| |
|
30 Ekim 2012, 15:52
| #1 | |
| Çevrimdışı  IF Ticaret Sayısı: (0) | Doğal Ortam Nedir Jeolojik Yapı Elazığ ilinin yapısal ve jeomorfolojik özellikleri, doğal ortam açısından yörenin potansiyelini belirlemekte ve geleceğe yönelik projeksiyonların çerçevesini çizmektedir. Bu bakımdan önce il sınırları içinde çevrenin yapısal özellikleri ortaya konulacak daha sonra "doğal ortam" ile ilgili konulardaki etkileri yeri geldikçe belirtilecektir. Elazığ çevresi Alp-Himalaya dağ oluşum kuşağının Doğu Akdeniz bölgesindeki Doğu Toroslar üzerinde yer almakta, Paleozoyikten Kuvaternere kadar olan dönemlere ait farklı yaşta metamorfik, mağmatik, tortul ve volkanik kayaçları içermektedir. (Harita:2) Bu kayaçlar en yaşlıdan en gence doğru incelenecektir. Pütürge Metamorfitleri ( Prekambriyen-Mesozoyik) İl alanında temeli meydana getiren en yaşlı birim; Prekambriyen'den Üst Triyasa kadar geniş bir zaman aralığında oluşan, mağmatik ve tortul kökenli kayaçların farklı dönemlerde amfibolit ve yeşil şist fasiyeslerinde metamorfizmaya uğraması ile meydana gelmiş Pütürge metamorfitleridir. İlin güneybatı köşesinde Fırat Nehri’nin her iki tarafında, Değirmendere vadisinin güney bölümü çevresinde topoğrafyayı meydana getirmektedir. Adını aldığı Pütürge çevresinde görüldüğü gibi, Prekambriyen temeli teşkil eden ve masifin çekirdeğini oluşturan gözlü gnays, granitik gnays, amfibolit , granat-biyotit mikaşistlerle başlamakta, bunu pirofillitli makasla zonu izlemektedir. Makaslama zonunun üzerinde granit intrüzyonları ile kesilen Alt Paleozoyik yaşlı mikaşistler, Permo-Karbonifer yaşlı mermerler gelmekte ve nihayet Üst Triyas yaşlı intrüsif magmatik kayaçlar ve kuvarsitlerle son bulmaktadır (Perinçek, 1979; Yazgan, 1981; 1983;1991; Yılmaz vd., 1992). Keban metamorfitleri (Permo-Karbonifer) İnceleme alanımızda mermerler, mikaşistler, kalk şist ve amfibolitlerden oluşan birim Keban metamorfitlerini meydana getirmektedir. Mağmatik kayaçlar tarafından intrüsif kayaçlarla kesilerek kontakt metamorfik zon oluşmuştur. Birim içindeki mermerler karstik gelişime uygundur. (Asutay,1988). Elazığ batısında Meryem Dağı, Keklik Tepe, Kızıldağ, Keban çevresinde Keban Çayı Havzasında topografyayı meydana getirmektedir. Geç Kretase sonrasında Yüksekova karmaşığı üzerine sürüklenmiş nap durumundaki birim Elazığ çevresinde tektonik olaylarla parçalanmış ve aşınmaya uğramış tepelerde klipler halinde kalmıştır (Ercan,1993). Malatya, Keban ve Pütürge metamorfitlerinin içinde yer aldığı Güneydoğu Anadolu metamorfit masifleri gerçekte aynı tektonik birime ait ve aynı tektonik konumda olup, benzer bir stratigrafik istif sunarlar. Ofiyolitler (Mesozoyik) Karga ve Kamışlık Dağları çevresinde, özellikle Kömürhan Boğazında yüzeyleyen ofiyolitler Kömürhan ofiyolitlerini, Guleman çevresinde yüzeyleyenler ise Guleman ofiyolitlerini meydana getirmektedir. Ofiyolitler, tabanda milonitik ve kataklastik kayaçlarla ve yönlenme gösteren diyorit veya iri dokulu anfibolitlerle başlamakta ve üst kesimlere doğru serpantinleşmiş peridotit, piroksenit son olarak bantlı gabro, metaturoktolit ve amfibolit bileşimli metaofiyolitik kayaçlarla son bulmaktadır. Ofiyolitler Guleman çevresinde zengin krom yatakları içermektedir. Yüksekova karmaşığı (Üst Kretase) Lanprofir bileşimli kayaçlarla kesilmiş diyorit, monzonit, syenit, granit