Freud’un çalışmalarının I. Dalga kadın hareketinin yükseldiği zamana rastlaması tesadüf değildir. Freud’un, bireyin psikanalitik yorumlarını topluma kazandırmış ilk psikolog olmasına karşın, incelemelerinde genelde erkek çocuğu ve erkeğin gereksinimlerini ön plana aldığı görülür. Dolayısıyla Freud’un erkek ruhunun derinliklerini çözümlemeye yoğunlaştığını söylemek yanlış olmaz. Çünkü Freud, kadının erkek egemen toplumdaki eksikliklerin önemli bir kısmını psikolojik ve ----olojik olarak tanımlar. Örneğin, kadındaki penis kıskançlığı gibi... Çünkü ona göre otorite ve güç sahibi olmak erkeksi değerleri gerektirir. Bu görüş dilimizden sembolik kültürel değerlere kadar erkek egemen kültürün beslenmesine hizmet etmiştir.

Avrupa’nın başka dönemlerine bakarsak, batı toplumunun en baskıcı dönemlerinden birinin “Victoria Dönemi” olduğunu görürüz. O dönemde toplum birçok şeye tepkiliydi. Onun hemen arkasından kadın hareketinin yükselmiş olması bir rastlantı değildir. Cinsellik o dönemin en hareketli konusuydu. Toplumun Freudculuk ile afyonlanması yükselen kadın özgürlüğü hareketinin bastırılmasına neden olmuştur. İngiliz feminist kadın yazar Virginia Woolf’un kitaplarında yer alan başkaldırıcı kadın tiplerinin (Tek Kişilik Oda eserinde olduğu gibi) gerçek hayatın içinden olduğu söylenir. Seçme, seçilme hakkı vb. temel kadın hakları için ayağa kalkılan o dönemin sinema filmlerinde bile cins ayırımcılığının biraz da olsa zayıfladığına tanık oluyoruz.

Bu rüzgâr Türkiye’ye de yansımış olsa gerek... Belki toplumsal anlamda ilerici bir ivme denebilecek bir örnek olarak köy enstitülerinde kadınların da (eşit denebilecek koşullarda) eğitim alması gösterilebilir.

Tüm bunlar yalnızca Batı’da söz konusu değildi. Örneğin, o dönemde Rusya’da aileyi ortadan kaldırmaya yönelik deneyler söz konusuydu. Bu rüzgâr Türkiye’ye de yansımış olsa gerek... Belki toplumsal anlamda ilerici bir ivme denebilecek bir örnek olarak köy enstitülerinde kadınların da (eşit denebilecek koşullarda) eğitim alması gösterilebilir. 1920’lerde ise Wilhelm Reich’ın “Cinsel Devrim” adlı yapıtında aileyi ve cinselliği otoriter olmayan bir bakış açısıyla ele aldığı bir döneme rastlarız. Adı geçen kitapta Reich, erkek egemen toplumda kadının kendi vücudunu ve kendi gereksinimlerini bile tanımaktan uzak olduğuna parmak basar. 1950’lerde Erich Fromm toplumcu bir bakış açısıyla bireyin psikolojisini ele alır. Örneğin, Fromm (bizim kuşağın ilk gençlik yıllarında çok rağbet ettiği) “Sevme Sanatı” adlı eserinde anne sevgisinin yapısı gereği koşulsuz olduğunu belirtir. Ona göre anne içinden çıkılan yuva, toprak ve sudur. Oysa baba için öyle bir yuva adresi gösterilmez. Baba sevgisi koşulludur. Çünkü baba çocuk için kural koyucu, disiplin sağlayıcıdır. Bunun yanında baba, gezip görüp çocuğa serüvenler yaşatabilen kişidir. Kısacası o, çocuğun dış dünyaya açılan penceresidir. Bu bakış açısı, babanın sorumluluğunu bir nevi azaltmak anlamına gelir. Böylece 20. yy.’ın ilk yıllarında toplumsal ve siyasal alanda, edebiyat ve sanatta cinsellik, evlilik, aile ve kadınların rolü konusunda büyük bir fikir mayalanması oluştuğuna tanık oluyoruz.

English Preparatory Department
School of Foreign Languages
Assistant English Teacher
Ankara Baskent University
2017-18

“Benim, senden öncem ve senden sonram yok, yalnızca sen varsın...”
C.A - 31.12.2010 - ∞

English Language and Literature
Faculty of Humanities and Letters
Ankara Bilkent University
2010-15