Yeni Çağ Felsefesi: Bilim Felsefesinde Bilim İnsanlarının Genel Amacı Nedir?

Bilim insanları ilgi alanlarına ait herhangi bir (yalın veya yalın-olmayan) bir olgunun bilgisine eriştiklerinde, bu olgunun karşılığı olduğu bir bilimsel önermeyi ortaya koymalıdırlar. Bir önermenin karşılığı olan bir olgu bulunursa önermeye doğru, bulunmazsa yanlış denilir. Bazı önermelerin doğru olup olmadıkları az sayı da gözlem ve/veya deneyle saptanabilir. Böyle bir önermeye gözlem önermesi denir. Gözlem önermeleri genellikle yalın önerme ya da az sayıda yalın önermenin tümel-evetlemesi biçimindedir.

Örneğin a, bir metal olduğunda, “a, u yerinde ve t anında bir metaldir” bir yalın gözlem önermesi, “a, u yerinde ve t anında bir metaldir ve a, u yerinde ve t anında genleşmiştir” bir yalın-olmayan gözlem önermesidir. Bazen gözlem önermelerini u yerine ve t anına başvurmadan ifade edeceğiz. Buna göre yukarıdaki yalın gözlem önermesi yerine “a bir metaldir”, yalın-olmayan gözlem önermesi yerine de “a bir metaldir ve a genleşmiştir” yazabiliriz.

Bilimsel önermenin bir olgunun bilgisini ifade edebilmesi için genel epistemolojinin aşağıdaki üç koşulunu yerine getirmesi gerektiği ileri sürülebilir:

(i) Kabul Koşulu: Önerme, ilgili bilim insanları topluluğunca kabul edilmelidir.

(ii) Gerekçelendirme Koşulu: Önermenin kabul edilmesi gerekçelendirilmelidir.

(iii) Doğruluk Koşulu: Önerme doğru olmalıdır.

Bu üç koşulun şöyle bir semantik önkoşulu olduğunu söyleyebiliriz: Kabul edilen önermede geçen her terimin belirsizlikten arındırılmış bir tek anlamı olup ilgili bilim insanları topluluğunun her üyesince tam olarak bilinmeli ve bu anlam iletilebilir ve paylaşılır olmalıdır. Ancak, yukarıda sözü geçen koşullardan her biri bilim felsefesinde sorunlara yol açmaktadır.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI