekir. Kelkit'in deniz seviyesine göre yüksekligi Türkiye ortalamasinin çok üzerindedir. Bu da deniz seviyesine göre sicaklik farkinin 7 derece olmasina neden olmaktadir


Genel nem oraniDogu Anadolu Bölgesinden yüksekKaradeniz bölgesinden ise düsüktür.


Nasil Gümüshane daglari deniz tesirinin Kelkit'e sokulmasini engelliyorsa ayni sekilde Otlukbeli Daglari da karasal iklimin Kelkit'e sokulmasini ve genislemesini engellemektedir. Bu durum ise Kelkit'in cografi anlamda tam bir ‘geçis' bölgesi oldugunu göstermektedir.

Kelkit meteoroloji istasyonu 1954 yilinda baslattigi iklim verilerini ölçüm çalismalarina l990 yilinda son vermistir. Kelkit meteoroloji istasyonunun 36 yillik verilerine göre Kelkit'te yillik ortalama sicaklik 6.9 santigrat derecedir. Bu deger Gümüshane'de 9.6Bayburt'ta 6.7Erzincan'da 10.8'dir.