Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Platon'un Felsefesinin Genel Olarak Amacı Nedir? Ne Değildir? Nasıldır?

Platon'un sisteminin dalları veya disiplinleri, felsefenin kadim dünyadaki varlıktan bilgi ve değere doğru ilerleyen kuruluşu gereği, metafizikten fizik veya doğa felsefesi yoluyla epistemoloji ve nihayet etik ve siyaset felsefesine gelişecek şekilde yapı kazanır. Bununla birlikte pek çok Platon araştırmacısı, onun felsefesinin temelinde esas itibarıyla politik bir ilginin bulunduğunu öne sürer. Bunun da öyle sanılır ki en önemli nedeni, Atina'nın milattan önce beşinci yüzyılın son çeyreğinde içine düşmüş olduğu, varlığı öncelikle Sokrates, sonra da Platon tarafından tespit edilen politik krizdir.1 Gerçekten de bu dönemde esas olarak tarım ve ticaret yoluyla büyük bir zenginlik elde ederken çok önemli bir emperyal güç haline gelen Atina, özellikle Sparta karşısında ağır bir bozguna uğramış ve sonunu önemli ölçüde hazırlayan ağır bir kriz içine girmişti.2 Platon'a göre, krizi yaratan şey, öncelikle yasa veya hukukun doğal ve geleneksel dini temellerini yitirmesi, insanların isteklerine bağlı olarak oluşturulacak şekilde salt uzlaşıma bağlı olduğuna inanılması olmuştur. İkinci olarak da Atina kent-devletinin bir süreden beri demokrasi içinde ve ehil olmayan ellerde oldukça kötü bir biçimde yönetiliyor olmasıydı. Devlet, bir fetih ve sömürgecilik mantığı içinde, topraklarının sınırlarını genişletmeye çalışırken, adalete ve yurttaşların iyi hayatına dönük ilgisini tamamen yok etmişti.

Platon' a göre, bunun da en önemli nedeni, onun bilgisiz, duygusal yönden istikrarsız ve dar kafalı bir bencillik içerisinde olan çoğunluk tarafından yönetiliyor olmasaydı. Adaleti tesis etmede mutlak anlamda başarısız olan kent-devletinin yurttaşları güce tutkun, maddeye meftun kibirli ve düşüncesiz insanlar haline gelmişti. Çoğunluğun yönettiği bir devletin zaten kötü bir devlet olduğuna, onun son zamanların emperyal koşullarında giderek daha da kötü hale geldiğine inanan Platon, böyle kötü bir devletin dolayısıyla ancak kötü insanlar yaratabileceğine kanaat getirmişti. Platon, işte bu yüzden hakiki bir yurttaş ve sorumlu bir entelektüel olarak en yüksek ödevinin iyi bir insanın mutlu ve barış içinde yaşayabileceği, erdemli bir hayat sürebileceği ideal bir devletin temelini keşfetmek olduğuna inanmıştı. Mektuplarından birinde söylediğine göre, özellikle ahlakın yozlaşmasını önleyebilecek mümkün her yolu incelemeye çalışmıştı. Ama zaman içinde, yaşanan krizin derinliğini gözlemledikçe ve yaşanan çağdaş yozlaşmanın sadece askeri alanda bozguna uğramış, demokratik Atina'ya özgü bir nitelik olmayıp geniş çaplı bir felaket olduğunun farkına armaya başladıkça, onun reel siyaseti biraz olsun ıslah edecek reformlar için beslediği umutlar da çabucak tükendi. Gerçekten de Platon filozoflar kral veya krallar filozof olmadıkça, yani bilgi ile iktidarın birleşmemesi durumunda, politik koşullarda veya insanların ahlaki hayatlarında herhangi bir iyileşmenin söz konusu olamayacağı sonucuna vardı. Bu yüzden öncelikle bilginin yönetimini tesis edecek, adaleti gerçekten hayata geçirecek bir politik düzenin inşasını, ideal bir politik devletin kuruluşunu en temel amacı yaptı.

unu herhalde bize en iyi gösteren şey, Platonik külliyahn en temel eserinin Devlet olması, politik konulara pek çok eserinde yer veren Platon'un üç eserini, yani sırasıyla Devlet, Devlet Adamı ve Yasalar'ı siyasal konularla iyi yönetim veya “En İyi Rejim” meselesine ayırmış olmasıdır. Fakat özellikle Devlet'te sadece “Adalet” meselesine kapsamlı bir çözüm getirme noktasında ideal bir devletin inşasından meydana gelen bir politik felsefe yoktur; eserde aynı zamanda iki dünyalı bir metafizik, belli bir epistemoloji anlayışı, sıkı bir eğitim felsefesi bulunur. Bütün bunlardan hareketle, Platon'un felsefesini inşa ederken politik bir hedefle yola çıkhğını, dolayısıyla onun sisteminin temelinde siyaset felsefesinin bulunduğunu söyleyebiliriz. Bununla birlikte, kadim dünyanın bütün düşünürlerinde olduğu gibi, Platon' da da bilginin yönetimini gerçekleştirmek durumunda olan devletin en temel işlevi iyi hayah tesis edip adaleti hayata geçirmek olduğundan, politika ahlaktan ayrılmaz. Söz konusu bilgi ise dar anlamda bir teknik bilgi olmayıp hayahn anlamına, nedenlerin ve işlevlerin bilgisine dair özsel bilgi olduğundan, İdeaların, ama özellikle de İyi İdeası'nın bilgisini gerekli kılar. Dahası, Platon' da ahlak, ahlaki hayat, bu hayatın kurucu öğeleri olarak erdemler, insanın amacı ve işlevi konusuna geçmeden hiçbir şekilde ele alınamaz. Başka türlü ifade edildiğinde, varlık-bilgi ve değerdeki süreklilik politik alanda veya devlette adaletin bireyde adaletten ve bu sonuncusunun da evrende adaletten ayrılmaz olmasını gerektirir. Bu yüzdendir ki makro kosmos ile mikro kosmos olarak insan, sonra da insan ile sosyal düzen arasında bir benzerlik ilişkisi kuran Platon' da siyaset felsefesi, kaçınılmaz olarak etiği, epistemolojiyi ve çok daha önemlisi metafiziği gündeme getirir. Başka bir deyişle evrendeki düzen bizi birey ruhundaki düzen olarak ahlaki adalete, ruhtaki düzen de toplumdaki düzenin karşılığı olarak politik adalete götürür.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI