Metafizik (Fizikötesi) İle Kozmoloji Arasındaki İlişki Nedir? Ne Değildir?

Kozmos evren anlamına gelmektedir. Bu problemler evrenin yapısı ve oluşumu ile ilgili problemlerdir. Kozmolojik problemleri çözümlemek isteyen üç yaklaşım vardır. Bu yaklaşımlar; mekanist, teleolojik (Erekbilimsel) ve teolojik (Tanrıbilimsel) evren görüşlerinden oluşur.
Mekanist görüşe göre, evrende olup biten her şey nedensellik ilkesine bağlı olarak mekanik bir biçimde oluşmuştur. Teleolojik görüş ise evrendeki her şeyin belirli bir plana göre ortaya çıktığını, tüm varlıkların gerçekleştirecekleri bir amaçları bulunduğunu savunur. “Teleoloji, doğanın bir amaca göre düzenlenmiş olduğunu, dünyaya bir takım ereksel nedenlere göre düzen verildiğini kabul eder.”

Bu görüşün ilk temsilcilerinden olan Anaxagoras (Anaksagoras, M.Ö. 500-428) “Bir miktar balçıktan, kendiliğinden bir heykel oluşabilir mi? Kuşkusuz oluşamaz. Balçığın heykel olabilmesi için nasıl bir heykelci gerekiyorsa, düzenli bir evrenin oluşması için de bu evrende bir plana göre hareket eden bilinçli ve etkili bir gücün bulunması gerekir” diyor.

Ona göre bu güç Tanrı’dır. Yalnız Anaxagoras’a göre bu tanrı yaratıcı değil, yapıcıdır.Teolojik görüşe ise, evrende var olan her şeyi, tanrı iradesinin bir sonucu olarak görür. “Dünyadaki her şeyin Tanrı tarafından, insan varlığı için, insana hizmet edecek şekilde düzenlendiği görüşüdür.” Evrendeki bütün varlıkların mümkün varlıklar olduğunu yani onların var olmaları kadar var olmamalarının da olanaklı olduğunu savunur. Var olmaması düşünülemeyecek tek varlığın, tanrı olduğunu Tanrının zorunlu varlık olduğunu ve evrenin buna göre açıklanabileceğini savunur.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI