Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Platon Felsefesinde Geç Dönem Diyaloglarının Özellikleri Nedir? Ne Değildir?

Platon, Akademi'de geleceğin yöneticilerini, kamu görevlilerini yetiştirme amacı güderken, bu eğitimden faydalanamayanlar için birtakım felsefi eserleri diyalog tarzında kaleme alma girişimine gitmişti. Başka bir deyişle kurumda ele alınıp tartışılan konuların, burada öğretilen derslerin Akademi'nin kalın duvarları içinde kaldığı yerde, Platon, dışarıdakileri de gözetecek şekilde, felsefesinin sonraki yüzyıllara intikaline izin veren bazı popüler eserler yazma yolunu seçmişti. Aslında o, bu diyalogları Akademi'nin kuruluşundan önce ya da Sokrates'in ölümünden hemen sonra yazmaya başlamıştı. Bununla da elbette, esas olarak büyük bir haksızlığa uğradığına inandığı Sokrates'in hayatını meşrulaştırmak, onu ve fikirlerini tanıtmak amacı güdüyordu. Fakat Platon, sonradan kendi düşüncelerini geliştirip sistemini inşa edince, diyalogları bu sefer kendi felsefesini ifade etmek için yazmaya koyuldu. Onun tarafından kaleme alınmış eserlerden meydana gelen Platonik külliyat, toplam 46 diyalog ile 13 mektuptan meydana gelir.9 Bu külliyatın bir kısmı, Platon tarafından kaleme alınmayıp, başka insanlar tarafından onun adı kullanılarak vücuda getirilmiş "sahte" Platonik eserlerden meydana gelir. Otantisitelerinden yana içbir kuşkunun bulunmadığı, yani bizzat Platon'un kendisi tarafından yazılıp öğrencileri tarafından çoğaltılmak suretiyle yayınlandığı kabul edilen diyalog sayısı, 26-28 arasında değişmektedir. Platon'un bu eserleri, gençlik dönemi diyalogları, olgunluk dönemi eserleri ve onun yaşlılığında kaleme alınmış eserler olarak üçe ayrılır. Bu üç kategoriye her ikisi de birtakım geçiş dönemi eserlerinden oluşan iki ayrı kategori daha eklenebilir. Bunlardan birincisi, gençlikten olgunluğa geçiş, diğeri olgunluktan yaşlılığa geçiş döneminde kaleme alınmış eserlerden meydana gelmektedir.

Platon'un eserlerinin kronolojisi veya tasnifinde, birinci dönemin gençlik ya da Sokratik diyaloglarını, gençlik döneminden olgunluk dönemine geçişi temsil eden ara diyaloglar takip eder. Geçiş diyalogları sırasıyla Meneksenos, Menon ve Phaidon' dur. Bu geçiş diyaloglarında, gençlik diyaloglarının tersine, ilk kez olarak birtakım pozitif öğretiler öne sürülür. Başka bir deyişle, bu eserlerin en önemli özelliği, onların Platon'un artık Sokrates'in görüşlerini aktarmakla yetinmeyip kendi görüşlerini oluşturma yoluna girmiş olmasını gözler önüne sermelerinden meydana gelir. Nitekim Menon ve Phaidon' da, Platon, felsefesinin iki önemli öğesini ortaya koymaya, yani metafizik öğretisiyle epistemolojisinin ana hatlarını ifade etmeye başlar. Sözgelimi Menon' da, bilginin matematikte olduğu gibi ezeli-ebedi doğruların bilgisi olduğunu, bu bilginin priori bir bilgi olmak anlamında anımsamaya dayandığını dile getiren bir epistemolojiyle karşılaşırız. Burada sözü edilen "ruhun ölümsüzlüğü" meselesinin ana konusu olduğu Phaidon' da ise bu kez söz konusu bilginin objelerini oluşturan İdealara ilk kez olarak gönderme yapılır.

Onun bundan sonraki geçiş döneminde kaleme aldığı diyaloglar Parmenides, Theaetetos ve Phaedros'tan meydana gelir. Bu dönemi tanımlayan, hatta dönemin diyaloglarını birleştiren en önemli husus, onlarda Platon'un ilk kez olarak sistemine, özellikle de sisteminin merkezinde bulunan İdealar teorisine eleştirel bir gözle bakmaya başlamış olmasıdır. Nitekim Parmenides'te İdealar teorisinin yol açtığı güçlük ve zorluklar üzerinde yoğunlaşılır. Theaetetos'ta ise algının bilgi olma iddiasını tartışırken, Platon bir yandan da kendine İdealar teorisi olmadan bilgi problemine bir çözüm getirip getiremeyeceğini sorar (Platon, Tim. 27d-28a). laton'un yazarlık kariyerindeki son evreyi, yaşlılık dönemi diyalogları meydana getirir. Bu dönemin diyalogları arasında Sofist, Devlet Adamı, Timaios, Kritias, Philebos ve Yasalar bulunur. Bu diyaloglarda ana Platonik öğreti, geçiş döneminin eleştirilerinin ardından nihai şekliyle sunulur. Olgunluk dönemi diyaloglarının temel eserinin Devlet olmasına benzer şekilde, dönemi bu kez bir üçlü labilecek en iyi şekilde karakterize eder. Bu üçlü de Devlet Adamı, Philebos ve Timaeos'tur. Buna göre, teleolojik dünya görüşünü hiç terk etmeden devam ettiren ve bu çerçeve içinde evrende olduğu kadar, insan ve toplumda da düzeni arayan Platon, herhangi bir varlığı iyi yapan şeyin ondaki düzen, bileşenleri arasındaki uygun ölçü ve oran olduğunu belirtmeye her üç eserde de özel bir önem atfeder.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI