Çevrimdışı

Bu nefsi bir deve kuşu bil, o ne yük taşır ne de uçar; “uç” dediğin zaman, “deveyim” der, yük vurduğun zaman “kuşum” der.


Bahtsızlık

Dört şey bahtsızlığa delalettir: İlki Hakk’tan cahil olmak, ikincisi taat ve ibadette tembellik yapmak, üçüncüsü kimsesizlik ve dördüncüsü alçak meşrepliliktir.
Her kim ki belagat ve fesahate bağlanırsa şüphesiz hüsrana uğrayanlardan olur. Allah’ın ( C.C ) emir ve yasaklarını Kur’ân-ı Kerîm’den dinle. Dünya mutluluk yeri değildir, aklını başına al. Arzularını ayakları altına alan kimse, o hakir nefsiyle savaşabilir. Bu dünyada uykuya, yemeğe dalan kimse, kıyamette yanmaktan kurtulamaz. Arzu ve heveslerinden yüz çevir, ardından Allah’ın ( C.C ) dergâhına yönel. Bu dünyada hevâ ve heves peşinde koşmak nasipsizliği getirir, veli zatlar güzellikle anılmaya çalışırlar.

Evladım! Allah’ın ( C.C ) emir ve yasaklarını tutuyorsan, artık kötü işlerle uğraşan nefsinin ardından koşma. Heveslerini terkeden kişi, bu şekilde zulmanî nefsine muhalefet etmiş olur. Ey oğul! Eğer başının dik olmasını istersen, kendine rahat kapısını kapa, bunu yaparsan cennet kapılarını açarsın. Âlemde Hak Teâlâ’dan başkasını zikreden kişiden daha sapkını var mıdır?

Ey kardeşim! Şanı, şöhreti, makamı, mevkiyi terkeyle. Bu dergâha layık biri ol, kendini bu kapıya yönelt, makam mevki düşkünü olan zelil olur. Bu hal seni alçaklığa sürükler, şüphesiz canını tatsızlığa çeker. Nefs-i emmâre, arzu ve hevesleri terketmekle zayıf düşer, Rabb’ini tanımayan nefis, böyle terbiye olur. Kalbin, Allah’ı anmakla mutmain olur; o vakit zelil nefs-i emmâre sana bir zarar veremez. Allah’a ( C.C ) güvenen, dünyada bir lokmaya kanaat eder. Her günün rızkı için kanaatkar ol, eğer rızkın yoksa Allah’a avuç aç.

Susmanın Faydaları

Ey azizim! Nefis şu dört şey dışında öldürülemez: Söylediklerimi hatırında tut. Sükût hançeri, açlık kılıcı, yalnızlık mızrağı ve uykuyu terketmek. Bu silahları kuşanmayanın nefsi asla felah bulmaz. Kalbin, Allah’ı ( C.C ) zikirden ayrı düşerse senin dostun ve yoldaşın mel’un şeytan olur.
Altın ve gümüş düşkünü olanın, ceza günü sonu çaresizlik olur. Ahiret için çalışan kimse Allah’tan ( C.C ) birçok ihsan bulur. Dünya malını toprak düşkününe verirler, günahtan sakınanlara ahiret güzelliği verirler. Şeytan, cihanı dünya ehline süslü gösterir. Onlara tatlı ve güzel yiyecekler gerekir her daim.
Ey kardeşim! Şeytan, senin apaçık düşmanındır. Boynunda, ateşten bir zincir olsun ister. Yüzünü dünyaya çeviren bahtsız kişi, yarın Hakk’ın huzurunda nasıl nasip alabilir? Oğul! Allah’ı ( C.C ) anmakla meşgul ol, mahlûkattan gulyabanî(1) gibi uzak dur.

Fakirliğin Faziletleri

Garipliğini başkalarının yanında belli etme ki bugünün sıkıntısını yarın da çekmeyesin. Boşuna üzülüp dertlenme, seni yarına çıkaran Allah ( C.C ), nihayet bir ekmek de verir. Daha ne zamana kadar tane taşıyacaksın? Erkeksen yoksulluğu mertçe çek. Allah’a ( C.C ) tevekkül edip de muzaffer olursan, kuşlara verdiği gibi senin rızkını da verir. Fakir insan, Rabbü’l-âlemîn’in ona rızık olarak verdiği mayasız ekmeğe bile şükreder. Zenginin yanında kemer gibi eğilip de tazimde bulunma, ikiyüzlülerle dost olma. Mümin kişi halkın gözünde şöhret sevdası içinde olmaz, yırtık abâ giymekten utanmaz. Şöhret sevdası içinde olanı değerli insan sayma, o avamdandır. Eğer gönlün ziynet hevesinden kurtulursa nasıl at ve eğer hevesinde olursun? Kalbini hevâ ve hevesten çevirdikten sonra Allah’ı ( C.C ) bulduğunu anlayabilirsin. Hırsla dünyaya sarılandan, şüphesiz Hak Teâlâ hoşnut olmaz.

