Çevrimdışı

Farabi, İslam felsefesinin temelini atan ilk düşünürlerdendir. İslam disiplini içinde yetişmiş Türk düşünürlerinin en büyüğü olan Aristoteles mantığına dayanan usçu bir metafizik oluşturmuştur. Amacı, Aristoteles'i, biraz da Plotinos'un yardımıyla, İslam diniyle uzlaştırmaktı. Bununla da yetinmemiş, İslam dinini de bilimle uzlaştırmaya çalışmıştır. Farabi'de, Aristo felsefesinin yanında İslam nassının, Eflatun'un, Plotinos'un ve Yeni-Eflatuncu akımın da önemli tesirleri görülür.

Bütün maddi olayları manevi ve ruhi prensiplere irca ederek uzlaştırıcı bir spiritualizm doktrini kurmaya çalışmıştır.

Yunan felsefesinin bilhassa kozmogoniye dair temel görüşleriyle İslam inancının uzlaştırılması hususunda İslam filozoflarının bazısı dini, bazısı da felsefeyi esas almış ve böylece değişik din felsefeleri ortaya çıkmıştır. Farabi felsefeyi esas alanlar arAsında yer alır.

Felsefe Anlayışı

Farabi'ye göre felsefe, bir herşeye şamil olan alemi bizim önümüze seren bir ilimdir. Nefsin saf olması felsefe yapmanın hem şartı hem de neticesidir. Onun için kendisini nefsin ıslahına vakfetmiştir.

Ona göre tabiat ilimleri ile akli ilimler, geometri ve mantığın kontrolü altında yapılmalıdır.


Metafizik Görüşü

Farabi’nin ontolojisi ve felsefesinin temelini onun Tanrı hakkındaki görüşleri oluşturur. Buna göre, gerçeğin zirvesinde ''zorunlu varlık'' olan Tanrı bulunur. O, Bir’dir ve bir bakıma her şeydir. Çünkü, O, bütün varlıkların dayanağı ve varlık nedenidir. Varlığın başka hiçbir şeye borçlu değildir; tersine her şeyin varlığı O’ndan gelmektedir. Çünkü bir varlık ya ''mümkün'' veya ''zorunlu'' (vücib) olur; üçüncü bir şık düşünülemez.

Mümkün olan, var olması için kendisinden önceki bir nedene muhtaçtır. Mantıksal olarak nedenler dizisi bir ilk nedende durmak zorundadır ve bu ilk neden’in de bir nedeni olmayacağı için O, zorunlu ve nedensiz varlıktır; bundan dolayı da sonsuz varlıktır; yine o, ezelden beri etkindir; salt gerçek ve salt iyidir. Var olan her şey, kozmolojik bir düzen içinde ve zorunlu olarak O’ndan taşmaktadır. O’nun bilgisi, inâyeti ve cömertliğinin sonucudur. O, bütün düşünce ve tasavvurların üstünde bir gerçektir; bu yüzden O’nun ne olduğunu değil, ne olmadığını düşünebiliriz.

Farabi Felsefesinde 4 Temel Fikir

1-Aristo'ya göre Allah alemin merkezidir ve maddeye şekil verir. Farabi'de ise bunun aksine Allah ile madde arasındaki ikilik kaldırılmış olup, maddenin zaruretini Allah'tan aldığı kabul edilmiştir.

2-Aristo'da Allah ilk hareket ettiricidir ve maddeye mekanik olarak tesir eder. Farabi bu nazariyeyi tamamen değiştirerek, aynı prensip ile metafizik ile fiziği açıklamaya çalışır.

3-Aristo'ya göre Allah sadece iyi ve güzel kurallarına göre mekanik bir şekilde ve bilmeden tesir ettiği halde, Farabi Allah'ın bilgisinin determinizmi ifade ettiğini kabul eder. Fakat ona göre Allah yalnız külileri, yani alemlerin kanunlarını bilir ama tabiatın cüzi hadiseleri ile meşgul olmaz.

4-Aristo'ya göre ilk hareket ettirici faal akıl veya Allah'tır. Burada faal akıl ile Allah birleştirilmiştir. Farabi'de ise külli akıl, Allah'tan sudur eden ilk mahluktur. O Allah olamaz. Çünkü sınırlı yaratıkları meydana getiren şey de sınırlıdır.