Bu forumdaki linkleri ve resimleri görebilmek için en az 25 mesajınız olması gerekir.


Klasik Mantığa Giriş: Klasik Mantıkta Mantık İlkeleri Nedir? Ne Değildir?

Mantık konularının 1. kavram (terim), 2. önerme, 3. çıkarım, gibi bir sıra izlemesi, özellikle klasik mantık için geçerlidir. (Sembolik mantıkta bu sıra değişir. Sembolik mantık, temeli bakımından, bir önermeler mantığıdır.) Ama konumuz ne olursa olsun, mantıkta kavram oluşturma, önerme kurma ve çıkarım yapma işlemleri, bazı temel ilkeler doğrultusunda gerçekleştirilir. Örneğin, bilgi kuramından bir ölçüde farklı olarak, mantıkta "kavram"ın tanımı, "düşünülmüş olan herhangi bir şey"dir. Bu "şey"in bir nesne, bir durum, bir ilişki olması, soyut, somut, metafiziksel, gerçekdışı ve hattâ yapıntısal (fiktif) nitelikte bulunması gibi yönler, mantığı değil, bilgi kuramını ilgilendirir. "Düşünülmüş olan herhangi bir şey" ise, mantıkta, "kendi olan" ve "kendinden başka birşey olmayan" olarak kavranır. İşte, bir şeyi "kendi olan" olarak düşünmemizi sağlayan temel (ve en temel) ilke, özdeşlik ilkesidk. Ama bir şeyi "kendi olan" olarak düşünmemizi sağlayan temel (ve en temel) ilke, özdeşlik ilkesi, o şeyin zihnimizdeki tasarımı için zorunlu olmakla birlikte, yeterli değildir. Çünkü, o şeyi, aynı zamanda "kendinden başka bir şey olmayan" olarak tasarlamam da gerekir ki, bir şeyi kendinden başka bir şey olarak tasarlamamam gerektiğini bildiren ikinci bir mantık ilkesine yani çelişmezlik ilkesine gereksinimim vardır. Dolayısıyla, özdeşlik ve çelişmezlik ilkeleri, bir arada, bir şeyin kavramını kurmamı sağlarlar. Bu iki ilke yanında, üçüncü halin olmazlığı ilkesi de, düşünülebilen herşeyin ya A ya da A'nm dışında bir şey olabileceğini, üçüncü bir halin olamayacağını bildirir. Bu üç ilke, özellikle klasik mantıkta, kavram oluşturmanın üç temel dayanağı durumundadırlar. Ancak ilkelerin işlevleri yalnızca kavram oluşturmayla sınırlı da değildir.

Önermelerimizi ve çıkarımlarımızı da bu üç ilkeyi gözeterek oluşturabiliriz. Bu üç ilkenin işlevlerine bundan sonraki bölümlerde yeri geldiğinde hep değineceğiz ve ayrıca bu üç ilke üzerine günümüzde sürdürülen tartışmalara da kitabın son bölümünde yer vereceğiz. Şimdilik şu önemli saptamayı yapmakla yetinebiliriz: Mantık; kavram, önerme ve çıkarımlarla ilgili bir kurallar, teknikler ve yöntemler öğretisi ise; tüm bu kurallar, teknikler ve yöntemler, anılan bu üç ilkeden hareketle geliştirilmişlerdir ve çoğu mantıkçı, mantığa bu üç ilkeye dayalı bir sistem gözüyle bakar. Ne var ki, bu üç ilke, yüzyıllar boyunca yalnızca mantık ilkeleri olarak değil, aynı zamanda ontolojik ve epistemolojik ilkeler olarak da görülmüşlerdir. O halde, mantığın neliğini bize aydınlık kılacak güçteki bu üç ilke üzerinde biraz daha ayrıntılı biçimde durmak ve mantığın bu üç ilkeye dayalı bir sistem olduğu görüşünü kısaca açmak gerekmektedir.

KAYNAK: KLASİK MANTIK KİTABI