Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Aristoteles'in Varlık Felsefesinde (Ontoloji) Neden Öğretisi Nedir? Ne Değildir?

Aristoteles’e göre herhangi bir şeyin ve bir bütün olarak evrenin ortaya çıkmasını, varlık kazanmasını sağlayan dört neden vardır. Bu dört neden şunlardır: “Maddi Neden” (Causa Materialis), “Formel Neden” (Causa Formalis), “Etken (Fail) Neden” (Causa Efficiens) ve “Ereksel (Amaç) Neden” (Causa Finalis). Evrenin geneli için geçerli olan bu durum, kuşkusuz tüm tek tek şeyler, tikeller için de geçerlidir.

Aristoteles’in, yukarıda özeti verilen dört neden öğretisi, kendisinden önceki filozofların evrenin nedeni olarak ileri sürdükleri her şeyi derleyip toparlayan bütüncül bir öğretidir ve öylesine kapsayıcıdır ki kendisinden sonraki yüzlerce yıl boyunca geçerliliğini korumuş, felsefe tarihinin en kalıcı ve klasik öğretilerinden biri hâline gelmiştir. Aristoteles, kendisinden önce evrenin nedeni olarak ileri sürülen hiçbir açıklamayı bir kenara itmemiştir. Örneğin doğa filozoflarının ileri sürdükleri farklı maddî nedenleri (toprak, su, hava ve ateş) doğanın dört maddî nedeni olarak benimsemiş; Tanrı, gök cisimleri, ruh, akıl gibi soyut yapılar dışında kalan maddî şeylerin son kertede bu dört maddi nedenden meydana geldiklerini savunmuştur. Buna karşılık Platon’un idealarını da farklı bir yorumla da olsa evrenin formel nedeni olarak kabul etmiştir. Anaksagoras’ın Nous’u ya da Platon’un Demiourgos’u, Aristoteles’in dört neden öğretisinde etken neden olan ilk hareket ettiriciye, kendi kendini düşünmekte olan salt düşünceye, salt forma öncüllük etmiştir.

1-) MADDİ NEDEN (CAUSA MATERİALİS): Bir şeyin hangi maddeden kaynaklı oluştuğunu gösteren nedene, “Maddi Neden” denir. Örneğin bir mezar taşı düşünelim. Bu taşın meydana gelmesi için hiç kuşkusuz bir maddeye, örneğin mermere ihtiyaç duyulacaktır. Mezar taşı, mermerden imal edilecektir. Böylece mermer, mezar taşının maddî nedeni olacaktır.

2-) FORMEL NEDEN (CAUSA FORMALİS): Bir şeyin biçimsel nedenine, “Formel Neden” denir. Yukarıda bahsettiğimiz mermerin mezar taşı hâline dönüşebilmesi için, mermerde bir “mezar taşı olma” imkânının bulunması ve mermerin mezar taşı formunu, biçimini kazanması gerekir. Böylece mezar taşı formu, mezar taşının meydana gelmesi için ikinci şart olacaktır. Böylece mezar taşı formu, mezar taşının formel nedeni olacaktır.

3-) ETKEN NEDEN (CAUSA EFFİCİENS): Maddenin biçim kazanmasını sağlayan nedene, etkin neden, “Etken Neden” ya da “Fail Neden” denir. Örneğin mermeri mezar taşı formuna gelmesi mermerde kendiliğinden gerçekleşmez. Mermeri yontup onu mezar taşı formuna sokacak bir kişi, bir yontucu, zanaatkâr, taş ustası gerekecektir. İşte mermeri yontan taş ustası da mezar taşının etken ya da etkin nedeni olacaktır.

4-) EREKSEL NEDEN (CAUSA FİNALİS): Bir maddenin biçim kazanmasında son olarak bir de amaç bulunmalıdır ve işte bu amacı gösteren nedene de “Ereksel Neden” denir. Yani taş ustası mermeri bir forma sokmaya çalışırken, taş ustasının kafasındaki amaç, mermeri bir mezar taşı hâline getirmektir. Bu amaçta, taş, bir mezarlıkta ölünün başucuna dikilecek, onunla ilgili bazı temel bilgileri kitabe gibi taşıyacaktır. Böylece dördüncü neden yani “Amaç” ya da “Erek Neden” de belirlenmiş olacaktır.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]