ve granodiyorit, diyabaz, damar kayaçları, bazaltik yastık lavlar, bazalt akıntıları, andezit, üst seviyelerde dasit ve piroklastitlerden oluşmaktadır. Derinlik, damar ve volkanik kayaçlardan meydana gelen birim yörenin batısında Hasan Dağı, Bulutlu Dağı, Elazığ kuzeyinde Harput platosu, Hazar Gölü çevresinde Kuşakçı Dağı, Çelemlik Dağı, Hazarbaba Dağı, doğuda Asker Dağı ve Palu çavresinde geniş alanlarda yüzeylemektedir. Yüksekova Karmaşığı Üst Triyas’tan beri açılmaya devam eden okyanus kabuğunun Üst Kretase başlangıcından itibaren kuzeye doğru dalması ve bu dalma zonu üzerinde gelişmiş ada yayı ürünleridir. (Perinçek, 1979; Bingöl, 1993) Hazar karmaşığı (Üst Kretase-Paleosen) Üst Kretase-Paleosen yaşlı Hazar grubu konglomera, kumtaşı, silttaşı, kalker, marn ve çamurtaşı kayaçlarıyla Mastar Dağı, Hazar Gölü güneydoğu kesiminde, Palu ile Arıcak arasındaki hattın doğusunda önemli bir bölümü teşkil etmektedir. Harami formasyonu (Üst Maestrihtiyen) Adayayı volkanizmasının etkin olmadığı dönemlerde, dar ve sığ denizel birikim ortamlarında oluşan Harami formasyonu, kırmızı renkli, ince ve orta tabakalı konglomera ile başlar, kumtaşı ile devam eder, üst seviylerde kumlu kalker ile son bulur. Harput Platosunda, Meryem Dağı güneyinde, Mangal tepe-Tepeköy ve Tadım köyleri çevresinde aşınıma karşı dirençli kayaçlardan oluştuğu için tepeler oluşturur. Yüksekova karmaşığı üzerinde uyumsuz olarak bulunmaktadır (Aksoy,1993). Kuşcular formasyonu (Alt Paleosen) Kırmızı renkli konglomeralarıyla başlar ve masif görünümlü, gri, beyaz renkli bol çatlaklı resif gerisi sığ ortamlarda çökelen kireçtaşıyla son bulur. Baskil'in kuzeybatısında yüzeylemektedir. Seske formasyonu (Orta Paleosen-Alt Eosen) Kuşsarayı kuzeyindeki Harabekayış Dağı, Hasan Dağı güneyinde ve Baskil bindirmesi boyunca yüzeyleyen Seske formasyonu, taban konglomeralarıyla başlar ve masif görünümlü, gri, beyaz renkli bol çatlaklı resif gerisi sığ ortamlarda çökelen kireçtaşıyla son bulur. Konglomeraların kırmızı renkli olması ortamın başlangıçta karasal olduğunu giderek sığ deniz ortamına dönüştüğünü göstermektedir Maden karmaşığı (Alt-Orta Eosen) Karakaya Baraj gölünün doğusundaki Değirmen Dere vadisi yamaçları, Hazar Gölünün kuzeyinde yer alan Çelemlik ve Mastar Dağı, güneyde Hazarbaba ve Maden Dağlarında, doğuda Alacakaya ve Küp Dağı çevresinde geniş bir alanda yüzeyleyen Alt-Orta Eosen yaşlı Maden Karmaşığı volkano-sedimenter kayaçların ardalanmasından oluşmaktadır. Tabanda yer yer konglomera ile başlayan kumtaşı, kireçtaşı kiltaşı ardalanması ile devam etmektedir. Üst seviyelerde volkanik ara katkılıdır. Kırkgeçit formasyonu (Lütesiyen-Üst Oligosen) Tabanda konglomera ile başlayan fliş özelliğindeki birim kumtaşı, çamurtaşı, marn ardalanması, üst seviyelerde ise kalkerlerden oluşmakta ve il sınırları içinde GB-KD doğrultusunda geniş bir yayılım göstermektedir. Batıda Seher Dağı, Hasan Dağı ve Kuzova Havzası, orta kesimde Hankendi Ovası çevresi, Harput Platosu ve Hasret Dağı, doğuda Asker Dağının her iki yamacında, Kovancılar Ovası çevresinde, Kovancılar Ovası ile Haserek Dağı arasında topografyayı teşkil etmektedir. Yatay ve düşey yönde çok sık kayaç ve fasiyes değişikleri göstermekte olup, tektonizma etkisinde dar, derin ve uzun bir havzada tortulanmıştır. Bol miktarda nümmulit fosilleri içermektedir. (Turan 