| |
|
16 Mayıs 2014, 16:15
| #1 | |
| Çevrimdışı  IF Ticaret Sayısı: (0) | Herakleitosçuluk Herakleitosçuluk Nedir? Antikçağın eytişimci düşünürü Herakleistos'un öğretisi. Efesli Herakleitos, antikçağ Yunan düşüncesinin en parlak zekasıdır. Devim ve değişmenin doğasal ve insansal yapıda temel olduğunu ilkin o görmüş, eytişimsel düşünceyi ilkin o gerçekleştirmiştir. Günümüze 330 kısa parçası kalan düzyazıyla yazdığı 'Evrene Dair' adlı yapıtı ilk gerçek felsefe yapıtı sayılır. Evreni, ne tanrıların ne de insanların yapmış olmadığını açıkça ileri sürmüştür; "Dünya birdir, ne bir tanrı ne de bir insan tarafından yaratılmıştır, bir yasaya göre yanan ve bir yasaya göre sönen ve başı sonu olmayan canlı bir ateştir" der. Felsefesi, tümüyle bir akış öğretisidir; "bütünle bütün olmayan, birlik olan'la ikilik olan, anlaşma ve anlaşmazlık, bütün şeylerden bir şey ve bir şeyden her şeyler..." der. O, bu evrensel birliği 'logos' kavramıyla dile getirir; "logos, insanların hepsinde ve her şeyde ortaktır, ortaklaşa olana uymalı. Ama logos ortaklaşa olduğu halde, çokluk, kendilerine özgü düşünceleri varmış gibi yaşar. Nasıl ateşe yaklaştırılan kömürler başkalaşarak ateşlenirler ve ateşten uzaklaştırılanlar kömürleşirse, insan da ortaklaşa olanın ardından gitmekle logos'tan pay alır, ardından gitmezse logossuz kalır" der. Varlıkların oluşumunu ve değişimini 'savaş' (Polemos) gerçekleştirir, bu savaş hem birbirleriyle çatışan ve hem de aynı zamanda birbirlerini destekleyen karşıtların çatışmasıdır; "savaş, bütün şeylerin babasıdır, savaşın ortaklaşa ve herkes için olduğunu ve her şeyin kavgaya ve zorunluluğa göre olduğunu bilmek gerek" der (karşıtların diyalektik savaşımı, toplumsal savaşlarla asla karıştırılmamalıdır) (?N.) (Toplumsal savaşlar da karşıtların savaşımına dahildir N.). Bu oluş zorunludur. Bu zorunlu ve sürekli akış içinde 'evrensel birlik' belirir; aynı şeydir yaşayanla ölmüş, uyanıkla uyuyan, gençle yaşlı. Çünkü bunlar değişince ötekilerdir ve ötekiler değişince de bunlardır. Soğuk ısınır, sıcak soğur, yaş kurur, kuru nemlenir" der. Bütün bunlar bir ve aynı özdeksel temelin, ateş'in değişimleridir, varolan her şey onun değişik görünüşleridir; "evreni ateş oluşturur, evren daima yaşayan bir ateştir ve öyle kalacaktır" der. Bu sözüyle, aynı zamanda, sürekli olarak devimli ve değişken özdeğin daima canlı olduğunu açıklar. Her şey her an yeni'dir; "güneş her gün yenidir" der, "aynı ırmağa iki kez girilmez" der. Bu yenilik, bir ve aynı şeyin sürekli olarak değişme'lerinden meydana gelir: "ruhlar için ölüm su olmaktır, su için de ölüm toprak olmak, topraktan ise su olur, sudan da ruh. Uyanıklar için bir tek ve ortaklaşa dünya" der. Varlık bu sürekli devim'den ayrılamaz, ne var ki bu öz'ü ve gerçek'i ancak bilgeler görebilirler, bilge olmayanlarsa biçim ve görünüş'e aldanırlar: "Deniz en iyi ve en kötü sudur, balıklar için içilir ve kurtarıcı, insanlar için içilmez ve yok edici. Eşekler altın yerine samanı alırlar, domuzlar arık sudan çok çirkeften hoşlanırlar, öküzler bahtlıdırlar bezelye bulduklarında, kümes hayvanları tozda yıkanır. Aptal insan logos karşısında her zaman şaşkın şaşkın bakınır, köpekler tanımadıklarına havlarlar" der. Evrensel birlik, çatışmalar ve çelişmelerle sürüp giden bir oluşma içinde, evrensel bir uyum (Yu. Harmonia)'da belirir: "Birbirine karşı olan, birlikte giden, birbirinden ayrılanlardan en güzel uyarlık" der Varlık, zaman içinde sürekli bir devim'dir: "Olduğu yerde kalan hiçbir şey yok. Aynı ırmaklara girenlerin üstüne hep başka başka sular akar. Aynı ırmaklara hem giriyoruz, hem girmiyoruz, hem biziz hem değiliz" der. Bu, katıksız ve çok açık bir eytişim anlayışıdır. Herakleitos, insanları, eytişim dışı metafizik öğretilere karşı uyarır; "Homeros kamçılanmaya layıktır, insanlar görünüşleri bütün Hellenlerden daha iyi tanıyan Homeros gibi aldanmışlardır. Çok şey bilme akıllı olmayı öğretmez, öyle olsa Hesiodos'a, Pitagoras'a ayrıca Ksenofanes'e ve Hekataios'a da öğretirdi, çoğunun öğretmeni olan Hesiodos günün ve gecenin bir ve aynı şey olduğunu tanıyamamıştır. Pitagoras herkesten çok soruşturma ve araştırmalarda bulunmuştur; çok şey bilme, yani oyun etme. Pitagoras yalanların başıdır" der Görüldüğü gibi, çağdaş bilim ve düşüncenin bütün temel kavramları Herakleitos'un parlak sezişlerinden yola çıkmıştır. Özdeğin, kendiliğinden devimselliği, devim ve değişmenin çatışmalarla gelişerek sürekli bir oluş halinde bulunduğu, evrensel birlik ve bağımlılık, zorunlu oluş, evrenin özdeksel bir temelden oluştuğu, özle biçimin ve görünüşle gerçeğin karşıtlığı ve bu karşıtlıkta özün ve gerçeğin temel olduğu vb. gibi günümüz bilim ve düşüncesinin temel öğelerinin gerçek babası Herakleitos'tur. Hegel, "Herakleitos'un tek sözü yoktur ki onu logik'ime (Mantığıma, Mantık Bilgisi kitabıma N.) almamış olayım" der. Nietzsche de şöyle demiştir: "Dünyaya her zaman gerçek gerekecek, öyleyse her zaman Herakleitos gerekecek". Herakleitosçuluk, teksözle 'devim' demektir. Metafizik öğretilerindeki devim öğeleri bile Herakleitosçuluk deyimiyle dile getirilir, örneğin Bergsonvari Herakleitosçuluk denir. Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf "Felsefeye Giriş" ve 3. Sınıf "Çağdaş Felsefe Tarihi" Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); "Felsefe Sözlüğü" Orhan Hançerlioğlu | |
| |  |
| IRCForumlari.NET Reklamlar |
   |
 |
| Etiketler |
| herakleitosçuluk |
| Konuyu Toplam 1 Üye okuyor. (0 Kayıtlı üye ve 1 Misafir) | |
| |
Normal
