Çevrimdışı

LEVHA: Dünya'nın yüzeyi kesintisizmiş gibi görünmesine rağmen, dev boyuttaki birbirine geçen parçalardan oluşmaktadır. Bu parçaların her birine levha denir.
Dünyamızı oluşturan ana levhalar:

Avrasya levhası, Afrika levhası, Arap Levhası,
Kuzey Amerika Levhası, Güney Amerika Levhası
Hindistan Levhası, Antarktika Levhası,
Avustralya Levhası, Pasifik Levhası,
Nazaka( Naska) Levhası, Filipin Levhası,
Kokos levhası, Karayip Levhası, Skotya Levhası gibi.
Yer kabuğunu oluşturan kıtalar veya levhalar durağan değil, hareketlidir.
LEVHA TEKTONİĞİ KURAMI:
1915yılında Alman bilim adamı Alfred Wegener, ilk defa kıtaların kayması varsayımını ortaya attı. Bunu haritaya bakarken kıtaların birbirini tamamlayan bir yap-boz gibi olmasını görüp, araştırarak buldu.
Bu teoriye göre yeryüzü I.zamanda kıtalar tek bir parça halindeydi. Buna “ Pangaea” adını verdi.


Onu çevreleyen deniz ise “Panthalassa” idi. Bu karalar çeşitli kuvvetlerin etkisi ile birbirlerinden uzaklaşmaya başladılar. Katmanlar hareket ettikçe Pangaea ikiye ayrıldı. Kuzeyde “Laurasia” ve güneyde “Gondwanaland” oluştu.

Bu iki kıta “Tethys denizi” ile ikiye ayrılıyordu. . Karaların bu yatay hareketlerin sonucunda kıtalar oluştu. Kıtaların arasındaki boşluklara suların dolması ile de okyanuslar ve denizler meydana geldi.
1960'lı yıllarda Levha Tektoniği Kuramı adı altında gelişen kuram, 70'li yılların başında tamamlandı. Buna göre yerin dış kısmını yaklaşık 70–100 km. kalınlığındaki Litosfer oluşturmaktadır.
Dünya'nın yüzeyi kesintisizmiş gibi görünmesine rağmen, dev boyuttaki birbirine geçen parçalardan oluşmaktadır. Levha adı verilen bu parçalar sürekli ama çok yavaş olarak birbirlerine göre hareket etmektedir.
Levhalar, levha sınırı ya da levha kenarı ile sonlanır. Deprem ve yanardağların çoğu bu bölgelerde görülür.
Litosfer, kendine oranla daha yumuşak ve akıcı sayılabilir bir madde olan Magma üzerinde, tıpkı su üzerinde yüzen tahta parçaları gibi 1–2 cm/yıl hızla kaymaktadırlar. Bazı levhalar birbirinden uzaklaşır. Bazıları birbirine yaklaşır. Bazıları ise yatay olarak birbirine sürtünerek hareket ederler.( Trans form faylar- örnek- Kuzey Anadolu Fayı, San Andreas Fayı)
Günlük hayatımızı çok yakından etkilemeyen bu hareketler, milyonlarca yıllık daha uzun bir dönemde çok ciddi değişimler yaratırlar. Dünyamızda yer hareketleri hala devam etmektedir.


LEVHALAR NİÇİN HAREKET EDERLER?
Dünyanın merkezine doğru inildikçe ısı devamlı olarak artar. Yerin sıcaklığının 1 C0 artması için inilmesi gereken derinlik her bölgede aynı değildir. Yaklaşık olarak her 33 m de yerin sıcaklığı 1 C0 artar. Buna Jeotermik gradyan denir. Yerin içinden yeryüzüne doğru akan ısı enerjisine yerin ısı akısı denir. Bunun değeri jeotermik gradyana bağlı olduğu gibi, ısının içinden geçtiği kayaç kütlesinin ısı iletkenliğine bağlıdır. Jeotermik derece; ısının bir derece yükselmesi için bilinmesi gereken derinlik olup, ortalama 300 m dir.
Tüm levhalar bir ısıtıcı gibi çalışan yer çekirdeğinin etkisiyle hareket eder. Bu hareket konveksiyon akımı denilen fiziksel etkiden kaynaklanır.
Konveksiyon şöyle işler: Mantoda yatay ve dikey yönlü akımlar olmaktadır. Yerin en derin kısmında yer alan çekirdek en sıcak katmandır. Mantonun çekirdeğe yakın kısımları ısınıp hafifleyerek yukarı doğru çıkar, yer kabuğu ile temas halinde olan manto kısmı ise soğur ve ağırlaşıp dibe doğru çöker. Mantoda ki bu ısı akımlarının neden yukarı-aşağı olan bu hareket sırasında madde hareket ederken yüzeydeki plakaları hareket ettirir.

Not: Özellikle de dalma – batma sırasındaki parçalanan radyoaktif maddelerden hâsıl olan termal enerjinin asıl kaynak olduğu da belirtilmektedir.
Yerkabuğundaki hareketlerin tümüne “tektonik hareketler” denir.
Güneybatı İzlanda'da Álfagjá vadisi üzerindeki köprü, Avrasya ve Kuzey Amerika kıta tektonik levhalarının sınırındadır.

Dünyanın yapısı hakkındaki bilgiler: Maden kuyularından, deprem dalgalarından ve volkanlardan elde edilir. Bu konuda en geniş bilgiyi deprem dalgaları verir.
LEVHALARIN UZAKLAŞTIĞI YERLERDE:
1-Okyanus ortası sırtları,(Atlas Okyanusundaki sırt 2500m yüksekliktedir.)
2-volkanik adalar,
3-Kabuk oluşumu,
4-Okyanus tabanı genişlemesi olayları yaşanır.
5-Uzaklaşmayla oluşan kırıklardan magma yeryüzüne çıkar ve volkanizma olayları oluşur.
Yine levhaların birbirinden uzaklaştığı yerde okyanus tabanından bazal tik lavlar çıkar ve bunlar katılaşarak kıta kenarlarına eklenir Kıtalar birbirinden uzaklaşır, okyanus tabanları genişler. Ayrılan levhalara en iyi örnek Atlas Okyanusudur.
Başlıca ayrılan levhalar,
Avustralya İle Antarktika, Afrika, Hindistan,
Amerika levhaları ile Afrika, Avrasya, Antarktika
Pasifik levhası İle Antarktika, Naska, Kokos

__________________
Vatan ne Türkiyedir Türklere, ne Türkistan Vatan, büyük ve müebbet bir ülkedir: Turan."