Çevrimiçi

DİN İLİM - MEDENİYET

Bütün Müslümanların muallimi olan Resûlullâh Efendimiz (s.a.v.), dünyâ ve âhirette kurtuluş sermâyemiz olan dînimizin esaslarını Ashâb-ı Kirâm’ına Mescid-i Nebevî’de öğretirdi. Ashâb-ı Kirâm da Resûlullâh’ın izinden bir adım ayrılmadılar.

İslâm'ın ilk asırlarında ilmin câmi ve mescidlerde öğretilmesi usûlü hicretin dördüncü asrına kadar devâm etti. Üçüncü asırda felsefe ve bazı fen ilimleri, alimlerinin ikâmetgâhlarında; tıp, tıp müesseselerinde ve dînî ilimler de câmilerde okunurdu. Hoca anlatır, talebe yazardı ki buna “imlâ usûlü” denilirdi. İslâmın ilk devirlerindeki kitaplar bu yolla telîf olunmuştur.

Talebeler, ilim nerede ise oraya yolculuk ederek zamanın meşhûr âlimlerinden ilim tahsîl ederlerdi. Bu yüksek âlimler sadece câmilerde ders vermezler; evleri ve nerede bulunsalar orası bir medrese hâlini alıverirdi. Her gün muntazaman dersler verirler; câmiye giderken etraflarında yüzlerce ilim talebesi tahsîle devâm eder; câmide de ders halkalarındaki talebelere ilim öğretirlerdi.

Bazı meşhûr âlimlerin talebesinin talebesi ve onun da talebeleri bulunurdu. Meşhûr tabîb Ebûbekr Râzî'nin üç sınıf talebesi var idi; bir hasta önce birinci kısım talebeye gelir; eğer hastalığı teşhîs edilemez ise ikinci kısma, sonra üçüncü kısma; onlar da teşhîsten âciz kalırsa nihâyet ona üstâd bakardı.

Talebe okuyup tamamladığı dersi yahut kitabı üstâdının huzûrunda okur; o da kitaba “Bu kitab bana … tarafından okunmuştur.” diye kaydederdi.

Binlerce âlim, hakîm, edîb ve fâzılların ilim öğretmek için hayatlarını hiçe saydıkları ve yüzbinlerce talebenin yorulmak, dinlenmek bilmeyen ilim öğrenme gayretleri netîcesinde ilim ve maârif bir şimşek hızıyla en kâmil mertebesine ulaşmış ve milyonlarca kitaplar telîf olunmuş, binlerce kütüphâneler tesîs edilmiştir.

__________________