Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Klasik Mantığa Giriş: Klasik Mantıktaki Temel İlkelerin YeniÇağ'daki Yorumu Nedir?

Ontolojide, bu üç "varlık yasası" yanında yeterli sebep ilkesi (Satz vom zureichenden Grunde, principle of sufficient reason) de dördüncü yasa sayılmıştır. Aslında bu ilke, ontologların en önemli ilkesi olmuştur. İlke, tüm şeylerin (varolanların) bir sebebi olması gerektiğini ifade eder. Bu ilkenin felsefe tarihindeki en önemli savunucusu Leibniz'e göre, hiçbir şey kendiliğinden var veya varolmuş değildir; "Varolan her şeyin bir varoluş sebebi vardır." Böyle olunca, varolanlar dünyasmda herşey, bir sebebin sonucu (neticesi) olarak görülür. Leibniz'e göre, ilke, mantıkça şöyle ifade edilebilir: "Eğer doğruluk düşünme ile nesnenin bir uygunluğu ise, her ifade doğru olmak yani gerçeklik içinde sebebini bulmak zorundadır."

Yeniçağ felsefesinde, ontolojinin yerine temel disiplinin epistemoloji olduğunu belirtmiştik. Yeniçağın empirist (Locke, Hume) ve rasyonalist (Kant) filozoflarını, kendilerinden önceki empirist ve rasyonalist filozoflardan ayıran temel yön, Yeniçağ filozoflarının deneyimi ve aklı sadece öznenin sahip olduğu olanaklar olarak düşünmeleri ve bu durumda varolanlarla akıl ve zihin arasında bir upuygunluk (adequatio) fikrini reddetmeleridir. Bu durumda, zihnimiz varlığı yansıtan bir ayna olmaktan çıkıyor; yalnızca, varolanlardan edindiğimiz izlenimlerimizi (duyumlarımızı) düzenleyen bize ait bir bilme yetisi oluyordu. Bu temel tavır açısından bakıldığında, mantık ilkelerini varlık yasaları olarak kabul etmek imkânsızlaşıyordu. Mantık ilkeleri, sadece, dış dünyayı bilmede kendilerine başvurulan öznel ve özneler-arası geçerliliği bulunan ilkeler olabilirlerdi. Kavramlarımızı ve önermelerimizi bu ilkeler sayesinde kurabildiğimiz açıktır. Ama bu, kavramlarımızın ve önermelerimizin varlığı yansıttıklarını göstermez. Doğruluk, kavram ile nesnesi arasındaki upuygunluk olarak tanımlanırsa, bizim ontolojik anlamıyla böyle bir doğruluğa ulaşmamız imkânsızdır. Dolayısıyla bir ontoloji de imkânsızdır.

Yeniçağın tözcü/ontolojik bir gerçeklik anlayışı yerine fenomenal bir gerçeklik anlayışı getirdiği açıktır. Böyle olunca, mantık ilkelerine artık ontolojik bir işlev yüklenemeyeceği de kendiliğinden anlaşılır. Gerçekten Yeniçağ felsefesi, mantık ilkelerini yalnızca, kavramlar ve önermeler arasındaki tutarlılık ve geçerlilik ilişkilerini kuran ve düşünmemizi düzenleyen ilkeler saymıştır. Hele, ontolojide üç temel yasa yanma eklenen yeterli sebep ilkesini tamamen mantık dışına atmak, Yeniçağ felsefesinin Hume'la birlikte gerçekleştirdiği bir düşünsel işlem olmuştur. Her şeyin tam olarak açıklayıcı bir sebebi veya ilk nedeni (causa prima) olduğunu düşünmek, bir mantık ilkesini ifade etmez; o gerçeklik hakkında naif olarak beslediğimiz bir inançtır. Epistemolojik açıdan bakıldığında, nedensellik halkaları ne kadar uzun bir zincir izlerlerse izlesinler, bize hiçbir zaman bir ilk nedene ulaşma olanağı sağlayamazlar. Bu nedenle, yeterli sebep ilkesine, pekala "ilk nedenin olmazlığı" gibi bir ilke ile karşı çıkılabilir.


KAYNAK: KLASİK MANTIK KİTABI