Çevrimiçi

“Garîb” uzak olan demektir. Güneş, bizden uzaklaşıp kaybolduğu için “güneş gurub etti” denilir. Gurbet, vatandan uzaklaşmaktır. Gurubda, kaybolma, gitme, bir köşeye çekilme vardır. Anlaşılmayan söze, anlayıştan uzak olduğu için “garib” denir. Esmer bir kimsenin ak çocuğunun olması “garib” olur. Çünkü karalıkla aklık birbirinden uzak iki şeydir. Uzak sefere çıkmak tağrible ifade edilir. Vahşi kuşların uzaklarda olan yuvalarına gitmesi de tağribdir. (1)

“Garib” kendi cemaatı, kavmi arasında olmayan, kendi beldesinde bulunmayan kimsedir. İlk müslümanlar kendi vatanlarında, kendi kavimleri arasında görünseler de gariptiler. Çünkü Nübüvetle mümin olmuşlardı. Küfürle iman, akla kara, görmekle körlük(2), bilmekle cehalet kadar zıt ve uzaktı. Bu sebepten onlarla diğerleri arasında mekana bağlı olmayan bir uzaklık, hatta zıtlık sözkonusu idi. Bu sebeple onlar toplumda imanları dolayısiyle gariptiler. Artık müşrik toplum onların toplumu, kavmi kabilesi değildi. Kardeşleri onları kardeş, babaları onları oğul, akrabaları onları yakın kabul etmiyordu. İslamiyet de müşriklikle ve müşriklerle kardeşliğe, yakınlığa soğuk bakıyordu. Ancak Müslümanları bir toplum, bir kavim görüyordu. “Ancak bütün müminler kardeştir” ayeti, kabile ve kavim kardeşliğinin yerine akide kardeşliğini koyuyordu. Bu sebepten onlar artık kendilerine mensub olmayan müşrik toplum, müşrik Kureyş arasında ve cahiliye zihniyetli kimseler içinde Gariplerdi.

Mekan açısından, içi putlarla dolu Harem gerçekte müminin müslümanın yurdu olamazdı. Mekke o hali ile onlara vatan olmaktan çok uzaktı. Mekke onların olsaydı, onlar oranın evlatları olsalardı, orada işkence görürler miydi? Kendi imanları ile kendi beldelerinde hür, hakim olmazlar mıydı? Artık Mekke İman yurdu(3) olmadığı, tepeleme müşriklerin dolduğu orada müsrikler at oynattığı için onlara vatan olmaktan çok uzaktı. Müminlerin yurdu ancak dâr-ı iman ve dâr-ı islam olabilirdi. Düne kadar, Kureyş onların kavmi, kabilesi, hemşehrisi Mekke yurdları iken, onlar mümin olunca, Kureyşle onlar arasında küfürle iman, karanlıkla aydınlık kadar bir uzaklık olmuştu. Şimdi Mekke onların değil, içinde hakim olan müşriklerin yurduydu. Onlar şimdi burada “Ğuraba” idiler. Bu haliyle Mekke onlardan uzak, onlar Mekkeden uzaktı.

Özellikle Mekkede, İslam garip, iman garip, müslümanlar gariptiler. Bir yabancı beldede gibi, yardımsız, uzak bir ülkede gibi çaresizdiler. Onlar bu ülkeden, bu ülke insanlarından cismen olmasa da manen, iman, zihniyet, hayata bakış açısı, eşyaya, kainâta mana verme yönünden, müşrik medeniyetten çok uzaktılar. “Her uzak olana uzaklaşana, kendi cinsin benzerleri olmayana” garib deniyorsa(4) onlar da gariptiler.