Çevrimdışı

M. Ali KAYA
Peygamberimiz (sav) “Haber görmek gibi değildir. Allah-u Teâla Hz. Musa’ya kavminin buzağıya taptığını haber verince elindeki levhaları atmadı. Fakat kavmine gelip taptıklarını görünce elindeki levhaları attı ve Hz. Harun’un sakalını tuttu. (A’raf, 7:150)” (Müsned-i Ahmed, 1:215, 271) buyurmuştur. Çünkü yüce Allah’ haber vermesi ilme’l-yakîn bir bilgi idi. Olayı gözü ile görünce bilgisi ilme’l-yakînden ayne’l-yakîne terakki etti ve öfkelenerek elindeki levhaları attı ve hemen harekete geçti. Böylece Hz. Musa’nın yakîni artmış oldu.
Kişinin bilgisi arttıkça marifeti ve Allah’a yakınlığı da o nispette artmaktadır. Yüce Allah Kur’ân-ı Kerimde “Mü’minler o kimselerdir ki, Allah anıldığı zaman kalpleri titrer, kendilerine Allah’ın ayetleri okunduğu zaman imanları artar ve yalnız Rablerine dayanıp güvenirler.” (Enfal, 8:2) Allah’ın ayetleri kelamı yanında kudret kelimeleri olan kainattaki mücessem ayetlerdir. Bunlar okunup incelendikçe Allah’ın ilim, irade, kudreti daha iyi anlaşılır ve kâinat kitabında Allah’ın bin bir ismi okunur. Böylece kişinin ilmi arttıkça Allah’a olan imanı ve haşyeti artar.
İmanda terakki ve tekâmüle “Yakîn” adı verilir. Yakîn de üç mertebedir. Birincisi “ilme’l-yakîndir” ki ilimle bilmektir. Bu mertebenin binler dereceleri ve makamları vardır. İkincisi “ayne’l-yakîn” mertebesidir ki bu mertebe ilimle elde edilen bilgilerin gözle müşahedesine dayanır. Bu mertebenin de binler makamları ve dereceleri vardır. Üçüncü mertebe “hakka’l-yakîn” mertebesidir ki müşahededen kaynaklanan bilginin hayata geçmesi ve bizzat yaşanarak hakikatlerinin bilinmesidir ki bu mertebenin de binler makam ve dereceleri vardır. Bu nedenle “marifetullaha” nihayet yoktur, terakki ve tekâmül sonsuzdur.
Hakikat-i hal bu olduğu için peygamberimiz (sav) “Allah’a hakkıyla iman etmiş ve gerçekten tanımış olsaydınız muazzam bir ilme sahip olurdunuz ve dağlar sizin duanız ile erirdi” buyurmuşlardır. Muaz b. Cebel (ra) “Ya Resulallah Hz. İsa’nın denizde yürüdüğünü söylüyorlar, ne dersiniz?” diyince peygamberimiz (sav) “Şayet yakîni daha fazla olsaydı havada da yerde yürüdüğü gibi yürürdü” (Kenzu’l-Ummal, 3:144) buyurmuşlardır.
Kişinin ilmi ve imanı arttıkça Allah’tan korkusu da artar. İlmin amacı kalpte marifeti ve Allah korkusunu doğurmaktır. Gerçek ilim bunu sağlar. Bu nedenle peygamberimiz (sav) “Kişinin ilmi artar Allah korkusu artmazsa Allah’ta uzaklığı artar” buyurmuşlardır.
