Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Ahlak Felsefesinde Determinizmin (Belirlenimcilik) Yeni Çağ Özellikleri Nedir?

İngiliz bilgini Isaac Newton’un mekaniğine dayanan mekanikçi bir gerekircilik anlayışı, bilimin temeli kılınmıştır.

Claude Bernard şöyle der:”Bilgin her şeyden kuşkulanabilir ama gerekircilikten kurtulamaz. Gerekircilik, canlı varlıkların olaylarında görüldüğü kadar cansızlar dünyasında da saltık olarak vardır.” Matemetikçi Laplace de gerekirciliği şöyle tanımlamaktadır:”Öyle bir öke (Deha) düşünelim ki doğayı harekete getiren bütün güçleri ve doğayı teşkil eden bütün varlıkların birbirlerine karşı olan durumlarını belli bir an içinde bilsin ve bütün bu bilgileri matematik çözümleme formüllerine uygulayabilsin. İşte böyle bir öke, evrenin en büyük cisimlerinden en küçük ve hafif atomlarına kadar hepsinin hareketlerini bu formüllerde toplayabilir. Onun için hiçbir şey bellisiz olmayacaktır ve gelecek de geçmiş gibi gözlerinin önünde bulunacaktır.”

Rastlantıyı yadsıyan ve yazgıcılığa yol açan bu görüşe ‘Laplace’cı gerekircilik’ denir, bu görüş de sonuç olarak inancılığa ve tanrıcılığa varır.16. yüzyıldan günümüze kadar olan çok uzun bir evreyi kapsayan bu çağda egemen olan, nedensellikle zorunluluğu aynılaştırıp rastlantıyı yadsıyan ‘mekanikçi gerekircilik’tir. Mekanikçi bir tutumla da olsa Bacon, Galile, Descartes ve Spinoza’nıngerekircilik anlayışına katkıları büyüktür. Bununla beraber bu çağda gerekircilik kavramını asıl geliştirenler, gene mekanikçi bir anlayışla,18. yüzyıl Fransız özdekçileri olmuştur.

Gene bu çağda özellikle Hegel’de doruklaşan idealizm, nedensellik’i tümüyle yadsımış ve bunun yerine ereksellik’i koymuştur. Bu anlayışa göre dünyanın ilkesi bir neden ve dünya da bunun sonuç’u değil, dünyanın bir sebep ve dünya da bunun erek’idir. Çünkü mantıksal bir uslamlamada yargı öncüllerden çıkarsanabilmelidir. İdealizme göre sonuç ya da etki, nedenden çıkarsanamaz, örneğin donma soğuğu izler, ama bu hiç de zorunlu değildir, soğuğu donmadan başka bir şey de izleyebilir. Ne var ki bir erek, sebebinden zorunlu olarak çıkarsanır, çünkü onda içkindir, örneğin palamut meşe ağacında gizil (Potansiyel) olarak vardır, meşe ağacı zorunlu olarak palamut üretir, kiraz üretmez; çünkü palamut meşenin ereği ve meşe palamutunun sebebidir. Bu ereksellik anlayışı da tümüyle çarpık, idealist bir gerekirciliği önermiştir. Bundan başka nedenselliği önsel ve tümel sayan, onun nesnel özünü yadsıyan Kant anlayışı gibi bozuk anlayışlar da bu çağda ileri sürülmüştür. Gerekirciliği hem mekanikçi, hem de bu metafizik ve idealist yanılgılardan kurtararak gerçek ve bilimsel anlamına kavuşturan tek felsefe öğretisi, eytişimsel özdekçiliktir.

[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

English Preparatory Department
School of Foreign Languages
Assistant English Teacher
Ankara Baskent University
2017-18

“Benim, senden öncem ve senden sonram yok, yalnızca sen varsın...”
C.A - 31.12.2010 - ∞

English Language and Literature
Faculty of Humanities and Letters
Ankara Bilkent University
2010-15