Çevrimiçi

Kıssa, Kur'ânî istılahatta, Kur’ân'ın yalan ihtimali ve hayalin karışması mümkün olmayacak bir tarzda tarihin derinliklerinde kaybolmuş, unutulmuş veya bazı izleri insanlığın hafızalarında varlığını koruyabilmiş hâdiselerin; muhataplara, âdeta olaylara yeniden bir canlılık vererek anlatılması, beyan edilmesidir (Şengül, 46).

Kıssa, Kur’ân-ı Kerim'in i'caz yönünden nazım ve üslûptaki bir çeşit edebi özelliğidir. Kasımî, Mehasinu't-Te'vil'de, "Kıssaların tekrarı, va'z u nasihatı pekiştirir; çünkü kıssalardan bir kısmı itaat ve imana davet ederken, öbür kısmı küfür ve isyandan sakındırır" der (Kasımî, 158-159). Kıssalarda tekrar olduğunu iddia edenler, kıssaların farklı üslûp ve çeşitlilik arzettiğini vurgulamaktan da kendilerini alamazlar. Meselâ, İmam Zerkeşî, Kur'ân'da tekrarın hikmetlerini izah ederken, "Allah Teâlâ, Kur’ân-ı Kerim'de, bir kıssayı çeşitli yerlerde, farklı üslûplarla anlatmakla tehaddiyi (meydan okumayı) geniş tutmuştur." yorumunda bulunur (Zerkeşî, 3:27). Farklı üslûplarla anlatım, tekrar olmaktan çıkmış olmayı gerekir. Dikkat edilecek olursa, bir konunun farklı üslûplarla ele alınması tekrar olmayıp, bir çeşit belâgat keyfiyetidir. Bu da, Kur'ân-ı Kerim'e has bir özelliktir. Aynı zamanda bir kıssayı, neticede tek bir mânâya götüren ve anlatım üslûbunu da zedelemeden muhtelif lâfızlarla tekrar etmek, fesahat ve belâgatın zor yönlerindendir ki, bunu ancak üstün ifade melekesi ve belâgat gücü olan başarabilir. Kur’ân'da değişik yerlerde farklı üslûp ve miktarlarda zikredilen bir kıssanın bölümleri bir araya getirildiğinde, o kıssanın tafsilâtlı olarak bütününü oluştururlar. Bu gerçeği ispat için, özellikle Seyyid Kutub, A. Kerim el-Hatib, M.Mahmud Hicazî ve aynı metodla kıssalar üzerinde araştıma yapan bazı müellifler, Kur'ân'da en çok zikredilen Hz.Musa (a.s.) kıssasını ele alarak incelemişlerdir. Neticede, kıssalarda gerçek bir tekrarın ve tekrar gibi görünen pasajlar arasında da her hangi bir tenakuzun olmadığını ortaya koymuşlardır.