[Üye Olmadan Linkleri Göremezsiniz. Üye Olmak için TIKLAYIN...]

Herakleitos'un Felsefesine Göre Bilgi Felsefesi Eleştirisi Nedir?

Herakleitos, şairlerin yanı sıra filozofları da evrensel hakikatlerin bilgisinden mahrum oldukları gerekçesiyle eleştirmiştir. Kendisinden önceki en önemli ve etkili düşünürlerden biri olan Pythagoras’a yalancıların başı diye saldırır. Ksenophanes’i ise “Çok şey görmekle bilge olunmaz.” sözleriyle eleştirir. Bilindiği üzere Ksenophanes insan ne kadar görürse o kadar bilgilenir demekteydi ve Herakleitos’un yukarıdaki sözle onun bu değerlendirmesine saldırdığı açıktır. Herakleitos’a göre bilgi toplamak değil, anlayarak bilgi elde etmek önemlidir.

Herakleitos’un Pythagoras ve Ksenophanes’e yönelik bu eleştirileri onun bilgi anlayışına ilişkin önemli ipuçları vermektedir. Ksenophanes ile birlikte Yunan dünyasına doğa felsefesinin yanı sıra bilgi felsefesi de girmiş ve bir bilgi eleştirisi geleneği başlamıştır. Böylece önceleri sadece doğanın araştırılmasına yönelen Yunan doğa felsefesi, Ksenophanes ile birlikte bilgiyi de problem edinmeye başlamış, bilgide ölçüt ve değer problemi gündeme gelmiştir. Herakleitos işte bu bilgi eleştirisi geleneğine uygun biçimde kendisinden önceki Yunan doğa filozofları olan Pythagoras ve Ksenophanes’in bilgi anlayışlarını eleştirmek yoluna gitmiştir. Herakleitos, kendisinden önceki bazı düşünürlerin önemsedikleri çok bilgi edinme çabalarını, yani polymathos durumunu eleştirmektedir. Ksenophanes’in biriktirme ya da yığma esasına dayanan bilgi anlayışının yerine aktif bir bilme anlayışını öne çıkarmıştır. Herakleitos’a göre çok bilmek, yani polymathos yerine derinlemesine bilmek anlamına gelen botnes durumu önemsenmelidir.

Çünkü ona göre filozof olmak, diğer bir deyişle bilge olmak için anlamak, çoğaltmak, üretmek, bir anlamda yapıyı yoğurmak gerekir. Çünkü ona göre bilgi aktif bir süreçtir ve bilgelik de aktif bir bilme ediminden doğar. Herakleitos’taki bu bilgisel eleştiri yönü son derece önemlidir çünkü anlamanın aktif bir öğrenme olduğu kabulüne dayanır. Herakleitos bu durumu 40. Fragmanda şu sözlerle ifade etmektedir: “Çok şey bilmek insanı akıllı yapmaz. Eğer böyle olsaydı Hesiodos ile diğer hocalarımız ve Ksenophanes ile Hekataios bilge olurlardı.” 129. Fragmanda dile getirilen düşünceler de bu değerlendirmelerle koşutluk arz etmektedir: “Menasortus’un oğlu Pitagoras insanlar içinde en fazla araştırma yapan kişidir, (burada takdir ediyor) ama o da bütün bilgeliğini başkalarının kitaplarından aldığıyla yapmıştır. En kötü sanat bilgiyi yığmaktır.”

KAYNAK: FELSEFE TARİHİ KİTABI