Bilimsel Yöntem Olan Tümevarım (Endüksiyon) Nedir? Ne Değildir?

Tümevarım nedir sorusuna şu şekilde yanıt vermek mümkündür: Tek tek olgulardan yola çıkarak genel önermelere ulaşabilmek için izlenen düşünme yoluna, tümevarım ya da endüksiyon denir. Diğer bir deyişle özelden genele, tikelden tümele giden akıl yoludur. Tümevarım, tekil ve tikelden tümeli, özelden geneli çıkaran uslamlama yöntemidir.

Tümevarımsal akıl yürütme yöntemi, bilimsel önemini 17. ve 18. yüzyıllarda kazanmış ve Francis Bacon, Galileo, Newton ve John Stuart Mill’in katkılarıyla bir hayli gelişmiştir. Francis Bacon, bilimsel araştırma yönteminin felsefi içeriğini saptayarak tümevarımı şöyle tanımlamıştır: “Tümevarım; bilmek için sınamak, gözlemlemek, olayları çözümlemek ve sonra ayrı olaylardan genellemeler yapmak ve sonuçlar çıkarma yöntemidir.”

Deneysel bilimler, olaylardan yasalara götüren bir yöntem olan tümevarım yöntemini kullanırlar. Örneğin bir buz parçasının ateş üstünde eridiğini birçok kez görsek “ateş buzu eritir” tümevarımını uslamlarız. Bilim, şöyle bir tasımlama yaparak bunu yasalaştırır: Birinci öncüle nedensellik ilkesini koyar ve “Aynı nedenler aynı koşullarda aynı sonuçlar verir” der. İkinci öncüle deneylerimizin sonuçlarını yerleştirir ve “ateş buzu eritir” der. Sonra bu sonucu tümelleyip bilimsel bir yasa haline getirir ve “ısı her zaman buzu suya dönüştürür” der. Bu yasayı bilimsel olarak ortaya koyan, görüldüğü gibi, nedensellik ilkesidir, sadece gözlemlerimiz ve deneylerimiz değildir.
[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI