Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Metafiziğin (Fizikötesi) Aristoteles'te İlk Neden Olan Tanrı Nedir?

Aristoteles’in varlık anlayışında tüm varlıklar, formun edimselleşme derecesine göre aşağıdan yukarıya doğru sıralanırlar: En altta, formun pek az edimselleştiği maddeler, yani cansız varlıklar durur.

Onun hemen üstünde formun daha çok edimselleştiği, böylece ruhsallığın ilk biçimlerinin oluştuğu bitkiler ve hayvanlar âlemi, onun üstünde ise formun düşünme gibi daha yüksek yapılarda ileri düzeyde gerçekleştiği insan bireyleri durur. Bu varlık hiyerarşisinin en tepesinde ise kendisinde en ufak bir maddilik taşımayan Tanrı bulunmaktadır. Aristoteles Tanrı’nın varlık durumunu anlatırken onun “Salt Form”, olduğunu söyler. Yani Tanrı diğer varlıkların tersine, kendisini eksiksizleştirme, edimselleştirme, mükemmelleşme gereği duymaz. Çünkü zaten tümüyle eksiksizdir, tümüyle edimselleşmiş bir formdur. Onda en ufak bir gizillik bulunmamaktadır. Yukarıda Aristoteles’in hareketi ya da oluşu, formun gerçekleşmesi, edimselleşmesi, yani mükemmelleşmeye, tamamlanmaya doğru doğal bir eğilim olarak gördüğü belirtilmişti. Tanrı’da böyle bir harekete ve oluşa asla gerek yoktur çünkü o zaten tam, eksiksiz bir edimselleşmedir. Hiçbir gizillik ya da maddilik taşımayan salt formdur. Bu yüzden Tanrı aynı zamanda hareketsiz bir varlıktır.

“Aristoteles’e göre Tanrı, hiçbir maddilik taşımayan ve bu yüzden harekete, zamana veya mekâna tabi olmayan salt form, salt edimselliktir. Tümüyle edimleşmiş yani tamamlanmış, mükemmel formdur. Bu özelliğiyle o, kendisine yönelmiş bir düşünmeden ibarettir ve diğer tüm şeylerin hareketlerinin nedeni olarak ilk hareket ettiricidir.”

Öte yandan Aristoteles, salt maddeyi de tıpkı salt form gibi ezeli yani öncesiz, başlangıçsız olarak görmekte ve madde olan her yerde zorunlulukla hareketin de bulunacağını düşünmekteydi. Çünkü madde asla tamamlanmamıştır, eksiklidir, formunu yetkinleştirmeye eğilim duyar. Bu da onu daima hareket hâlinde kılar. Eğer madde de form da ezeliyse ve bir arada bulunmaları durumu daima zorunlu olarak bir hareket doğuruyorsa ne madde ne de maddede gizil olarak bulunan form bir hareket nedeni olamazlar. Bu durumda kendisinde hareket bulunmayan bir hareket ettiriciye ihtiyaç olacaktır. Eğer hareket etmeyen bir hareket ettirici olmasaydı, hareket de asla olmayacaktı. Çünkü madde başlangıçsızdır ve hareketle daima bir aradadır. Oysa başlangıçsız hareket olmaz. O hâlde ilk hareket ettirici hareketsiz olmalıdır. Öte yandan, eğer ilk hareket ettirici hareketsizse onda bir maddilik de bulunamaz çünkü madde olan her yerde hareketin de zorunlu olarak bulunduğunu çünkü maddenin eksik olduğunu ve tamamlanmaya doğal bir eğilim duyduğunu ifade ettik. Bu durumda Tanrı, en ufak bir maddilik taşımayan, hareket ettirmeyen hareket ettirici, ilk hareket ettiricidir.

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI