Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Ahlak Felsefesinde İndeterminizm (Belirlenmezcilik) Kavramı Nedir?

Determinizm, Türkçede belirlenimcilik, belirlenircilik, gerekircilik gibi adlarla da bilinen ve evrenin veya evrendeki olayların ya da bir bilimsel disiplinin alanına giren tüm nesne ve olguların önceden belirlenmiş olduğunu, onların öyle olmalarını zorunlu kılan birtakım yasa veya güçlerin etkisiyle meydana geldiklerini ileri süren öğretiye verilen addır. Kısacası, her olayın, maddi veya manevi birtakım nedenlerin zorunlu sonucu olduğunu kabul eden felsefi görüştür.

Başka bir söyleyişle felsefe bağlamında, ahlakın kapsamına giren seçimler de dâhil bütün olayları bir nedenler zincirinin zorunlu olarak belirlediğini savunan teoridir. Buna göre insan iradesinin söz konusu zorunlu nedenler zincirine etkisi olmadığından, olayların meydana gelişinde doğrudan doğruya bu nedenlerin gücü ve yönlendirmesi bulunmaktadır. Böylece nedensellik ilkesi determinizmde temel ilke olarak kabul edilmektedir.

Determinizme göre insanlar ahlaki eylemlerde bulunurken özgür değildir. Çünkü insan ahlaki eylemlerinde bulunurken birtakım etkenlerin (psikolojik, toplumsal, ahlaki, hukuksal vb.) zorunlu sonucu olarak o eylemi gerçekleştirir. Bu durumda kişisel bir seçim söz konusu değildir. İnsan, yapmış olduğu davranışlarda kendi özgür iradesini kullanamaz. Dolayısıyla bir ahlaki sorumluluktan bahsetmek de mümkün değildir.

İndeterminizm nedir sorusuna şöyle cevap vermek mümkündür: Zorunsuzluk, belirlenmezcilik isimleriyle de anılan indeterminizm, determinizm anlayışını reddederek evrende meydana gelen her şeyin değişmez yasalarla açıklanamayacağını, nedensellik yasasına bağlı olmadan gerçekleşen olay, olgu ve süreçlerin de bulunabileceğini, insan iradesinin her zaman neden-sonuç zincirine bağlı olarak çalışmadığını ileri süren görüştür. İndeterminizm, insan iradesinin özgür olduğunu savunmaktadır.

İndeterminizme göre insanlar ahlaki eylemlerde bulunurken özgürdür. Çünkü insan eylemlerini etkileyen, belirleyen veya kısıtlayan hiçbir etken yoktur. İnsan kendi özgür iradesini kullanarak özgürce eylemlerini yapar ve bu nedenle kişi davranışlarından sorumludur. İnsan kendini özgür hissettiği için toplumdaki ahlak yasalarına özgürce uymaktadır.

Metafizik alanda tanrıbilimci öğretiler, Tanrı karşısında insanın sorumluluğu sorununu çözebilmek için indeterminizme başvurmak ve elindeliği savunmak zorunda kalmışlardır. Bu düşünceye göre Tanrı her şeyi önceden belirlemiştir; ama, insana da tikel bir elindelik (İyiyle kötüyü seçebilme gücü anlamında us) vermiştir.

Olayların sebepsiz meydana gelemeyeceğini, dünyada mutlak bir başlangıcı, hür bir iradenin yeri olamayacağını kabul eden determinizmin karşıtı olan indeterminizm, ahlakta insan iradesinin hiçbir şarta bağlı olmadığını, içinde bulunduğu şartlarla belirlenmediğini, insanın hür iradesinin sebeplilik kanununa bağlı olmadığını ileri sürer.
[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

English Preparatory Department
School of Foreign Languages
Assistant English Teacher
Ankara Baskent University
2017-18

“Benim, senden öncem ve senden sonram yok, yalnızca sen varsın...”
C.A - 31.12.2010 - ∞

English Language and Literature
Faculty of Humanities and Letters
Ankara Bilkent University
2010-15