İman zaafı bütün günah, gam ve kederlerin kaynağıdır. Kalbini marifetullah, muhabbetullah ve yakîn ile meşgul et. Marifetullah ve yakîn insanı her halde Allah’a itaate sevk eder, bütün gam ve kederlerden kurtarır ve bütün korkulardan emin kılar. İnsanı umduğuna nail eder ve korktuklarından emin kılar. Bu nedenle peygamberimiz (sav) “Kişiye yakînden daha üstün bir hayır verilmemiştir” (Müsned-i Ahmed, 1:8; Gazali, İhya, 1:72) buyurmuşlardır. Zira yakîn hikmettir ve “Allah hikmeti dilediğine verir ve kime hikmet vermişse ona pek çok hayır vermiştir. Bunu da ancak aklı sahipleri anlar ve kavrar.” (Bakara, 2:269)
İslam bilginleri “züht yakîn ile, yakîn ilim ve tefekkürle, tefekkür ise mahlukta ibret nazarı ile bakmakla kazanılır” demişlerdir. Allah insana dünya ve ahiret saadetini kazanması için akıl vermiş ve akla en büyük yardımcı olarak sabrı vermiştir. Zira bu hikmet dünyasında her şey zaman içinde teenni ile kazanılır. Acele eden terakki ve tekâmül basamaklarına tam riayet etmediği için maksada çıkamaz, ya atlar düşer veya bir basamağı noksan bıraktığı için istediğini elde edemez. Bu nedenle “Allah sabredenlerle beraberdir ve sabredenlere yardım eder.” (Bakara, 2:153) “Biz sabredenlere mükafatı eksiksiz veririz” (Zümer, 39:10) buyrulmuştur. Bunun için peygamberimiz (sav) “Yakîn ve sabırlı olmak ve bu hususta kararlı olmak size verilen en güzel şeydir” (İhya, 1:72) buyurmuşlardır.
Yüce Allah Kur’ân-ı Kerimde “Rabbini hamdle tesbih et ve secde edenlerden ol! Sana yakîn gelene kadar Rabbine ibadet et” (Hicr, 15:98-99) buyurmaktadır. Bu ayette yüce Allah ibadetin Allah’ı tesbih etmek, nimetlerine ve Allah’tan gelen her şeye hamd etmek üzere ibadetin hiç terk edilmeyen iki rüknünü beyan etmektedir. Allah’ı tesbih etmek, onun eserlerine bakarak övmek ve takdir etmek, hamd ise Allah’tan gelen her şeyin hayır olsun şer olsun sonuçta mutlak insanın faydasına olduğunu bilmek ve rahmetini ittiham etmemektir. “Peki, buna ne kadar devam etmek gerekir?” sualine ise “Sana yakîn gelene kadar devam et” buyrulmaktadır. Ayrıca “Secde et!” fermanı yerine “Secde edenlerden ol!” buyrularak tek başına değil, cemaat halinde mü’minlerle beraber ibadet etmeye davet edilmiştir.
Bu ayette kast edilen ve amaçlanan “Yakîn” kelimesini müfessirlerin çoğu “Ölüm” olarak tefsir etmişlerdir. Zira “yakîn” kesin bilgidir; ölüm ise hiçbir insanın inkâr edemeyeceği kesin bilgidir. Bu nedenle ölüme “yakîn” denilmiştir. Ayrıca bir hadiste ölüm kelimesi yerine “Yakîn” kelimesi kullanılmıştır. (Buhari, Cenaiz, 3) Ömer b. Abdulaziz (ra) “Ben insanların ölümü yakînen bildikleri ve her gün ölenleri gördükleri halde ondan şüphe etmelerine ve sanki kendilerine gelmeyecek gibi davranmalarına hayret ediyorum” demiştir. İşte kişi ölüm gerçeği gibi iman hakikatlerine yakînen inanması gerekmektedir, ki bu da iman hakikatlerini okuyarak, öğrenerek, kainat kitabını okuyarak ve tefekkür ederek kazanılan bir iman mertebesidir.
Peygamberimiz (sav) Hicr suresinin son ayetlerinin okunduğu bir gün sahabelerine “Bana mal toplamam ve ticaret yapanlardan olmam emredilmedi; ancak ‘Rabbini hamdle tesbih et, secde edenlerden ol ve yakîn gelene kadar Rabbine ibadet et’ diye emr olundu” (Suyuti, Dürri’l-Mensur, 4:105) buyurmuşlardır.
Son olarak peygamberimiz (sav) “Sabır imanın yarısı, marifet ve yakîn ise imanın tamamıdır” (İhya, 1:408) buyurmuşlardır. Bu nedenle daima şöyle dua etmeliyiz: “Allahım! İlmimi, imanımı ve yakînimi artır.” Amin!

__________________