Bu nefsi bir deve kuşu bil, o ne yük taşır ne de uçar; “uç” dediğin zaman, “deveyim” der, yük vurduğun zaman “kuşum” der. Rengi zehirli ot gibi çekicidir, ancak tadı acı, kokusu kötüdür, ibadete çağırırsan tembellik eder; lâkin günah işlemeye gelince çevikleşiverir. Nasıl ki deve kuşu yükten kaçtıysa, nefis de seni ahiret yurdunun letafet bahçelerinden uzaklaştırır, en iyisi bu nefsi zindana mahkûm etmek, her ne isterse onun aksini yapmak. Onu kulluğa boyun eğdirmek için aç ve susuz bırakmaktan başka çare yoktur.

Deve gibi yola gel de yük taşı, kulluk yükünü Cebbar olan Allah ( C.C ) için taşı. Ya bu kapının yükünü canla başla çekersin ya da köpek gibi dilini çıkartırsın. Her kim bu yükten kaçarsa ambarları lanetle dolar. Madem bu emanet yükünü taşımayı kabul etmişsin; taşı o zaman ki melûl olmayasın. İlk günden o cahil halinle kendini beğenmişlik yapmıştın ya hani, artık kıpırdan da tembel olma oğul. Mademki “evet” diyerek söz verdin, gaflette olma. İbadetlerine tembellik yapan, sonunda sapkın ve âciz olur. İbadet vaktinde rüzgâr gibi hızlı ol ve bütün dünyevi işlerden uzaklaş.

Yolun uzun ve yükün pek ağır. Çalışıp çabala ki başkalarından geri kalma, bu yolda yükü fazla olanın her dem gözünden kanlı yaşlar akar. Bir leşin var, yükünü hafiflet artık, aksi takdirde yolda işinin zorlaştığını göreceksin. Yükün nedir bilir misin? O uğrunda zebun olup acı çektiğin alçak dünyanın leşidir. Yol korku dolu ve haydutlar pusuda bekler. İstikametten kopmamak için yanına bir rehber al.

Dünya Süsünü Terketmek

Ey oğul! Ne diye başını sarıkla süslersin, git ve elinden geldiğince gönül kazanmaya bak. Kibri, malı ve mevkiyi terketmedikçe, herkesin başına takke gibi konamazsın. Adamlık kendini süslemek değildir, böyle yapan kendi canına kasteder. Tene takvadan daha güzel bir elbise var mıdır? Zira yiğitlikte gösteriş yapmak yoktur. Süsleme hevesinde olan, dünyada rahata düşkündür; bunun gibi insanlar, muratsızlıktan başka bir şey kazanamaz, ahiret hayatından ve mutluluğundan bir nasipleri olmaz.

Kendini övmek şeytanın sanatıdır; tevazu sahibi olan kimse yiğittir. İblîs, “Ben Âdem’den [aleyhisselâm] daha üstünüm” dedi, şüphesiz bu yüzden kıyamete kadar lanetlendi. Tevazu sayesinde insan toprak olur, âsiliktense nuru azalır. Şeytan kibri yüzünden kovuldu, Âdem [aleyhisselâm] tövbe etti diye makbul oldu, Allah C.C katında değerli oldu; şeytan ise kibirlenmekle zelil oldu. Tane toprağa düştüğünden el üstünde tutulur, başak baş çektiği için ayak altına alınır.

Ahmakların Sıfatları

Dört şey aptallığa delildir, bunları sana haberdar olasın diye söylüyorum. Dünyada kendi ayıbını görmeyen kişi başkalarının kusurunu arama gafletinde bulunur; önce kalbine cimrilik tohumunu eker, sonra cömertlik bekler. İnsanların kendisinden razı olmadığı kişinin Allah’ın ( C.C ) huzurunda hiçbir kıymeti yoktur. Kötü huyu kendisine huy edinen kişinin işi daima nefret kazanmaktır, çirkin huylu olmak baş belasıdır. Bu hal üzerine yaşayanlar insandan sayılmaz.
Cimrilik, cehennem ağacından bir daldır, yazık ki o cimri insan mezbaha köpeği gibidir. Cimri insan nasıl cennet yüzü görür? O, filin ayakları altına düşmüş sivrisinek gibidir. Böyle kişilerin karakterinden, kendini uzak tut ki ahmaklar taifesinden sayılmayasın.
( 1 Gulyabani: Karanlıkta tenha yerlerde görüldüğü zannedilen korkunç varlıklar.)