1984). Lice formasyonu (Oligosen-Alt Miyosen) Alt Miyosen ve Eosen birimleri arasında Pütürge bindirme kuşağı birimleri olarak yer alır ve GB-KD yönünde uzanır. Şeyl, marn, kumtaşı, kireçtaşı ardalanmalıdır. Formasyon türbiditik fasiyeste çökelen fliş çökelleri ile temsil edilir. Gri, yeşil renkte, bol ofiyolitli, blokludur. Eosen yaşlı volkanik ve tortul kayaç bulunduran kesimleri kırmızı kahverengi ve olistostrom çökellidir. Lice formasyonu durgun bir ortamda çökeldiği için düzenli bir tabakalanmaya sahiptir. Buna karşılık bindirme hattına doğru tektonik bakımdan hareketli bir ortamda ekaylanma kuşağı olarak görülmektedir. Kalınlığı 0-325 m. arasında değişmektedir (Perinçek, 1978). Alibonca formasyonu (Alt Miyosen) İnceleme alanında Ağın çevresinde, batıdan doğuya doğru Murat Nehri-Peri Suyu vadileri boyunca, Karakoçan deresinin batı ve doğusunda yaklaşık D-B doğrultulu sığ denizel ortamda çökelen Alibonca formasyonu kırmızı renkli konglomeralarla başlar, kumlu kalkerlerle devam eder, kumtaşı marn ardalanması ile son bulur. Kalkerler karstik boşluklu ve bol çatlaklı olup, sırt ve tepeler oluşturur. Birimin kalınlığı 350 m.ye ulaşmaktadır. Bu kayaçlar başlanğıçta sığ giderek derinleşen ortamda çökelmişlerdir. (Sungurlu vd., 1984). Karabakır formasyonu (Üst Miyosen-Alt Pliyosen) Elazığ çevresinde neotektonik dönemin ilk karasal fasiyeste gelişen kayaçlarıdır. Tortul ve volkanik kayaçlardan oluşmaktadır. Tortul ve volkanik kayaç ardalanmalı olabileceği gibi, bazı yerlerde sadece tortullar ya da volkanitlerden oluşmaktadır. Karabakır formasyonu içinde gösterilen volkan konisi ve üst seviyelereki bazalt akıntıları ile tüflerin Kuvaterner'e ait olma ihtimali de vardır. Bazalt, aglomera, lapilli, tüften oluşan kayaçlar tortul kayaçlarla birlikte Ağın çevresi, Kuzova kuzeydoğusunda, Harput Platosu kuzeyinde, Yarımca Ovası doğusunda ve Palu çevresinde yüzeylemektedir. Kovancılar doğusundan itibaren özellikle Karakoçan çevresi, Mazı, Haserek ve Karaömer Dağlarında tüf ve bazaltlardan oluşmaktadır. Kayaçların kalınlığı Çaybağı çevresinde 700 m.yi bulduğu halde (Türkmen,1991), diğer kesimlerde 250-300 m. kadardır (Sungurlu ve diğ., 1985). Pliyosen karasal Kuşakçı Dağının Uluovaya bakan alçak kesimlerinde yer alan kırmızımsı renkli konglomeralar ve gri renkli kumtaşları, Kovancılar ova tabanını oluşturan kumtaşı, marn ve kalkerler Pliyosen gölsel birimlerini meydana getirmektedir. Bu birimler yatay tabakalıdır. Kuvaterner İl alanındaki Kuvaterner birimleri; akarsu sekilerini oluşturan eski alüvyonlar ve birikinti yelpazeleri (Pleyistosen), etek döküntüleri ve güncel taşkın yataklarını işgal eden yeni alüvyonlar (Holosen) olmak üzere dört grup halinde görülürler. alıntı | |
| |  |
| IRCForumlari.NET Reklamlar |
   |
 |
| Etiketler |
| doğal, nedir, ortam |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Benzer Konular | ||||
| Konu | Konuyu Başlatan | Forum | Cevaplar | Son Mesaj |
| Doğal Dişlerin Yapı Maddesi Nedir? | Liaaa | Ağız ve Diş Sağlığı | 0 | 20 Ekim 2012 14:22 |
| Doğal Unsur Nedir | YapraK | Genel Coğrafya | 0 | 19 Haziran 2012 23:20 |
| Doğal Bağışıklık Nedir | Liaaa | Sağlık Köşesi | 0 | 09 Haziran 2012 15:34 |
| Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) kuruluş amacı nedir? | Metin | Merak Ettikleriniz | 0 | 26 Ekim 2008 22:17 |
Normal
